قم نيوز
: بخشی از نامه امام خمینی(ره) به وزیر کشور وقت: پرونده این نهضت و همینطور عملکرد آن در دولت موقت انقلاب شهادت می‌دهند که نهضت به اصطلاح آزادی طرفدار جدی وابستگی کشور ایران به آمریکاست و در این باره از هیچ کوششی فروگذار نکرده و این از اشتباهات آنها است.
يکشنبه ۱ بهمن ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۱۵
کد مطلب : 59063
منبع : خبرنامه دانشجویان ایران
چکیده‌ای از ۲۷۵ روز فعالیت اولین نخست وزیر انقلاب؛
حامیان این روزهای بازرگان در دانشگاه‌ها، چقدر او را می‌شناسند؟
مهدی بازرگان یکی از چهره‌های سیاسی اوایل انقلاب بود که به واسطه‌ی وجهه‌ی علمی و دانشگاهی، در بین دانشجویان و فعالین دانشجویی شناخته‌شده‌تر بوده است. عنوان نخستین دانشیار دانشگاه تهران و مدتی بعد هم ریاست دانشکده‌ی فنی این دانشگاه، شاهد اصلی این مدعاست.
اما علی رغم چهره‌ی منفی‌ای که در تقابل با امام(ره) و مسئولین بلندپایه‌ی انقلاب در همان سالهای اول از بازرگان به جا ماند اما بعد از گذشت نزدیک به چهار دهه از آن سال‌ها، وی به عنوان یکی از اسطوره‌های برخی از جریانات تشکل‌های دانشجویی مطرح می‌شود.
صرف نظر از اینکه بازرگان به عنوان یکی از اعضای اصلی نهضت آزادی شناخته می‌شود و سوابق این نهضت نظرات امام( ره) در این باره و همچنین رویکرد امروزی جریاناتی که بازرگان را به عنوان یکی از اسطوره‌های انقلابی مطرح می‌کنند، می‌شود به نظر صریح امام خمینی(ره) و همچنین انتقادات تند افرادی مثل سیدمحمد خاتمی در همان روزها با مهدی بازرگان اشاره کرد.
اما حقیقتا دانشجویان یا حتی جریاناتی که این روزها مهدی بازرگان را به عنوان یکی اسطوره‌های انقلاب اسلامی باور دارند، تا چه حد از تاریخ و جریانشناسی روزهای اول انقلاب اسلامی اطلاع دارند؟
امام خمینی(ره) در نامه تاریخی به مرحوم منتظری می‌نویسند: ««والله قسم، من از ابتدا با انتخاب شما مخالف بودم، ولی در آن وقت شما را ساده‌لوح می‌دانستم که مدیر و مدبر نبودید ولی شخصی بودید تحصیل‌کرده که مفید برای حوزه‌های علمیه بودید و اگر این گونه کارهاتان را ادامه دهید مسلما تکلیف دیگری دارم و می‌دانید که از تکلیف خود سرپیچی نمی‌کنم. والله قسم، من با نخست‌وزیری بازرگان مخالف بودم ولی او را هم آدم خوبی می‌دانستم. والله قسم، من رای به ریاست جمهوری بنی‌صدر ندادم و در تمام موارد نظر دوستان را پذیرفتم.»
برای اطلاع بیشتر در این باره، بد نیست اخبار و اطلاعات پیرامون حضور بازرگان در مناسب مختلف انقلاب را کمی دقیقتر بررسی کنیم:
چرا دولت موقت تشکیل شد؟
برای همگان محل سؤال بود که با فروپاشی رژیم سلطنتی چه نظامی جایگزین آن خواهد گردید و تکلیف حکومت پس از پیروزی انقلاب چه خواهد شد. امام خمینی به عنوان رهبر جنبش انقلاب مردم ایران، در مقابل این پرسش، پاسخی کوتاه، اما عمیق و جدی ارائه می‌کرد. پاسخ امام «رژیم جمهوری اسلامی» بود. اما رسیدن به جمهوری اسلامی نیازمند تمهید مقدمات و مستلزم گذر از مراحل مقدماتی دیگری بود که با توجه به شرایط و موقعیت حساس در برهه‌ی انقلاب، نیل سریع و بلافصل به آن، نه مطلوب بود و نه ممکن.
از سوی دیگر، با سقوط رژیم نیز امکان جابه‌جایی یک‌شبه‌ی تمام نهادها و ساختارها غیرممکن بود و این امر نیاز به زمان و از آن مهم‌تر، احتیاج به عبور از مجاری قانونی داشت و میبایست هم‌زمان با رتق‌وفتق امور روزمره‌ی مملکتی سامان داده می‌شد، انتخابات و رفراندومی صورت می‌گرفت و قانون اساسی تهیه و تصویب میگردید و سرانجام با نظر موافق اکثریت، جمهوری اسلامی استقرار می یافت.
در چنین وضعیتی، ایده‌ی تشکیل «دولت موقت» مطرح شد و امام خمینی (ره)، پس از خروج شاه از کشور طی پیامی، ضمن تبریک فرار شاه به مردم، اعلام کرد: «دولت موقت برای تهیه‌ی مقدمات قانون انتخابات مجلس مؤسسان به زودی معرفی می‌شوند و به کار مشغول خواهند شد. وزارتخانهها موظف هستند که آنان را پذیرفته و با آنان صمیمانه همکاری کنند».
بازرگان چگونه انتخاب شد؟
در ابتدا محافل سیاسی داخل و خارج از کشور اسامی کریم سنجابی و مهدی بازرگان را به عنوان اصلیترین کاندیداهای تشکیل دولت موقت بر سر زبانها انداختند، ولی این موضوع همچنان در حد شایعه و خبر غیرموثق باقی بود؛ تا اینکه پس از بازگشت امام به تهران و درگرفتن بحث تعیین نخست‌وزیر دولت موقت، شورای انقلاب طی جلسهای در چهاردهم بهمن ۱۳۵۷، پس از رایزنی و مشورت، مهدی بازرگان را به عنوان کاندیدای نخست‌وزیری مطرح کردند و او مورد تأیید امام قرار گرفت.
نظر ابتدایی امام(ره) درباره بازرگان
امام طى سالهاى پس از پیروزى انقلاب بارها بر آن تأکید داشتند، انتخاب آقاى بازرگان به پیشنهاد شوراى انقلاب بوده است، همچنین امام خمینى در حکم خویش، هوشیارانه آورده بودند:«جنابعالى را بدون در نظر گرفتن روابط حزبى و بستگى به گروهى خاص، مأمور تشکیل دولت موقت مىنمایم… مقتضى است که اعضاى دولت موقت را هر چه زودتر با توجه به شرایطى که مشخص نمودهام تعیین و معرفى نمایید.»
خط و نشان بازرگان برای امام(ره) در پاریس
این در حالی بود که پیش از اینها در مهر ۵۷ که انقلاب در بالاترین جایگاه خود ایستاده بود، بازرگان با امام در پاریس دیدار داشت. وی در این دیدار سه انگشتش را جلو امام گذاشت و گفت: «آقا! ایران سه رکن دارد: شاه، ارتش و آمریکا. شما می‌گویید شاه برود، اولا کجا برود؟ شاه رفتنی نیست، به فرض برود، با آمریکا و ارتش چه می‌کنید؟ فکر دو رکن دیگر را کرده‌اید؟».
بازرگان انقلابی بود؟
در باب انقلابی‌بودن و انقلابی‌گری بازرگان نیز می‌شود به اولین اظهاراتش پس از دریافت حکم نخست‌وزیری اشاره کرد؛ وی در دانشگاه تهران، جملاتی را بر زبان راند که اکنون پس از گذشت ۳۶ سال از پیروزی انقلاب جای بحث و بررسی دارد. او با وجود دانایی به ماهیت انقلاب و وسعت تغییرات در آن، گفت: «بنده ماشینِ سواریِ نازک‌نارنجی هستم که باید روی جادههای آسفالت و راه هموار حرکت کنم و شما هم باید این راه را برایم هموار کنید.»
تمایل بازرگان به ادامه دولت بختیار!
اما انگار بازرگان از کنار رفتن دولت بختیار چندان هم خوشحال نبود؛ وی ضمن ابراز تأسف از عدم ملاقات بختیار با امام خمینی(ره) در روزهای انقلاب می‌نویسد: «اگر بختیار با امام خمینی ملاقات می‌کرد و از ایشان برای خود تائید می‌گرفت که نخست‌وزیر بماند تا بقیه اقدامات را انجام دهد، از اتلاف نیروها، خونریزی‌ها و از بسیاری خرابی‌ها جلوگیری می‌شد.»
مخالفت صریح بازرگان با ولایت فقیه
اما این ها همه‌ی ماجرا نبود؛ با ادامه‌ی کار بازرگان شاخه‌های جدیدی از انحراف و اختلاف نظرهای عمیق وی با جریان محوری انقلاب پیدا شد. آیت‌الله مهدوی کنی درباره خصومت بازرگان و دولت موقت با اصل ولایت‌فقیه میگوید: «وقتی در دولت شنیده شد که می‌خواهند مساله ولایت‌فقیه را در قانون اساسی بگنجانند؛ سامی -وزیر بهداری- با عصبانیت میگوید ما نمی‌گذاریم این کار بشود؛ یعنی چه؟ ولایت‌فقیه یعنی چه؟ این برای ما مورد قبول نیست. به خدمت امام می‌رویم و می‌گوئیم که ما اصلا خبرگان را تحریم می‌کنیم و چنین و چنان می‌کنیم… مهندس بازرگان هم حرف دکتر سامی را تائید می‌کرد و همگی تند و عصبانی بودند که چرا مساله ولایت‌فقیه مطرح شده است.»
اعتراض سیدمحمد خاتمی به بازرگان
تفکرات و رفتارهای بازرگان حتی صدا سید محمدخاتمی که یکی از مسئولین فرهنگی و روحانیون روشنفکر دهه‌ی اول انقلاب به شمار می‌رفت را درآورد. خاتمی در مقاله‌ای در روزنامه کیهان نوشت: «آقای بازرگان، ضمن تاسف از خون‌هایی که ریخته می‌شود و اثاث و دارایی‌هایی که از بیت‌المال به هدر می‌رود به دفاع از جوانان جانباز!! و نونهالانی برخواستند که جگر کودکانشان و امید مملکت هستند به همان نظم و نسق که در بلندگوهای تبلیغاتی امپریالیسم خبری، می‌شنویم و بدین ترتیب از کسانی دفاع به عمل می آید که خشن‌ترین شکل آشوب را به فرمان رهبران خائن و فراری خود در متن انقلاب ناب و منحصر به فرد ایران برپا می‌کنند… امروز اقای بازرگان براشفته می‌شوند که حتی چرا به اینان آمریکایی می‌گویند آن هم به داعیه سخنگویی از سوی موکلین و از تریبون مجلس شورای اسلامی که هنوز در آتش سوگ نمایندگان عزیزی می‌سوزد که به دست همین جوانان پاکباز! و نونهالانی که مایه امید مردمی هستند به شهادت رسیدند.»
استعفای بازرگان
فراز و فرودهای دولت 275 روزه‌ی بازرگان زیاد است؛ از فشارهای عدیده به انقلاب تا پافشاری برای حفظ و تقویت ارتباط با امریکا؛ اما در سیزدهم آبان ماه و پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام در واکنش به تحرکات عوامل امریکا برای ایجاد ناآرامی در چند نقطه از کشور، دولت بازرگان در اعتراض به این اشغال و حمایت امام(ره) از دانشجویان، آخرین لگد به انقلاب را زد و استعفا کرد تا شاید این سهمگین‌ترین ضربه‌اش به شالوده‌ی انقلاب، کارساز شود اما نشد.
تصویری از دیدار بازرگان با سولیوان، آخرین سفیرآمریکا در ایران
نظر امام(ره) درباره نهضت آزادی که بازرگان از اعضای اصلی آن بود
در این میان، علاوه بر اختلاف ماهوی که بین نظریات امام خمینی و مهندس بازرگان بوده است، بازرگان به دلیل ماهیت ضد کمونیستی، نسبت به آمریکایی‌ها حساسیتی نداشت و این یکی از اختلافات بین امام خمینی و بازرگان بود.
در ادامه اما انحرافات نهضت آزادی به حدی رسیده بود که سیدعلی اکبر محتشمی پور، وزیر کشور دولت میرحسین موسوی، در تاریخ ۱۹ بهمن ۱۳۶۶، نامه‌ای در مورد نهضت آزادی و سوابق ارتباطات آنها با سفارت آمریکا و خیانت‌های آنان در طی دوران جنگ علیه رزمندگان اسلام، به امام خمینی می‌نویسد و از امام در مورد صلاحیت آنان برای کاندیداتوری مجلس و فعالیت‌های سیاسی، استعلام می‌کند.
امام نیز در پاسخ به محتشمی پور در مورد نهضت آزادی به این اختلافات اشاره کرده و می‌نویسند: «پرونده این نهضت و همینطور عملکرد آن در دولت موقت انقلاب شهادت می‌دهند که نهضت به اصطلاح آزادی طرفدار جدی وابستگی کشور ایران به آمریکاست و در این باره از هیچ کوششی فروگذار نکرده و این از اشتباهات آنها است».
امام خمینی(ره) در بخش دیگر این نامه‌ی شدیدالحن همچنین خطر نهضت آزادی و تفسیرهای اشتباه آنان از قرآن را از منافقین بیشتر می‌دادند.
حالا شاید بشود قضاوت بهتری درباره‌ی بازرگان داشت؛ موارد فوق چکیده‌ای از برحه‌های مهم فعالیت 275 روزه‌ی مهدی بازرگان در دولت موقت است که با کنار هم قراردادن انها می‌شود درباره‌ی مقایسه‌ی وی با اسطوره‌های روزهای اول انقلاب، بیشتر تامل کرد.
انتهای پیام / 136
تگ ها
آخرین عناوین
