چالش ها و فرصت های حضور روحانیون در رسانه ملی

به گزارش قم نیوز احمد اولیایی، از جمله طلاب فعال در زمینه رسانه است؛ وی که سردبیر برنامه سحرگاهی «سر سفره خدا»، از برنامه های موفق شبکه نهال (پویا) و برنامه برگزیده صداو سیمای کشور در بخش کودک در سال 97 است، در گفت وگویی با خبرگزاری حوزه به ذکر دلایل موفقیت این برنامه و فعالیت های رسانه ای خود و طلاب خوش ذوق و هنرمند پرداخت. در ذیل مشروح گفتگوی خبرگزاری حوزه با این طلبه فعال رسانه ای، تقدیم می شود :

با سلام خدمت جنابعالی ضمن معرفی خود و رشته تحصیلی، از ورود تان به عرصه رسانه بگویید.

_ بنده دانش آموخته حوزه علمیه هستم و دکتری فرهنگ و ارتباطات را نیز در دانشگاه باقر العلوم علیه السلام خوانده ام. پیش از آن نیز کارشناسی ارشد ارتباطات را از دانشکده صدا و سیما دریافت نمودم.

ابتدا با یادداشت نویسی در سایت ها در مورد سینما و مسائل اجتماعی رسانه فعالیت های رسانه ای را آغاز کردم و با معرفی دوست خوبم و تهیه کننده مطرح رسانه ملی جناب آقای عطارد وارد کار محتوایی رسانه و به عبارت دیگر سردبیری شدم.

پیش از ساخت برنامه سحرگاهی «سر سفره خدا» آیا سابقه ساخت و سردبیری برنامه های دیگری را نیز در رسانه ملی به عهده داشتید؟

بله در این مدت برنامه شهر برگ شبکه 5، برنامه همسایه شبکه 3 ،برنامه مغناطیس برای شبکه یک ویژه محرم که با حضور طلاب خارجی همراه بود، را سردبیری کرده ام.

از این برنامه کودک و نوجوان بگویید که چرا این چنین مورد استقبال مردم قرار گرفت؟

برنامه سرسفره خدا برنامه ترکیبی سحرگاهی است که سال چهارمی است که در ماه رمضان روی آنتن می رود؛ حمیدرضا عطارد تهیه کننده این برنامه خوشبختانه فردی دغدغه مند است و به برنامه های تولیدی خود از نظر محتوایی بسیار اهمیت می دهد.

چهارسال پیش طرح برنامه سر سفره خدا در شبکه نهال به روی آنتن رفت و بازتاب خوبی داشت. از سال دوم نیز به شکل مستمر تا امسال روی آنتن رفته است؛ در این برنامه آقای حامد مدرس به عنوان مجری، آقایان احسان مهدی، امیر سهیلی و محمد حاجی بابایی نیز به عنوان بازیگر حضور دارند.

مهمانان و وله های ترکیبی از دیگر بخش های این برنامه 90 دقیقه ای است که از ساعت 3 بامداد روی آنتن شبکه نهال می رود. بنده نیز در کنار آقای بخشی زاده به عنوان سردبیر به این کار کمک می کنیم. این برنامه واقعا برنامه سنگین و بزرگی است که نیاز به حضور تیم محتوایی قوی دارد. دوستان محتوایی از شش ماه قبل از برنامه درگیر محتوای این برنامه هستند و در طول پخش نیز هر شب حضور فعال داریم.

ویژگی خاص این برنامه نسبت به برنامه های دیگر کودک چیست؟

نکته اول اینکه این برنامه در وقت سحر و ویژه مخاطب خاص پخش می شود که در نوع خود منحصر به فرد است. سعی داشته ایم که نوآوری های خاصی نیز در این برنامه داشته باشیم تا این کار مورد استقبال همگان قرار گیرد؛ در حقیقت برای مخاطب سحر باید خوراکی نشاط آور و معنوی و جذاب فراهم کرد تا مخاطب بتواند بهترین استفاده از این برنامه ببرند.

در حقیقت مخاطب اصلی برنامه کودکان 8 تا 13 سال هستند، البته با تاکید بر دختران روزه اولی. ولی بازخوردها نشان داده که بزرگسالان هم این برنامه را می بینند و درسال گذشته نیز عنوان بهترین برنامه تولیدی کودک و نوجوان را به خود اختصاص داد.

این برنامه چگونه محتوا را با شادابی و طراوت و پخش در آن ساعت از شب در هم می آمیزد؟

نکته مهم این برنامه آن است که به محتوا اهمیت می دهد و به همین خاطر تهیه کنده از سردبیر استفاده کرده است. حمید رضا عطارد، تهیه کننده دغدغه مندی است و تیم محتوایی خود را متشکل از روانشناسان کودک و متخصصان رسانه و.. از ماه ها پیش در کنار هم گرد آورده است و به سراغ انتخاب محتوا رفته است.

محتوای این برنامه امسال در زمینه مسئولیت پذیری است؛ چون بررسی کردیم که چه آسیبی در این سالها وجود دارد که رفع آن می تواند بسیاری از امور را در حوزه شخصی و اجتماعی بهبود ببخشد که به این محتوا رسیدیم.

چگونه مسئولیت پذیری را در سی شب در آیتم های مختلف به تصویر کشیدید؟

در بخش اول یک بحث کلی را تعریف کردیم که یک انسان دارای ابعاد مختلف ارتباطی است که شامل ارتباط با خود، خدا، طبیعت و دیگران و گاهی با جامعه و حکومت و... است.

در این برنامه اول مسئولیت نسبت به خدا و دیگران و طبیعت و... را ترسیم کردیم؛ این کلان پروژه موضوعی است که ذیل همه این دسته ها، موضوعات ریز ترتیب داد شده است؛ مثلا در قالب مسئولیت در مقابل خدا به این نکته پرداختیم که مسئولیت انسان در مقابل قرآن که کلام خدا است و مسجد که خانه خدا است و نماز که ارتباط با خدا است چیست؟ یا در خصوص طبیعت، از مسئولیت در زمینه ارتباط انسان با محیط زیست بحث می کنیم؛ همچنین در خصوص ارتباط انسان با جامعه به بحث قانون گرایی و... می پردازیم.

مسئولیت نسبت به پدر و مادر و دوستان و... از جمله موضوعات دیگری هستند که در این 33 قسمت که برای امسال در نظر گرفتیم به آن پرداخته می شود و در هر موضوع یک رویکرد محتوایی درج می شود؛ یعنی در این برنامه سعی داریم که مسئولیت پذیری اجتماعی را به کودکان و نوجوانان آموزش دهیم.

مثلا در زمینه احترام به مادر سعی می کنیم با دقت و پرهیز از کلیشه کاری ها صرف نظر از اینکه مادر چه جایگاهی دارد نوجوان را در وضعیتی قرار می دهیم که مقایسه وضع مادر داشتن و مادر نداشتن را در ذهن خود مرور کند تا قدر وجود مادر را بداند و اینکه چه مسئولیت سنگینی به دوش دارد تا این موهبت الهی را قدر بداند.

یا به عنوان مثال، در خصوص مشکلات محله نیز رویکرد خوب دیدن را انتخاب کردیم یعنی اگر خوب محله را ببینیم زباله ها و ناهنجاری های این چنینی را خیلی واضح می بینیم و سعی می کنیم آنها را از با رفتار درست یعنی انداختن زباله محله در سطل زباله اصلاح کنیم.

چه بخش های دیگری در این برنامه وجود دارد؟ آیا از مهمانان سلبریتی هم در این برنامه دعوت شده است؟

بیش از 50 درصد کار نمایشی است که بر روی محتوایی که عرض شد، سوار می شود و اتفاقات رخ می دهد که محتوا به مخاطب منتقل شود.

از دیگر مهمترین فاکتورهای برنامه مهمانان برنامه است که به سراغ سلبریتی ها نرفته است بلکه مهمانانی که یک شگفتی در مسئولیت اجتماعی داشته اند، در این برنامه حضور می یابند؛ مثلا دختری که در زلزله خواهر کوچکش را نجات داده بود؛ همچنین افرادی که زندگی عادی داشتند ولی مسئولیت اجتماعی خویش را به خوبی اجرا کردند در این برنامه از اولویت های اصلی دعوت هستند.

در این کار، یک تیم محتوایی مشاوره ای داریم که از 6 ماه قبل حضور داشتند؛ همچنین اتاق فکری نیز در این مجموعه وجود داشته است که روی تک تک بخش ها و محتوای برنامه کار کرده است و نتیجه این فرایند، رسیدن به این موضوعات بود؛ به علاوه وجود دو سردبیر که بنده و آقای بخشی زاده هستیم حتی روی موضوعات پیامک ها هم هر شب جلسه برگزار می کنیم؛ البته پلاتوهای نمایشی را هم آقای محسنی بر عهده دارد که محتوا را به آنها ارایه می دهیم و نویسنده هم متن نمایشی برای آن می نویسند؛ در آیتم 1،2،3 هم نویسنده داریم. خوشبختانه از این رهگذر بازخورد خوبی داشتیم و خانواده ها هم با خیال راحت اجازه می دهند که فرزندانشان در این ساعت و یا در تکرار آن در ساعت 16 پای تلویزیون بنشینند.

به طور کلی سردبیری در این کار چه تفاوتی با فعالیت های معمول سردبیری در نشریات و ... دارد؟

سردبیر نقش محتوایی دارد؛ در ابتدای امر که باید گفت هنوز این مفهوم و این کار در برنامه سازی در ایران جانیافتاده است؛ تهیه کننده می گوید می خواهم یک برنامه بسازم و همان موقع موضوعی را مشخص می کند و برنامه را حول همان محور می سازد تا مثلا یک پیام ساده منتقل شود ولی حضور سردبیر بسیار لازم است زیرا شخصی که مبانی دینی و رسانه را بلد باشد می تواند بهترین محتوا را آماده و ارایه کند و تیم محتوایی را ارتقا ببخشد؛ به همین خاطر است که تیم «سر سفره خدا» با دو سردبیر کار می کند چون سن کودک بسیار مهم است و باید با شناخت کامل از مختصات ذهنی و ذائقه آنها تولید محتوا و برنامه سمعی و بصری کرد.

عموما همه به دنبال سرگرمی برای بچه ها هستند ولی این سن یعنی 9 تا 12 سال سن یادگیری و تفکر است که امیدواریم به سمت محتوا محوری حرکت کنند؛ سردبیر محتوای برنامه را به تهیه کننده توصیه می کند و اینکه چه پیامی را متنقل کنیم. یعنی تمام آیتم ها از جمله پیامک و مهمان و محتوای آیتم های نمایشی برنامه را سردبیر به تهیه کننده ارایه می دهد.

برنامه های کودک در ایران به سمت کلیشه شدگی پیش می روند، با چند موزیک شاد و چند عروسک و...، آیا شما هم در همین شکل، فعالیت می کنید؟

با توجه به دغدغه مندی شبکه نهال و مدیران و سازندگان این برنامه، خوشبختانه شاهد سیر صعودی در کل برنامه ها و به خصوص این کار هستیم؛ خوشبختانه این برنامه به سراغ کلیشه ها نرفته و سعی نکرده با چند موزیک شاد و چند عروسک برنامه را جلو ببرد؛ در این برنامه موسیقی به آن شکل نداریم، درحالی که برخی تصور می کنند که حتما موسیقی های شاد بچه ها را پای تلوزیون نگه می دارد و...، در این برنامه شاهد چنین موضوعاتی نیستیم و روی همه این عناصر تاکید داریم؛ حتی در این برنامه حتی از عروسک استفاده نمی کنیم. البته این به معنی رد کامل موسیقی کودکانه یا استفاده از عروسک نیست.

به نظر ما محتوای قوی که در این برنامه وجود دارد و یک سری چیزها است که مخاطب نمی بیند، ولی کار را ارتقا می بخشد؛ تیم 40 نفره پشت این برنامه است و هر شب بیش از 40 نفر پشت این برنامه کار می کنند، از تیم فنی ومحتوایی و ناظر محتوایی و مهمان دست به دست هم داده اند که خروجی خوبی برای مخاطب بسازند؛ بازیگری های خوب و مجری خوب هم مزید بر علت شده و کار را به این شکل درآورده است؛ سعی کردیم در سحرگاه که یک زمان معنوی است برنامه خشک و بی روح نسازیم و بچه ها را با نشاط معنوی آشنا کنیم؛ کودک باید از این فضا لذت ببرد.

برسیم به بحث حوزه و رسانه، چرا هنوز رابطه حوزه و رسانه آن‌گونه که باید و شاید شکل نگرفته است که یک جوان حوزوی به دلیل استعداد شخصی وارد این کار شود و محصول یک روند مشخص نباشد؟

رابطه حوزه و رسانه یک موضوع کلان تری است که نمی توان به اختصار و در این مقال به شکل کاملی به آن پرداخت؛ پس از سفر سال 89 مقام معظم رهبری به قم ایشان فرمودند، چرا حوزه با رسانه ملی ارتباط ندارد؛ حوزه در گذشته تنها در نقش یک منتقد ظاهر می شد و هرگاه مساله ای می دید اعتراض می کرد، ولی رابطه متوازنی برای حضور اثرگذار و جریان بخش حوزه وجود نداشت و شاید بتوان گفت که هیچ وقت به شکلی که باید و شاید به رسانه ملی هم کمک خاصی نکرد؛ البته دانشکده صداوسیما قم شروع بکار کرد که با جذب از بین طلاب زمینه حضور آنها را در رسانه ملی فراهم کند، ولی بخاطر مسایل بودجه ای و سیاست گذاری های غلط این عرصه نیز به شکل کامل محقق نشده است و حتی فارغ التحصیلان به شکل کامل جذب نشده اند و یا در سطوحی به کار گرفته می شوند که مناسب آنها نیست؛ مشکل اینجا است که سازوکار مناسبی برای جذب آنها وجود نداشت؛ طلبه ای که سطح دو حوزه را اخذ می کند و کارشناسی ارشد رسانه را هم می گیرد نباید در یک اتاق شیشه ای بنشیند و ویراستاری خبر کند؛ این کارها در سطح یک حوزوی متخصص و کارشناس نیست.

سازوکار دیگر این است که تفاهم نامه ای تهیه شود و رفت و آمدی بین حوزویان و صداوسیما باشد. درست است که در بدنه رسانه ملی افرادی هستند که به طلاب به آن شکلی که باید و شاید بها نمی دهند وآنها را فاقد تحصیلات رسانه ای می بینند ولی اگر ببینند که طلبه ای به ساختار برنامه کمک می کند قطعا از او استفاده می کنند.

چه مدل همکاری را بین طلاب و رسانه می توان ایجاد کرد؟

چند مدل همکاری بین حوزه و سازمان وجود دارد؛ اول در قالب استفاده از کارشناس حوزوی است که این مساله در گذشته هم وجود داشت و روحانیونی بودند که در رسانه در جایگاه صرفا وعظ و کارشناسی حضور می یافتند.

از دیگر اَشکال حضور طلاب می توان به حضور طلاب به عنوان یک مشاور مذهبی اشاره کرد که به عنوان یک کارشناس در برنامه ها حضور می یابند؛ نوع دیگر آن این است که یک طلبه به عنوان یک عامل اصلی وارد کار می شود و برنامه می سازد که اوج ورود یک طلبه در رسانه ملی است؛ همه این عرصه ها وجود دارد که حوزه باید وارد عمل شود ولی مهم این است که حوزه باید بتواند از این رهگذار بهترین استفاده را برای حضور گسترده تر طلاب نخبه خود داشته باشد و سازوکار مشخصی نیز در این زمینه بچیند.

برای حضور موفق یک حوزوی در رسانه چه پیش شرط هایی لازم است؟

مهمترین پیش شرط حضور و موفقیت طلاب در این عرصه، فهم رسانه است که هنوز در حوزه تقویت نشده است؛ باید از مدیریت کلان تا خرد و بدنه طلاب تا مسئولین بخش های مختلف روی رسانه سرمایه گذاری کنند؛ تلویزیون مهم ترین و پرمخاطب ترین رسانه ما است که حوزه باید نیروهای قوی را تربیت کند تا اندیشه های دینی را وارد سازمان کنند.

طلابی نیز به شکل انفرادی هستند که کار می کند ولی این شرایط، شرایط کامل و مطلوبی برای حضور طلاب در این عرصه نیست.

گاهی اوقات طلبه ها از نظر دینی و علمی قوی هستند که می توانند از نظر کارشناسی، حضور خوبی داشته باشند ولی باید نگاه رسانه ای آنها تقویت شود؛ خوشبختانه ظرفیت های ساختاری خوبی هم در این زمینه داریم از جمله دانشگاه صداوسیما، مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات و گروه های فرهنگی هنری تبلیغی خوبی که در حوزه ما کار می کنند ولی باید همگرایی و سازوکار مناسبی جهت استفاده از این ظرفیت ها پیدا کرد.

در این زمینه نمی توان به نگاه صرف استفاده رسانه از محتوای تولیدی حوزه و یا حضور طلاب در رسانه بسنده کرد زیرا نیازمند الگوی ترکیبی هستیم یعنی هم طلبه برنامه ساز داشته باشیم هم کارشناس مذهبی و هم محتوادهنده؛ باید از تنوعی که در رسانه وجود دارد به خوبی استفاده کنیم.

کار کودک سختی های خاص خود را دارد، در شب های قدر چگونه این نشاط را با فضای برنامه و لیالی قدر حفظ کردید؟

کار کودک حساس است چون سلیقه می خواهد، نمی توانیم بگوییم اصلا نباید در برنامه ها موسیقی باشد؛ یا نمی توانیم از رنگ های شاد استفاده نکنیم؛ اگر یک طلبه ای با این ذهنیت وارد کار رسانه ای شود به سرعت پس زده می شود؛ بالاخره یک سری بخش هاو تکنیک ها برای جذب مخاطب وجود دارد که طلاب در بدو ورود یک کار رسانه ای باید آنها را بدانند؛ اگر با نکن نکن ها وارد کار شویم قطعا هم به خود ضربه زده ایم هم به برنامه بلکه باید با شناخت وارد این کار شد و در نهایت سمت و سوی کار را به سمتی برد که همه لازم و شرایط مذهبی و جذابیت های بصری کار رعایت شود. به نظر من اگر سلیقه داشته باشیم می توانیم به راحتی با برنامه هایی که فضای شاد موزیکال، کل برنامه آنها را تشکیل داده است، به خوبی رقابت کنیم کما اینکه توانستیم این کار را در این برنامه انجام دهیم.

شش شب برنامه، در شب های قدر پخش شده که در این زمینه بدون اینکه از نشاط برنامه کم کرده باشیم سعی کردیم با هنرمندی عوامل برنامه ای بسازیم که ضمن حفظ نشاط مخاطب، فضای معنوی آن شب را هم منتقل کنیم؛ برای اینکه چگونه به چنین فرمتی برسیم ساعت ها و روزها وقت گذاشتیم و آیتم ها را به شکلی تنظیم کردیم که هم لبخند کودک را داشته باشیم و هم احترام این شب ها را به نهایت و تمامی آن رعایت کنیم؛ به همین دلیل است که مخاطبان مذهبی و حتی غیر مذهبی با این کار ارتباط خوبی گرفته اند و آن را تایید می کنند.

حوزه کودک، حوزه بسیار مهمی است که ایجاد جذابیت ها در آن نیازمند ایجاد یک سری فعل و انفعالات است؛ از نظر فقهی آیا ما هنوز توانسته ایم به فقه رسانه کودک به شکلی جامع بپردازیم که تکلیف عوامل تولید کننده رسانه ای را راحت کرده باشد؟

اگر بخواهم در زمینه "فقه رسانه کودک" سخن بگویم باید بگویم که «نه»؛ هنوز کار شاخصی در این زمینه نشده است؛ البته مدتی است که در زمینه فقه رسانه به طور عام کارهای خوبی انجام شده است و درس فقه رسانه بزرگانی چون آیت الله اراکی و.... در سطح خارج ما تدریس می شود ولی هنوز در زمینه فقه رسانه کودک کار جدی نشده است.

نکته مهم در این زمینه فقهی و شرعی اینست که برنامه نباید وارد بحث های فقهی و اختلاف فتاوای شرعی شود چون در اینصورت قطعا نمی تواند کار مناسبی انجام دهد و در ورطه ای خواهد افتاد که کار معمول خود را هم نمی تواند انجام دهد؛ در این عرصه دستورالعمل های پذیرفته شده ای وجوددارد که با ذیل فتاوای رهبری و آیین نامه های کلان سازمان صدا و سیما تنظیم شده است که در مورد چگونگی استفاده از موسیقی یا حد حجاب و ... صحبت کرده است؛ در این زمینه حوزه می تواند بالاترین کمک را داشته باشد که سطح برنامه ها در سازمان به شکلی کاملا هدفمند و دقیق برسد و با تعامل حداکثری با برنامه سازان زمینه این امر را فراهم کنند.

مساله موسیقی در رسانه حل شده است؛ فقه ما نباید جدا از برنامه سازی باشد و فقه رسانه نیز همین کار را دنبال می کند؛ ببینید فقیه ما نباید در یک اتاق بسته حکم فقهی صادر کند و رسانه ای ها هم نباید بدون توجه به مبانی دینی در اتاق های خود برنامه بسازند؛ مشکل اصلی وجود یک حلقه مفقوده است که این دو را باهم ترکیب کند؛ اگر این فهم مشترک حاصل شود و این دو نگاه در کنار هم قرار بگیرند و مفاهمه عملی ایجاد شود کارهای موفقی را در آینده شاهد خواهیم بود.

در خارج از کشور هم مخاطب دارید؟

طبعا سر سفره خدا مخاطبان ایرانی خارج از کشور نیز دارد اما هنوز به شکل کاملی نتوانستیم این بازخوردها را دریافت کنیم؛ بنظر می رسد در کل می توانیم روی ترجمه این برنامه و پخش به زبان های دیگر نیز در سازمان سرمایه گذاری کنیم که قطعا بازخوردهای بسیار خوبی هم خواهد داشت.

و سخن آخر؟

در اینجا باید از حمید رضا عطارد تشکر ویژه ای داشته باشم، زیرا دغدغه مندی وی باعث رشد این کار شده است؛

باید بدانیم که حضور سردبیر به عنوان کسی که اصرار بر محتوا دارد، برای یک تهیه کننده علاوه بر بار مالی نوعی دردسر و دست و پاگیر نیز هست اما ایشان با دغدغه دینی وارد کار شده و به دنبال ایجاد یک الگو در این زمینه بوده است که خوشبختانه موفق هم عمل کرده اند؛ اگر همین نگاه ها تقویت شود در آینده موفقیت های ما بیشتر هم خواهد شد.

نگاه بسیار خوبی که وی در این کار دارد آن است که 90 دقیقه برنامه زنده، در واقع امانتی الهی است که به دست ما رسیده است و ما در مقابل این کودکان و خدای خود مسئول هستیم که بهترین تولید را برای آنها داشته باشیم و محتوای درستی را به آن ها منتقل کنیم.

در نهایت باید مجددا از جناب آقای بخشی زاده سردبیر دیگر کار هم نام ببرم چرا که نقش مهمی در ایجاد این موفقیت داشته است؛ مسئولین شبکه نهال جناب آقای دکتر سرشار و خانم کاظم بیگی و تمام دست اندرکاران شبکه در کنار عوامل برنامه همه انسان های دغدغه مندی هستند که به دنبال حصول بهترین نتیجه و ایجاد یک الگوی خوب در عرصه برنامه سازی کودک می باشند.
انتهای پیام / 137