آسمان قم زیر هجوم ریزگردها

به گزارش قم نیوز، ریزگردها، واژه‌ای جدید در فضای رسانه‌ای و زندگی ساکنان استان‌های غربی و مرکزی کشورمان است. واژه‌ای تلخ که در روزهای خاص زندگی را برای میلیون‌ها ایرانی سخت کرده است. واژه‌ای که نمی‌توان تصور کرد چه آثاری بر سلامت ایرانیان به‌خصوص افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، کودکان و سالمندان دارد.

مطمئناً همه ما با توجه به اینکه مساله ریزگردها در چندسال اخیر کانون توجهات رسانه‌ای بوده است از خود پرسیده‌ایم که علت اصلی این تغییر در آب‌وهوا چیست؟ ساده‌ترین پاسخ هم همواره این بوده که این ریزگردها از خارج از مرزهای ایران به داخل کشور وارد می‌شوند و ربطی به تغییر اقلیم در ایران ندارند.

اما واقعیت آن است که بخش قابل توجهی از این تغییر آب و هوایی به دلیل استفاده نادرست و غیر منطقی خودمان از طبیعت پیرامون است.

مصرف گسترده آب از سفره‌های زیر زمینی و ایجاد سدهای بزرگ بدون توجه به تأسیس و راه اندازی شبکه‌های آبرسانی پشت سدها موجب شده است تا برخی از تالاب‌های بزرگ کشور به مناطق کویری تبدیل شوند و همین مناطق کانون اصلی تولید گرد و غبار باشند.

البته غالباً این ریزگردها در سال‌های گذشته در استان‌های مرزی رخ نشان می‌دادند و مردم خوزستان، ایلام و کرمانشاه را می‌آزرد اما اخیرا دامنه گرد و غبارها به استان‌های مرکزی کشورمان نیز کشیده شده است و استان قم نیز یکی از مناطقی است که در مدت‌های اخیر بارها شاهد هجوم ریزگردها بوده است.

هرچند می‌توان ادعا کرد در برخی از روزها یکی از کانون این گرد و غبارها در استان قم به مناطق خارج از مرز یعنی بیابان‌های عراق و عربستان باز می‌گردد اما واقع امر آن است که در خود استان قم نیز کانونهای بحرانی پدید آمده است که نقش اصلی را در تشکیل این گرد و غبار بازی می‌کنند.

در سال‌های اخیر جمعیت کلانشهر قم رو به فزونی گذاشته و مصرف آب در این استان نیز رشد داشته اما این در حالی است که نزولات آسمانی به حداقل خود رسیده‌اند و قم هر سال میزان بارش کمتری را نسبت به گذشته تجربه می‌کند و این کاهش نزولات موجب خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه نمک استان قم شده است.

در همین خصوص مسئولان محیط زیست استان قم معتقد هستند ریزگردها هم اکنون جدی‌ترین چالش‌ زیست محیطی در این استان به حساب می‌آید و با ورود به فصل گرما وضعیت این چالش تشدید می‌شود.

بدون شک می‌توان گفت اکنون ورود گردو غبار به آب و هوای استان قم بزرگ‌ترین چالش زیست محیطی استان است که سلامت و کیفیت زندگی شهروندان قمی را نیز مورد تأثیر قرار داده است.

کشور ما چند سالی است که در دوره بلندمدت خشکسالی قرار گرفته است و همین دوره چالش گرد و غبار را نیز تشدید کرده است و این یک واقعیت است که بخش عمده از مشکلاتی زیست محیطی که امروز جامعه ایران بدان دچار شده است به دلیل استفاده‌های غلط خودمان از طبیعت بوده است.

عدم تأمین حق آبه‌های تالاب‌ها ، استفاده بیش از حد از سفره‌های زیرزمینی و شور شدن آب از جمله اساسی‌ترین دلایل ورود گرد و غبار به آسمان استان قم به شمار می‌رود.

در حال حاضر کانون اصلی ریزگردها در دشت‌های شرقی استان قرار داشته و مطمئناً اگر برنامه ریزی برای مقابله با این چالش طراحی و اجرا نشود در آینده وضع از این هم وخیم‌تر خواهد شد.

البته این همه داستان نیست به ویژه وقتی به شرایط ویژه تالاب‌ها و دریاچه نمک استان قم نگاهی بیندازیم در می‌یابیم به دلیل کاهش نزولات جوی شوری و خشکی در دریاچه نمک قم به حداکثر خود رسیده است.

مصطفی زمانی کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه دریاچه نمک بیش از ۲۰۰ هزار هکتار وسعت دارد گفت: این دریاچه از منظر تقسیمات سیاسی در حوزه استان‌های قم، سمنان و اصفهان واقع شده است و عملاً در مجاورت دو پارک ملی کویری قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه تغییر در اقلیم و اکوسیستم این دریاچه می‌تواند تأثیر مستقیمی بر زندگی چند میلیون نفر داشته باشد گفت: در گذشته‌های نه چندان دور دریاچه نمک قم در فصل زمستان پر آب و در فصل خشک مرطوب بود اما اکنون به دلیل کاهش سیلاب‌ها و روان آب‌ها این منطقه به یکی از کانون‌های تولید ریزگرد در استان تبدیل شده است.

وی با اشاره به اینکه شوره زارهای ساحلی دریاچه نمک در حال پیش روی هستند افزود: این تغییر می‌تواند تا چند سال آینده آب و هوای قم را به شدت تغییر دهد.

زمانی با تاکید بر اینکه البته خشک شدن تالاب‌ها صرفاً مختص به استان قم نیست افزود: بیش از ۷۰ درصد تالاب‌های ایران در وضعیت بحرانی به سر می‌برند اما این وضعیت در قم به دلیل اقلیم گرم و خشک شرایط حادتری دارد.

از این رو می‌توان گفت ریزگردها بلایی آسمانی و یا مهمانی از آن سوی مرزها برای شهروندان قمی نیست بلکه سیاست گذاری‌های غلط در حوزه مدیریت آب موجب شده تا تأثیر کاهش نزولات جوی بر اقلیم استان چند برابر شود و عملاً طبیعت توانایی بازسازی خود را از دست بدهد.

اکنون نیز تنها مدیریت انسانی است که می‌تواند این وضعیت را کنترل کند. ریزگردها بلایی است که خودمان با دست خودمان ایجاد کرده‌ایم و خلاصی از آن نیز تنها با اقدامات لازم در خصوص بهسازی در طبیعت امکان دارد.

بدون شک یکی از راه‌های مقابله با افزایش ریز گردها گسترش بیابان زدایی در استان است و کاشت نهال و پوشش‌های طبیعی می‌تواند مانع از گسترش بیابان‌ها در استان شود.

اما راهکار دیگر که از اهمیت زیادی برخوردار است مدیریت مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی است. بیش از ۹۰ درصد آب‌های زیرزمینی در ایران در بخش کشاورزی مصرف می‌شوند و این در حالی است که به دلیل استفاده از روش‌های غیرمدرن بیش از ۷۰ درصد از منابع آبی تلف می‌شود. ضروری است نظارت بیشتری بر نحوه استفاده از منابع آبی در روستاهای استان قم اعمال شده و برای ایجاد روش‌های آبیاری مدرن تسهیلات لازم در اختیار کشاورزان قرار گیرد.

اگر بتوانیم در بخش کشاورزی مطلوب‌ترین روش را برگزینیم مثلاً از آبیاری قطره‌ای یا بارانی استفاده کنیم تا حدودی از هدر رفتن آب پیشگیری می‌کنیم این مساله تأثیر مستقیمی بر بهبود وضعیت آب و هوای استان دارد.

به عنوان جمع بندی نیز باید گفت اگر نگاه دقیق و علمی به مسئله آب نداشته باشیم در آینده‌ای نه چندان دور با بحران‌های حقیقی در بسیاری از حوزه‌ها روبه رو می‌شویم. بدون شک حل مسئله کم آبی و تاثیرات آن بر زندگی مردم یکی از مهم‌ترین مسایلی است که باید در دستور کار تمام قوا، ارگان‌ها و نهادها باشد.

انتهای پیام/۱۳۲