سزارین مصیبتی است که نسل آینده را درگیر می‌کند وضعیت مامایی در ایران

به گزارش قم نیوز، پنجم ماه می هر سال مصادف با پانزدهم اردیبهشت، روز جهانی ماماست. به همین مناسبت با دکتر ناهید خداکرمی؛ رییس انجمن علمی مامایی ایران گفتگویی داشته‌ایم و از او درباره اوضاع مامایی در کشور پرسیده ایم.

- به عنوان اولین سؤال درخصوص خود انجمن مامایی؛ اینکه از چه سالی و بنا به چه ضرورتی تأسیس شده، برایمان بگویید.
۱۲ سال پیش انجمن علمی مامایی با هدف ارتقای سطح علمی ماماهای کشور، ارتقای سطح سلامت زنان و خانواده‌های کشور، تهیه دستورالعمل و کمک به بورد تخصصی مامایی و بازنگری دروس آن، برنامه‌های اعتباربخشی و کمک به اداره سلامت مادران وزارت بهداشت در تدوین راهنماهای بالینی تأسیس شد.

بیشترین بار علمی در کمک به ارتقای سطح علمی حرفه مامایی و همچنین سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و اجرای برنامه‌های آموزشی برای صاحبان حرفه مامایی و مردم بر دوش انجمن است.

- این انجمن در حال حاضر چند عضو دارد و آیا تمام ماماها عضو این انجمن هستند؟
اکثر ماماهای مشغول به کار کشور، به نوعی با این انجمن ارتباط دارند. ما در دفتر مرکزی تهران ۴ هزار عضو داریم. علاوه بر این در بسیاری از استان‌ها از جمله اصفهان، قم، البرز، کردستان و خوزستان شعبه استانی انجمن علمی مامایی ایران دایر شده است.

- چرا در کنار نقشی مثل دکترهای زنان و زایمان، به نقش مامایی هم نیاز داریم؟ کارکرد این نقش چیست و کجا به درد مراجعین می‌خورد؟ ماماها تسهیل‌کننده کار پزشکان زنان و زایمان هستند یا به تنهایی هم کارکردهای ویژه خودشان را دارند؟
طبق تعریف کنفدراسیون بین‌المللی مامایی، وزارت بهداشت و بنا بر مصوبه مجلس شورای اسلامی مامایی یک حرفه کاملاً مستقل است و وابسته به هیچ حرفه‌‌ای نیست و در پروانه کار آن ذکر شده است که می‌تواند به طور مستقل به امر زایمان طبیعی بپردازد، ولی به این دلیل که در ارائه خدمات مامایی به مواردی برمی‌خوریم که نیاز به خدمات تخصصی دارد، بدون متخصص زنان نمی‌توان کار کرد؛ کما این‌که آن‌ها هم بدون ما نمی‌توانند کار کنند.

رشته تخصصی زنان همان‌طور که از نام آن پیداست مخصص بیماری‌های زنان و زایمان است؛ مانند حاملگی‌های پرخطر، سرطان‌ها، ناباروری و بیماری‌های دیگر، ولی به دلیل فرهنگ و سیاست‌های غلط دهه‌های گذشته مادران باردار فکر می‌کنند برای زایمان باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند؛ درحالی‌که صحیح نیست. باید شروع کار توسط ماماها باشد و درصورتی‌که خطری وجود داشت، از حضور یک متخصص استفاده شود.

در سال گذشته ۷۶ درصد تولدهای طبیعی کشور؛ یعنی از۷۰۰ هزار زایمان طبیعی، ۴۵۰ هزار زایمان توسط ماماها انجام گرفته است؛ ازآ‌ن‌جایی‌که آمار سزارین در بخش‌های خصوصی بین ۹۰ تا۱۰۰ درصد است، تولدها در این مراکز توسط متخصص زنان و زایمان انجام می‌شود. سزارین مصیبتی است که نسل آینده گریبان‌گیر آن می‌شود. برای آن‌که نسل سالمی داشته باشیم، چاره‌ای جز ترویج زایمان طبیعی نیست.

نباید وقت یک متخصص زنان و زایمان را برای بارداری طبیعی گرفت. او باید به بیماران پرخطر رسیدگی کند. اتلاف وقت یک متخصص برای زایمان نرمال، باعث می‌شود او نتواند وقت بیشتری برای بیماران پرخطر داشته باشد. جذابیت زایمان و منافع مالی باعث شده است بیشتر متخصصین کار ماماها را انجام دهند.

ما کشور ثروتمندی نیستیم که بودجه‌ای را به تربیت یک متخصص اختصاص دهیم، ولی او کار یک ماما را انجام دهد. متأسفانه نظام سلامت کشور در بخش ارائه خدمات دچار مشکل است. در حال حاضر پزشکان متخصص، کار پزشکان عمومی و متخصصان زنان و زایمان، کار ماماها را انجام می‌دهند. باید نگاه ناعادلانه‌ای که در نظام سلامت کشور وجود دارد و متخصص خود را بالاتر از همه پزشکان می‌بیند، اصلاح شود.

ما باید در کشور به کار تیمی احترام بگذاریم و یک تیم متشکل از ماماها، متخصصان زنان و زایمان، نوزاد و بی‌هوشی در کنار یکدیگر فعالیت کنند تا در جهت تأمین و حفظ سلامت مادر و نوزاد بسته به نیاز، از تخصص آن‌ها استفاده شود. کشور انگلستان بهترین مامایی دنیا و نظام سلامت را دارد. در این کشور در پایین بسته‌های خدمت و راهنماهای بالینی، امضای رؤسای انجمن‌های مامایی، متخصصان زنان و زایمان، نوزادان و بی‌هوشی وجود دارد.

- خب به نظر شما با این شرایط برای این‌که یک مادر باردار برای زایمان طبیعی به متخصص مراجعه نکند و از حرفه و مهارت ماماها بهره ببرد، چه باید کرد؟
به نظر من این مسئله زمان‌بر است و نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. در دو دهه اخیر تخصص‌گرایی توسط بیشتر رسانه‌ها ترویج شد. برای مثال وقتی صداوسیما می‌خواهد درباره کمردرد صحبت کند به جای استفاده از یک فیزیوتراپ، از یک فوق‌تخصص جراحی ستون فقرات دعوت می‌کند تا برای مردم حرف بزند، یا مردم برای بینایی‌سنجی و تعیین نمره عینک، به جای مراجعه به یک اپتومتریست، نزد متخصص قرنیه و شبکیه می‌روند. این متخصصان نباید این افراد را پذیرش کنند و یا در صورت پذیرش باید همان تعرفه اپتومتریست را دریافت کنند.

رسانه‌ها باید با اطلاع‌رسانی صحیح به بالابردن سطح آگاهی مردم در این زمینه کمک کنند و مردم را با مزایای زایمان طبیعی و عوارض سزارین آشنا کنند. مردم باید از تخصص و مهارت ماماهای کشور آگاه باشند و بدانند آن‌ها تنها کسانی هستند که برای زایمان طبیعی تربیت شده‌اند و در این زمینه مجرب هستند.

- در دنیا استاندارد تعداد زایمان‌ها به ازای هر چند نفر یک ماما است؟ با توجه به این استاندارد، وضعیت ایران را چگونه می‌بینید؟ توزیع ماماها در شهرهای مختلف به چه صورت است؟ آیا در مناطق محروم با مضیغه این قشر مواجه هستیم یا خیر؟
استاندارد دنیا به ازای هر ۱۰۰۰ تولد زنده، ۳۰ ماما است و در کشور ما به ازای هر ۱۰۰۰ تولد زنده، ۱۰ ماما است، اما در واقعیت می‌بینیم که در برخی از زایشگاه‌ها برای هر ۳ ‌هزار تولد زنده، تنها ۱۵ ماما وجود دارد که این رقم بسیار پایین است.

با توجه به این‌که بسیاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور درصدی از پذیرش را به دانشجویان بومی و استان خود اختصاص می‌دهند، تقریباً با کمبود ماما در اکثر استان‌ها مواجه نیستیم، اما در برخی از مناطق محروم این مشکل وجود دارد.

بیشترین ماماهایی که در مناطق محروم کار می‌کنند، ماماهای پزشک خانواده هستند که بهترین خدمات را به محروم‌ترین افراد کشور ارائه می‌کنند. در استان لرستان یک ماما روزانه ۱۸۰کیلومتر جاده صعب‌العبور را می‌رود و برمی‌گردد. متأسفانه نظام سلامت در ترمیم حقوق تیم پزشک خانواده این مسائل را در نظر ندارد. باید به خاطر داشت مامایی که در پزشک خانواده خدمت می‌کند، نقش همسری و مادری نیز دارد. علاوه بر آن این افراد حق بیتوته ندارند و حق اقامتی که برای پزشکان در این طرح لحاظ می‌شود، برای ماماها وجود ندارد. همچنین در ترددها امنیت آن‌ها به خطر می‌افتد. انتظار می‌رفت افزایش حقوق برای آن‌ها در نظر گرفته شود، اما ۳۰ درصد حقوق آن‌ها به عنوان ارزشیابی از عملکرد نگه داشته می‌شود. همچنین رقم و درصد افزایش حقوق ماماها نسبت با پزشک خانواده بسیار متفاوت و پایین‌تر است.

ما معتقدیم پزشکی که به روستا می‌رود و خدمت می‌کند، بسیار ارزشمند است و باید دست او را بوسید، اما باید حقوق ماماها نیز به همان نسبت افزایش می‌یافت. این بی‌عدالتی و تبعیض‌ها در مناطق محروم ماماها را آزار می‌دهد. امیدواریم در سال جدید حقوق این افراد متناسب به خدمات، وضعیت و مسیر روزانه آن‌ها افزایش یابد؛ چراکه بار اصلی پزشک خانواده در بخش سلامت زنان، باروری و بارداری بر عهده ماماهای پزشک خانواده است.

- بعد از تغییر سیاست‌های جمعیتی و بحث اهمیت زایمان طبیعی به جای سزارین، به نظر شما توجه وزارت بهداشت و نهادهای متولی به قشر ماما بیشتر شده یا خیر؟
من اول از شخص وزیر بهداشت و معاونت درمان این وزارتخانه تشکر ویژه دارم که زایمان طبیعی را هوشیارانه در طرح تحول سلامت گنجانده‌اند. اثرات این طرح و ترویج زایمان طبیعی سال‌های دیگر خود را نشان می‌دهد، اما نمی‌توان گفت این طرح برای ماماها تأثیرگذار بوده یا خیر، چون جامعه مامایی حدود ۱۰ سال است برنامه‌ای با عنوان زایمان فیزیولوژیک را با همکاری اداره سلامت مادران وزارت بهداشت تبیین کرده است.

با گنجاندن زایمان طبیعی در طرح تحول، تأثیر آن بیشتر بر دهندگان خدمت بود. بسیاری از متخصصین زنان به سمت زایمان طبیعی روی آورده‌اند؛ اگرچه به دلیل یکسان‌سازی تعرفه‌های زایمان، گامی بلند برداشته شد و این مسئله توانسته است از رشد سزارین جلوگیری کند و حتی حدود ۴ درصد نیز آن را کاهش دهد، ولی طرح تحول برای حرفه مامایی کاری انجام نداده است. با هر کودکی که از طریق سزارین به دنیا می‌آید، در خطر یکسری بیماری‌ها قرار می‌گیرد. تحقیقات نشان داده است که کودکان سزارینی ۵۰ درصد بیشتر به آسم، ۲۵ درصد به دیابت و بیماری‌های مثل چاقی، بیش‌فعالی، اوتیسم و کم‌خونی مبتلا می‌شوند.

متأسفانه مراکز تحقیقاتی ما نسبت به این مسائل غافل بوده‌اند. مرکز تحقیقات متابولیسم ما پیشینه و زمینه سلامت باروری مادر را در بیماری دیابت ارزیابی نمی‌کند. از مسئولان می‌خواهیم که نظارت ویژه‌ای به مامایی کشور داشته باشند و از کارشناسان این حرفه در تیم سیاست‌‌گذاری خود استفاده کنند. حضور یک ماما در شورای سیاست‌گذاری وزارت بهداشت و در کمیته‌های مختلف معاونت‌های بهداشت و درمان می‌تواند بازوی مناسب برای پیشبرد اهداف طرح تحول باشد.

(در همین زمینه: ساختار معیوب نظام سلامت، زنان را به سزارین هدایت می‌کند)

- در سایر کشورها چه خدمات ویژه‌ای به ماماها ارائه می‌شود که به نظر شما می‌تواند در کشور ما هم با توجه به بافت فرهنگی و ابعاد اقتصادی‌مان پیاده شود و مثمرثمر برای ماماها باشد؟
یکی از روش‌هایی که در علم پزشکی قابل احترام است توجه به شواهد و مستندات تولیدی سایر کشورها است. برای حرفه مامایی هم با یک نگاه به خدمات بهداشت (NHS) کشور انگلستان می‌توانیم با الگوبرداری از سیستم و سازوکار این کشور از خدمات طراحی‌شده آن استفاده کنیم، اما ما در مقابل از کشور ترکیه که ارائه‌کننده ضعیف‌ترین خدمات مامایی است، الگوبرداری می‌کنیم. این کشور تازه اقدام به تربیت دانشجویان لیسانس مامایی کرده است. شاید در نظام سیستماتیک و ساختاری پزشک خانواده بتوان از ترکیه الگو گرفت، اما در بحث سلامت مادران نمی‌توان آن‌ها را الگو قرار داد و باید از کشورهای بهتر از خودمان مانند فرانسه، اتریش و انگلیس تبعیت کنیم. اگر این الگوها با داشته‌های خودمان عجین شود، می‌توان خدمات درست و شایسته‌ای به زنان ارائه کرد و کودکان‌مان را با عبور از کانال زایمانی که خداوند مقدر کرده است، به دنیا آوریم.

- آیا سازمان‌های بیمه‌گر با شما قرارداد دارند؟ در صورت مراجعه مادر به شما آیا سازمان‌ها بیمه‌گر متعهد به پرداخت است؟
متأسفانه یکی از مشکلاتی که افراد بیمه‌شده در مراجعه با ماماها دارند، معضل عدم عقد قرارداد سازمان‌های بیمه‌گر با ماماها است. امیدواریم در سال جدید به همت وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزیر بهداشت این مشکل حل شود. در دهه ۷۰، شورای عالی سلامت، پوشش اقلام دارویی و سونوگرافی ماماها را تصویب کرده است، اما همین مصوبه نیز اجرا نمی‌شود. ما امیدواریم اگر بیمه‌گر با ماما قرارداد نمی‌بندد، حداقل داروها، پاراکلینیک و رادیولوژی که در حیطه وظایف یک ماما است را پوشش دهند که بیمه‌شدگان را سرگردان نکنیم. نباید ضدونقیض عمل کرد؛ از طرفی مردم را تشویق ‌کنیم که برای مراقبت‌های زمان بارداری و زایمان طبیعی به ماما مراجعه کنند و از طرفی به دلیل بسته‌بودن دست ماما، مادر باردار سرگردان شود. باید به استقلال مامایی احترام گذاشت و سازمان‌های بیمه‌گر به دلیل منافع بیمه‌شدگان و صندوق‌های بیمه، مشکل پوشش خدمات بیمه‌ای مامایی را حل کنند و مطمئن باشند از این طریق سالانه هزاران میلیارد تومان صرفه‌جویی خواهد شد.

- در پایان اگر توصیه یا پیشنهادی برای زنان دارید بفرمایید؟
زنان قدر سلامتی خود را بدانند و به راحتی خود را به تیغ جراحی نسپارند. اجازه ندهند که زمان تولد فرزندشان را کسی غیر از نوزاد تعیین کند. آن دسته از زنان که به دلیل ترس و نگرانی از دردهای زایمانی به سزارین تمایل دارند، بدانند که ماماهای ما در طی دوران بارداری روش‌های کاهش درد غیردارویی را آموزش می‌دهند و همچنین می‌توانید با کمک متخصصان، یک زایمان طبیعی بی‌درد داشته باشید. همچنین شرایطی را فراهم کنید تا خود و فرزندتان از تمام نعمات بارداری و تولد بهره ببرید.

در حین زایمان طبیعی بدن مادر فعل و انفعالاتی را تجربه می‌کند که اثرات آن از طریق جفت به کودک می‌رسد و هیچ جایگزینی ندارد. بدن مادر طوری آفریده شده است که کودک از کانال زایمانی عبور کند؛ لذا این حق را از خود و فرزندانتان نگیرید. اگر مادری به دلیل شرایط بیماری و فیزیک، نیاز به سزارین و زایمان با استفاده از اسباب داشته باشد، هیچ جای نگرانی است؛ چراکه در بیمارستان متخصص زنان و زایمان حضور دارد و این ارجاع انجام می‌شود.

انتهای پیام/ ۱۳۲

سزارین مصیبتی است که نسل آینده را درگیر می‌کند/ وضعیت مامایی در ایران