دوشنبه ۳۰ بهمن ۱۳۹۱ ساعت ۱۷:۵۶
کد مطلب : 12015
قم در گذشته

چگونه قم از روي نقشه توسعه پيدا کرد و بزرگ شد

قم نيوز : قم نیوز: از پديده هاي مهمي که در دو قرن اخير در زندگي اجتماعي انسان ها رخ داده، ظهور شهرهاي متعدد تازه، توسعه يابي شهرهاي قدیمی و پيشرفت شهرنشيني است که بخوبی در نما شهرها مشخص است. اصولا در کشورهایی که وضعیت اقليمي و جغرافيايي فلات ايران را دارد، عوامل طبيعي را از نخستين اسباب تجمع يا پراکندگي مردم به شمار می رود. از جمله اين عوامل، درجه حرارت و مقدار آب را بايد ياد کرد که جمعيت را در جايي گرد آورده و از جايي گريز داده است. به همین دلیل مرکز ايران بویژه کويرها خالی از ساکنان ماند و تنها در کنار رودخانه، چشمه ها و قنات هاي اطراف کوه ها، بيشتر آبادی های اين کشور به وجود آمده است.
چگونه قم از روي نقشه توسعه پيدا کرد و بزرگ شد
به گزارش قم نیوز، شهر قم نيز در کنار رودخانه اي پربرکت "اناربار" بنا شده و سياست شهرسازي پادشاهان باستان ايران در کنار کوير براي جلوگيري از توسعه کوير و حتي کوچک تر شدن آن تا توانسته شهر قم را به کوير نزديک کرده؛ وگرنه کمي بالاتر از محل فعلي قم در کنار رودخانه و پاي کوه ها براي ايجاد شهر مناسب تر بوده است.

قم پس از اسلام نيز سرنوشتي مخصوص به خود داشت و مانند بسياري از شهرهاي ايران و حتي آسيا، هنگامی که دیگر در نظر پادشان جلالی نداشت، به سرعت رو به انهدام رفته و چندي بعد وقتي نظر حکمراني را جلب مي کرد، روح و جانی تازه می گرفت.

مذهبی بودن، از دلایل آبادی مجدد قم
قم جز در چند مورد استثنايي، کم تر مورد توجه خاندان حکمرانان و پادشاهان قرار گرفته و هميشه مورد کينه بوده است.

شهر قم منزلتي مذهبي داشته و دارد و يکي از دلايل آبادي مجدد قم در پي خرابي هاي پي درپي، مذهبي بودن آن بوده است و ديگر اين که پس از متروک شدن شاهراه هاي قديم، در نقشه راه هاي فعلي ايران مي بينيم که قم بر سر راه هاي جنوبي و غربي و شمالي قرار گرفته است و اين براي شهر قم موقعيت ممتازي است.

توسعه شهر قم طي هزار و پانصد سال اخير در روي نقشه، حدود سه کيلومتر به طرف جنوب غربي و شمال غربي پيش رفته و قسمت اعظم اصلي و باستاني شهر که در جنوب شرقي و مشرق نقشه فعلي بوده، توسط سيل و بلاهاي ديگر از بين رفته است.

تجددي که از حدود آغاز مشروطيت و خصوصاً از حدود سي سال پيش در وضعیت اجتماعي و سياسي ايران صورت گرفت، چنان مطلوب بود که بسياري از بناهای قدیمی قم را که گواه اصالت و قدمت شهر بود مانند دروازه هاي آراسته به کاشي هاي خوش نقش الوان، خراب و معدوم شد.

احداث چند خيابان و چند ساختمان جديد در سال هاي اخير، نقشه شهر قم را به طرز خاص آراسته است و احداث خيابان ها و کوچه ها در محلات جديد، نقشه شهر قم رابه صورت مختلط «آشفته و انديشيده» در آورده است.

عوامل چگونگي توسعه شهر قم به صورت فعلي

جاري شدن سيل هاي متعدد
چند سيل تاريخي، شهر قم را خراب کرده است که مهم تراز همه، سيل بهار سال ۲۹۲ ه.ق در زمان اعراب اشعري و سيل ۱۰۴۴ در زمان شاه صفي است و سيل ۱۳۱۳ شمسي در زمان رضا شاه پهلوي را مي توان در عداد سيل هاي مهم دانست. در هربار، اين سيل ها خسارات فراوان به شهر قم وارد مي آوردند و خانه ها و بناها ويران مي شدند و ساختمان و سيماي شهر در اثر تجديد ساختمان و بنا به صورتي ديگر در ميآمده است و چه بسا که زمين هاي بلندتر در جنوب غربي شهر، مورد استفاده قرار ميگرفته است.

مدفون شدن حضرت فاطمه معصومه در مقبره باغ بابلان
پیکر مطهر حضرت معصومه(س) در محل کنونی که در گذشته خارج از شهر در غرب شهر قرار داشت مدفون شد و مردم با دسترس آسان به مدفن ایشان از فيض زيارتش بهره مند شوند.

تغيير مجراي رودخانه در زمان شاه صفي صفوي
این سيل در تابستان جاري و مردم قم را غافلگير کرد به گونه ای که بسیاری از ویرانی ها به این دلیل بود؛ درباره تاريخ اين سيل گفته شده «خاک قم را به باد داد اين آب».

بدستور شاه صفي مجراي رودخانه را تغییر دادند تا رودخانه از شهر دور باشد؛ پس از مدت ها مردم براي اين که به آب نزديک تر باشند و از سرآب استفاده کنند، خانه ها را به طرف رودخانه نزديک کردند و اکنون نيز احداث خانه ها در جنوب غربي قم بيشتر از ساير نقاط انجام مي گيرد.

احداث خیابان های جدید شهر قم
قبل از احداث خيابان هاي جديد، شهر قم سيمايي کاملا آشفته و کوچه و بازار به طور کلي کج بود. فقط چند خيابان کوتاه و باريک که آنها هم بعد از سيل ۱۰۴۴ هجري ساخته شد در قم وجود داشت، به اين ترتيب است:

خيابان حضرتي که حد فاصل پل عليخان و مدرسه دارالشفاء مي باشد. در گذشته ابتداي اين خيابان، بازار شهر آغاز مي شد.

خيابان چراغ برق که حد فاصل بين خيابان حضرتي و آستانه قرار دارد در گذشته خيابان حضرتي را به مقبره شيخان و قبرستان شهر و صحن مطهر متصل مي کرد که در محل قبرستان سابق، اکنون باغ ملي شهر احداث شده است. از زمان احمدشاه قاجار که کارخانه برق کوچکي به آستانه هديه کرد و محل آن در اين جا بود، اين خيابان به نام چراغ برق نام گرفت.

خيابان پايين حد فاصل جلوخان مسجد امام و محل آب انبار سيدعرب؛ اکنون در بالاي اين خيابان، خيابان آستانه و در حد وسط خيابان ارم، اين خيابان را قطع کرده است.

بعد از واقعه شهريورسال ۱۳۲۰، اطراف خيابان ارم به سرعت ساخته و در سال هاي اخير نيز تا پل راه آهن کاشان که امروز خيابان صفاييه نام دارد، تمام مزارع و باغ ها، تبديل به خانه هاي و نوساز و کوچه های شطرنجي شکل شده است.

در قسمت شمال شهر نيز توسعه یافته که در شمال غربي نيز تا شاهزاده ابراهيم وشاهزاده جعفر، زمین ها تبديل به خانه هاي مسکوني شده، به طوري که اکنون راه آهن تهران تا مسافت زيادي از میان خانه ها عبور مي کند.

انتهای پیام/۱۱۶/
https://qomnews.ir/vdciwuaz.t1arz2bcct.html
نام شما
آدرس ايميل شما