حاشیه شهر در انتظار تشکیل کمیته ساماندهی

به گزارش قم نگار، بعد از رشد شهرنشینی بی‌رویه در جهان جوامع بشری کم کم با پدیده‌ای به نام حاشینه نشینی مواجه شدند، پدیده‌ای که درنوع خود تعادل فیزیکی شهرها را به هم زده و عاملی برای توسعه ناموزون شهری و منطقه‌ای شد، امری که امروز با توجه به رشد روزافزون مهاجرت از روستا به شهرها بیش از پیش نمود یافته و تبعات آن را در سطح جامعه مشاهده می‌کنیم.

حاشیه نشینی به آن نوع از زندگی شهری اطلا ق می‌گردد که در حومه شهرها و حاشیه‌های نزدیک به شهر تعدادی خانوار به صورت نامتعارف و بدمسکن و حتی بدون توجه به ابتدایی‌ترین نیازهای اجتماعی اقدام به تشکیل جمعیتی شهرک مانند یا یک مرکز جمعیتی می‌کنند.

ریشه مهاجرت و در نتیجه حاشیه نشینی در ایران به اجرای اصلاحات ارضی برمی گردد، در جریان این طرح دیگر اقتصاد متکی بر کشاورزی نتوانست جوابگوی نیاز واقعی روستائیان و ساکنان دهستان‌های بزرگ و کوچک باشد همین امر سبب شد که با موج فزاینده‌ای از مهاجرت‌ها به شهرهای ازاطراف مواجه باشیم، این پدیده در جریان انقلاب و تا به امروز هم به صورتی فرآیندی بدون برنامه ادامه داشته است.

قم، استانی مهاجرپذیر
استان قم را شاید بتوان یکی از مهاجرپذیرترین استان‌های کشور خواند، استانی که به سبب موقعیت جغرافیایی خاص خود و به نزدیکی به تهران و وجود حرم مطهر حضرت معصومه(ع) و مسجد مقدس جمکران و از طرف دیگر وجود حوزه‌های علمیه و جذب هزاران طلبه از سراسر کشور سالانه با آمار بالایی از مهاجران مواجه است که برای زندگی قم را انتخاب می‌کنند، مسئله که اگر چه در نگاه اول شاید ساده به نظر برسد اما در بلند مدت آثار و تبعاتی را به همراه خواهد داشت.

حلبی آباد، اسماعیل آباد، محله ظهور، قلعه کامکار و بسیاری از محله‌های دیگر در استان قم سکونت گاه‌های غیر رسمی است که درآن مهاجران شهرهای گوناگون دور هم جمع شده‌اند، مسئله‌ای که تنها در حاشیه نشینی صرف خلاصه نمی‌شود و آثا رو تبعات ناگوار اجتماعی را به همراه دارد.

اعتیاد، کار کودکان، معضلات بهداشتی، دختران و زنان آسیب دیده تنها بخشی از آسیب‌هایی است که پدیده حاشینه نشینی با خود به همراه دارد، معضلاتی که به گفته حسین فاکر تنها در همین محله‌های حاشیه نمانده و ترکش‌های آن به کل شهر اصابت خواهد کرد.

حاشیه نشینی سنتی، حاشیه نشینی صنعتی
حسن غفاری فرد جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا (ع) در رابطه با انواع پدیده حاشیه نشینی تفکیک قائل شده است و می‌گوید: بین حاشیه نشینی در جوامع سنتی و حاشیه نشینی در دوره صنعتی تفاوت وجود دارد، در دوره سنتی افرادی که متمکن نبودند از دورن شهر به حاشیه شهر رفته و به شغل‌های دون پایه مشغول می‌شدند، اما در جوامع صنعتی افراد برای ورود به شهرها و با هدف بهره مندی از امکانات شهرها در حاشیه شهرها قرار می‌گیرند.

وی در رابطه با دلیل اقامت افراد در این محل‌ها افزود: این افراد معمولاً برای اینکه امکان زندگی در شهرهای بزرگ را ندارند در اطراف آن ساکن می‌شوند.

غفاری فرد حاشیه نشینی را تنها منحصر به محله‌های اطراف شهر نمی‌داند و می‌افزاید: این حاشیه گاهی شهر برای شهری دیگر است و گاهی هم برخی از محلات برای یک شهر است، خود شهرهای قم، ورامین و رودهن حاشیه‌ای برای تهران محسوب می‌شوند که درون خود شهر قم نیز محلاتی حاشیه مرکز شهر محسوب می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا (ع) حاشیه‌ای را خطرناک می‌داند که دو صفت فقر فرهنگی و فقر اقتصادی را با هم جمع کند، به گفته وی: سه عامل در تشکیل مهاجرت و در نتیجه حاشیه نشینی مؤثر بوده است، عامل تقلید از رسانه‌ها و المان‌های آن یکی از عوامل افزایش مهاجرت است به این گونه که افرادی در مقابل این رسانه‌ها مسائلی را می‌بینند که در شهر و یا روستای خود برای رسیدن به آن امکانی ندارند به همین دلیل راهی شهرهای دیگر می‌شوند وحاشیه هایی را به وجود می‌آورند.

وی دسته دوم افرادی که به حاشیه‌ها پناه می‌برند را افرادی دانست که از فقر فرهنگی رنج می‌برند، به اعتقاد او برخی فقر فرهنگی را به صورت تاریخی و ناهنجاری فرهنگی را به صورت تباری به هم انتقال داده و به ارث برده‌اند، در اثر سو تدبیر این بی فرهنگی را به صورت نسلی به هم انتقال داده‌اند.

وی افزود: قشر سوم هم افرادی هستند که به علت فقر مالی راهی و با هدف انگیزه‌های مالی راهی حاشیه‌ها می‌شوند، که در مورد اول و دوم باید نهادها و بخش‌های اقتصادی و سیاسی نظام اعم از مجلس، قوای نظامی و امنیتی و قوای کمکی مانند کمیته امداد و بهزیستی ورود پیدا کنند.

کمیته ساماندهی حاشیه نشینی
حالا در استان قم یکی از اعضای شورای شهر چندی پیش به فکر افتاد و با به نمایش گذاشتن تصاویری از محلات حاشیه نشینی درقم سبب شد که برای ساعتی در مورد حاشیه نشیتی و تبعات و معضلات آن چاره اندیشی کنند و شهردار قم هم پیشنهاد تشکیل کمیته ساماندهی حاشیه نشینی با حضور ارگان‌های مختلف استان قم را پیشنهاد داده است.

بر اساس قانون شهرداری‌ها وظیفه‌ای در قبال خدمت به خارج از محدوه شهر ندارند، اما به گفته عواطف رستمی سخنگوی شورای شهر در بحث انسانی اما مسئولیت وجود دارد و مسئولان از جمله شهردار، استاندار، فرماندار و دستگاه‌های ذی‌ربط در این زمینه مسئولیت دارند و باید کنترل این پدیده با یک مدیریت واحد در نظر گرفته شود.

عواطف رستمی افزود: در دید کلی این مسئله تحلیل می‌شود که شهرداری در این زمینه وظیفه‌ای ندارد و تنها وظیفه خدمت‌رسانی به محدوده شهری را دارد اما در دید کلان‌تر به نظر می‌رسد که اگر این نظارت صورت نگیرد می‌تواند مشکلات و معضلات دیگری را مبتلابه خود شهر و محدوده قانونی آن کند.

وی بر لزوم تشکیل کمیته ساماندهی حاشیه نشینی تاکید کرد و افزود: این کمیته نیاز به پیگیری بیشتردارد، شورای شهر و رسانه‌ها به عنوان نماینده مردم باید این مطالبه عمومی را پیگیری کنند.

حالا اما بعد از چند هفته از پیشنهاد تشکیل این کارگروه هنوز از تشکیل این کمیته خبری نیست و به نظر می‌رسد که مردم این محله‌ها باز هم مانند همیشه به فراموشی سپرده شده‌اند، کمیته‌ای که تشکیل آن نیاز به همراهی و هم افزایی همه دستگاه‌های استان قم از جمله استانداری، شهرداری، نهادهای خدماتی مانند گاز، برق و آب، نهادهای کمکی مانند کمیته امداد و بهزیستی دارد وحالا باید دید که این بار همراهی دستگاه‌ها برای ساماندهی حاشیه‌های شهر ایجاد می‌شود؟

انتهای پیام/۱۳۲