مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم گفت: اگر سطح اکوسیستم دریاچه نمک دستکاری شود و رطوبت آن تبخیر شود این بخش مستعد جا به جایی و ریزگرد نمکی خواهد بود.

به گزارش قم نیوز دریاچه نمک در کویر مرکزی ایران واقع شده ولی در سال‌های اخیر به دلیل کمبود بارندگی و کاهش ورود آب حق آبه‌ها کاهش رطوبت این دریاچه را شاهد هستیم.

در اثر خشک شدن این دریاچه تهدیداتی در زمینه جا به جایی ریزگردهای نمکی ایجاد می‌شود که برای سلامتی انسان‌ها، حیوانات و گیاهان مضر است.

علاوه بر عوامل طبیعی برنامه‌ریزی‌های انسانی می‌تواند خشک شدن این دریاچه را تشدید کند و بروز تهدیدات ناشی از آن را افزایش دهد بنابراین برنامه‌ریزی‌ها نباید به گونه‌ای باشد که تأثیرات مخرب آن گریبانگیر ما شود.

به منظور بررسی بیشتر شرایط دریاچه نمک، تأثیر خشکی سطح دریاچه و ریزگردهای ناشی از آن با سیدمحمدتقی سجادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم به گفت‌وگو پرداختیم.

 

* اکنون وضعیت دریاچه نمک و دشت‌های پیرامونی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ورودی آب‌ها از رودخانه‌هایی که وارد این حوزه شده تقریبا نزدیک به صفر است و بخش عمده‌ای از مراتع به بیابان و بخشی از بیابان نیز به کانون‌های تولید گرد و غبار تبدیل شده است.

بستر دریاچه نمک اکوسیستم‌های خاص و شکننده‌ای دارد که با هر گونه دخل و تصرف بی‌ضابطه با هر هدف اقتصادی به چالش و بحران زیست محیطی تبدیل می‌شود.

حق آبه‌های ورودی رودخانه‌هایی که از جهات شمال، شمال غربی، جنوب و جنوب غربی به این دریاچه ورود پیدا می‌کردند تقریبا به صفر رسیده است. این عوامل سبب شده شرایط و رطوبت دریاچه حساسیت ویژه‌ای پیدا کند.

لایه نمکی متبلور در سطح این دریاچه قرار گرفته که این نمک متبلور زمانی که شکسته می‌شود زیر آن شورآبه فوق اشباع از نمک است. این رطوبت نمک متبلور در سطح سبب شده که به نوعی زمانی که در برابر باد قرار می‌گیرد جا به جایی نمک روی ندهد.  

 

* چگونه بهره‌برداری‌ها به اکوسیستم دریاچه نمک آسیب وارد می‌کند؟

با بهره‌برداری معدنی مایع متبلور سطحی دچار شکستگی می‌شود و رطوبت شورآبه‌ها در قالب حوضچه‌های طبیعی در معرض باد و گرمای تابستان آن منطقه تبخیر می‌شود و این نمک عاری از رطوبت زمانی که در معرض باد قرار می‌گیرد ریزگردهای نمکی ایجاد می‌کند.

 

* آیا سرمایه‌گذاری‌های خاص در این منطقه در جریان است؟

سخنانی در زمینه سرمایه‌گذاری‌های خاص مطرح است که به نظر می‌رسد به شدت باید در زمینه این موضوع مراقبت و ملاحظات در نظر گرفته شود البته به این معنا نیست که سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و معدن نباید انجام شود.

 مواد معدنی در دریاچه نمک وجود دارد که این مواد معدنی اقتصادی و ارزشمند است بنابراین به طور طبیعی این مکان‌ها برای سرمایه‌گذاری، اشتغال و تولید مورد توجه قرار می‌گیرد.

نحوه برخورد با موضوع مهم است تا فاجعه زیست محیطی را رقم نزند زیرا اکوسیستم دریاچه نمک بسیار شکننده است بنابراین نباید شرایطی ایجاد کنیم که بخواهیم با برداشت محصولات اقتصادی، آسیب‌های زیست محیطی را ایجاد کنیم.

طرحی که از سوی مشاور در زمینه برداشت‌های معدنی ارائه می‌شود باید بررسی و تبعات تبخیر این شورآبه‌ها برای برداشت مواد معدنی در نظر گرفته شود.

 

 دریاچه بر اکوسیستم‌های پیرامونی چه تأثیری دارد؟

سطح ایستابی در دریاچه تقریبا نزدیک سطح زمین است. اکنون درست است که لایه نمکین متبلور در سطح وجود دارد ولی زمانی که به عمق  7 تا 8 و 10 سانتی متری این لایه شکسته شود زیر آن شورآبه است.

فاصله‌های 60 تا 50 کیلومتری از دریاچه یک اکوسیستم است که از برخی گونه‌های شور پسند پوشیده شده است.

اکنون نزدیک به دو دهه ورودی آب به صفر رسیده و در واقع شیب هیدرولیکی معکوس شده و جریان آب از سطح دریاچه که آب نزدیک به سطح است به سمت دشت‌های پیرامون پیشروی داشته است.

این امر سبب شده سطح ایستابی بر دشت‌های پیرامونی دریاچه پایین رفته ولی EC این آب‌ها چند برابر شده که ناشی از تأثیری است که شوری دریاچه به سمت سفره‌های آب دشت‌های پیرامونی داشته است.

 

 قطع حق آبه‌ها چه تأثیری بر پوشش گیاهی سطحی داشته است؟

این امر سبب شده گونه‌های مرتعی مرغوب حذف شده و گونه‌های شور پسند در بخش‌هایی از این عرصه‌های پیرامونی دریاچه مستقر شده است. شور گز یکی از گونه‌هایی است که به جای گونه‌های گیاهی متعارف مراتع دشت‌های سیلابی مستقر شدند.

شورگزها تنها گونه‌ای است که در دشت‌های این عرصه‌ها توانسته جا به جایی گرد و خاک‌ها و کانون‌های احتمالی گرد و غبار را مهار کند.

اگر به هر دلیلی این شورآبه‌ها در معرض تبخیر قرار گیرد می‌تواند روی جامعه گیاهی دشت‌های پیرامونی دریاچه به فاصله 50، 60 و 70 کیلومتر تأثیرات نامطلوبی داشته باشد.

بستر دریاچه و دشت‌های پیرامونی و حتی با فاصله دورتر از بستر از دریاچه می‌تواند متأثر از کانون تولید گرد و غبار قرار گیرد.

 

* چه تهدیداتی از نظر ریزگردها در دریاچه نمک می‌تواند وجود داشته باشد؟

زمانی که لایه متبلور سطح دریاچه شکسته شود زیر آن شورآبه قرار دارد که این شورآبه و رطوبت آن کمک می‌کند تا بستر تثبیت شود.

زمانی که در خوزستان صحبت از کنترل کانون گرد و غبار می‌شود یکی از اقدامات مرطوب‌سازی است زیرا رطوبت می‌تواند به کنترل تولید گرد و خاک کمک کند.

اکنون این اعتقاد وجود دارد که بستر دریاچه نمک به دلیل رطوبت تولید ریزگرد نمکی نکرده است ولی اگر سطح اکوسیستم دستکاری شود و رطوبت آن تبخیر شود این بخش مستعد جا به جایی و ریزگرد نمکی خواهد بود. باید در نظر داشت ریزگرد نمکی نسبت به ریزگرد عادی بستر بیابان متفاوت است.

ریزگردهای نمکی تأثیر بیشتری نسبت به ریزگردهای عادی دارند. این ریزگردها روی مزارع، باغ‌ها و انسان‌ها تاثیرگذار هستند و تأثیرشان مخرب‌تر از ریزگردهای عادی است.

شنیده‌ها در بحث بهره‌برداری معدنی هنوز به مرحله اجرا و بهره‌برداری نرسیده و در فاز مطالعه است که افراد حساس به بحث‌های زیست محیطی وظیفه دارند که حساسیت‌ها را ایجاد کنند تا روش‌های درستی در این حوزه استفاده شود.

 

* شما چه پیشنهادی برای برنامه‌ریزی در حوزه دریاچه نمک دارید تا به هر دو بخش سرمایه‌گذاری و اکوسیستم این منطقه آسیب وارد نشود؟

با توجه به سند آمایش که تصویب شده اولویت در قم گردشگری است و سپس صنعت، معدن و کشاورزی. به نظر می‌رسد ظرفیت گردشگری دریاچه نمک و دشت‌های پیرامون نسبت به ظرفیت معدنی آن کمتر نیست بنابراین تمرکز استان قم پیش از دستکاری و تغییر شکل این عرصه‌ها لازم است در حوزه گردشگری باشد که از ظرفیت بین‌المللی برخوردار است.

این منطقه شرایط ویژه‌ای از نظر طبیعی دارد که می‌تواند تولید ثروت کند و سرمایه‌گذاری در دریاچه نمک، دشت‌ها و تپه‌های شن روان در بیابان‌های اطراف به عنوان بیان‌گردی در حوزه گردشگری صورت گیرد که منطبق با سند آمایش است.

در مطالعه و اجرای پروژه‌های معدنی و سایر پروژه‌ها باید پیوست زیست محیطی وجود داشته باشد. می‌توان بیان کرد مطالعه برای هر اتفاق و سرمایه‌گذاری نیازمند پیوست زیست محیطی است.

========================

مصاحبه: ایمن سادات موسوی نژاد

========================

انتهای پیام/138