قم نیوز: خانه يزدان پناه واقع در محله های باغ پنبه متعلق به اواخر دوره قاجاریه و اوايل پهلوی است؛ اين بنا نزديك بازار کهنه قدیمیترین محل داد و ستد شهر مي باشد و تا اواخر نیز کاربری مسکونی داشته و به دلایل عدم مراقبت صحیح در حفظ اصولی آن دچار اسیب هايي شده است.
با توجه به فرم ساختمانی مصالح به كار رفته و كسب اطلاعات از مالكين آن بناي ساختمان متعلق به دو نسل پيش و با قدمتی نزديك به 120 سال متعلق به اواخر دوره قاجاريه و اوایل پهلوي مي باشد.

به گزارش قم نیوز، عمارت یزدان پناه در قم دارای معماری برجسته ایرانی است اما با بی‌مهری شهروندان قمی و مسافران روبروست و تعداد کمی از مردم از وجود چنین بنای تاریخی در قم خبر دارند.

آنچه از معماری و بنا سازي شهرستان قم استنباط مي شود تجلی بخشیدن روح والای یزداني است چون شواهد موجود در اثار تاریخی قم اين مدعا را ثابت ميكند.

در مجموع بناهای تاریخی اين شهر يادآور دوران هاي متفاوتی است و در معماری شهر سازي قديمي در كنار اين بناهای مهم و بزرگ خانه هايي قديمي اين شهر نيز معرف خانه هاي سنتي و قديمي می باشد.

كل مساحت بنا ۸۸۴.۵ متر مربع است كه ۹۲۸ متر مربع ان زیربنا است؛ علاوه بر سرویسهای بهداشتی اين بنا دارای ده اتاق بوده كه سه تا از اتاقهای جنوب غربی به همسایه مجاور در گذشته واگذار شده است .

عمارت یزدان پناه خانه‌ای چهار فصل
جهت گيري خانه هاي ايراني؛يكي از مسائل مهم مربوط به شهرسازي بوده و آن جهت قرارگیری خانه است و اين مربوط به آب و هوا، طرز تابش آفتاب، جهت وزش (باد مطبوع،طوفان، گرد باد و غیره...) و مکان قرار گيري و جنس زمین است و معماران ايراني براي اين كار از شکل شش ضلعی استفاده مي كرده اند.

نحوه چیدمان اتاق‌ها در این بنا بدین گونه است که در سمت شمالی حیاط که آفتاب در فصل زمستان مایل به آن می‌تابد و از گرمای بیشتری برخوردار است قسمت زمستان‌نشین است.

در اتاق‌های زمستان‌نشین برای ورود بیشتر نور خورشید اغلب پنجره‌های آن ارسی‌های بزرگ است و سطح ارتفاع اتاق در این ضلع کوتاه‌تر بوده تا هوای اتاق زود‌تر گرم شود.

سطح ارتفاع اتاق‌ها درضلع جنوبی ساختمان بلند‌تر است تا هوا درون اتاق دیر‌تر گرم شود و هوای گرم به سطح بالا صعود کند و یک پنجره نیز در نزدیک سقف وجود دارد که هوای گرم از اتاق خارج شود تا فضای نشستن که نزدیک به کف زمین است خنک‌تر باشد.

از مجموع هفت اتاقي كه در حال حاضر باقی مانده سه اتاق ان نسبتا بزرگ میباشد و شاخص ترين بخش خانه پنج دري جبه غربی است با چهار ستون گرد با شال ستون ساده و سر ستونها و پايه ستونهای حجاری شده است.

به علاوه سه دريهاي جبهه شمالی جنوبی با ستون هاي سنگی شكيل ايوانها وزيرزمين هاي اين دو جبهه از قسمتهای با اهمیت اين خانه است.

راهروهای پیچ در پیچ، مانع دید افراد غریبه به داخل خانه
اغلب خانه ها به خصوص خانه هاي مجلل دارای سردر يا درگاه بوده اند؛معمولا دیوارهای بيروني كاه گلی بوده و فقط سردر مجلل ساخته مي شده است. سكوهاي كناري پاخوره نام داشتند و براي كساني كه با صاحب خانه كار داشته ولي لازم نبوده وارد خانه شوند و همینطور پاتوقي براي صاحب خانه يا پسر خانه نيز بوده است.

بعد از سردر وارد هشت يا هشتی يا کرباس مي شود؛ این فضا و راهروهای پیچ در پیچ منتهی به حياطهاي اندرونی و بيروني مانع دید افراد غریبه به داخل حریم مقدس خانواده مي شده است.

براي وارد شدن به فضا هاي مختلف خانه از جمله مهمانی و اندروني مي بايست از راهروهای پر پیچ و خم عبور كنند. راهروهای پیچ در پیچ خانه را دالان مي گفتند.

حیاط یا ميانسرا؛ در تمام سال محیط بهداشتی مطبوعی فراهم و از گردش افتاب و نورخورشید بهترین استفاده را براي يورت های گرداگرد خود كسب و تامين مي كند.

در صورتی كه جهت گيري یاد شده با مسیر باد و سمت طوفانهاي شن یا محل استقرار کوه بست به ابادي سازگار نباشد، ميانسرا به جنوب غربی متمایل مي گردد.

نورگيري اتاق ها؛ بستگی به نوع آن متفاوت بوده است؛ بعضی از اتاق ها كه مطلقا آفتاب به آنجا نمي تابید و نور كم داشت روشنداني در بالای آن مي گذاشتند.

اتاق های عمارت یزدان پناه به یکدیگر راه دارد
سه دري؛ اتاق سه دري اتاق خواب بوده است و پنج دري؛ به عنوان اتاق مهمانی بوده كه در خانه های با نظام خرده پيمودن عملکرد اتاق نشیمن را داشته است.

اتاق‌ها در خانه یزدان پناه هر یک به نوبه خود مستقل و جداگانه هستند اما میان آن‌ها در چوبی کار گذاشته شده تا در صورت نیاز به صورت موقت فضای بزرگتری ایجاد شود.

در خانه یزدان پناه مانند دیگر خانه‌های اقلیم گرم و خشک اتاق‌ها گرداگرد حیاط به صورت تو درتو قرار گرفته‌اند و این خاصیت انعطاف پذیر باعث شده که تمام اتاق‌ها با درب‌هایی به یکدیگر راه یابند و این امر موجب می‌شود اتاق‌ها با یکدیگر در تبادل دمایی بیشتری باشند.

در شمال خانه اتاق زمستان نشین يا تهرانی جاي داشته است؛این قسمت آفتاب گير و بزرگترین اتاق زمستانی بوده است و اين فضا در محلی قرار مي گرفته كه به اتاق مهمان نزديك باشد و نقشه آن بنا بر نقشه كلي خانه قابل تغيير بوده است.

به گفته اهالی در زمان حضور مهمانان یا گرفتن مراسم‌های عبادی، جشن‌ها و مهمانی‌ها به وسیله این در‌ها اتاق‌ها را به یکدیگر متصل می‌کردند.

نورگیرها جزء لاینفک خانه ها در قم
نورگيرها از سقف يكي ديگر از كارها براي جلوگیری از تابش مستقیم افتاب به بعضی از فضاها است .

در قدیمیترین خانه ها چه خانه هاي بزرگ اشرافی و چه خانه هاي كوچك روستايي و شهري بخشي از نور سقف گرفته مي شد.

اين نوع نور گيري همراه با رنگ ملایم دیوار سقف اتاق ها آرامش خانه شامل فضا هاي مختلفی شده كه نسبت به نوع خانه و به عبارت ديگر ساده بودن فضاها استفاده از پیمودن بزرگ و كوچك و خرده پیمودن در ساخت خانه ها تغيير مي كرده است.

گفتنی است خانه قدیمی یزدان پناه در خیابان ۱۹ دی، انتهای کوچه ۱۱ پلاک ۱۵ واقع شده است.

انتهای پیام/۱۱۶/