قم نیوز: سینمای ایران پس از آزادی اسرای دفاع مقدس، در قالب آثاری چند، به این سوژه پرداخته است. اما آیا پرداخت به این سوژه متناسب با ظرفیت‌های آن بوده است و آیا مانند دیگر کشورها، به فداکاری‌ها و ایثار آزادگان پرداخته شده است؟

 به گزارش قم نیوز، سینمای ایران همچنان بدهکار جنگ و سینمای جنگ است.
 تم جنگ به‌دلیل قابلیت‌های فراوان در پرداخت سینمایی، در جهان به‌عنوان یک موضوع مورد توجه کارگردانان مطرح سینمای دنیا بوده دولت‌ها نیز برای حفظ تاریخ و نشان دادن آن از این نوع سینما حمایت خاص می‌کنند.
 
کشورهای درگیر در جنگ جهانی اول و دوم پس از گذشت سالها از وقوع آن همچنان به این موضوع می‌پردازند و در مورد آن فیلم‌های گوناگونی ساخته‌اند.
 
World War Z (جنگ جهانی زد)، خشم، نجات سرباز رایان و نمونه‌های اخیر از پرداخت سینمای غرب و هالیوود به این موضوع است.
 
در سینمای ایران نیز افرادی چون مرحوم رسول ملاقلی‌پور، ابراهیم حاتمی‌کیا، کمال تبریزی و مسعود ده‌نمکی روی موضوع دفاع مقدس اختصاصاً کار کرده‌اند. و بعضاً شاهد تولید آثاری مطلوب همچون دیده‌بان، بوی پیراهن یوسف؛ کانال کمیل، آژانس شیشه‌ای و اخراجی‌ها بوده‌ایم هرچند که این حوزه هنوز جای کار بسیار دارد.
 
آزادگان و سینما
 
موضوع آزادگان و اسرای دربند رژیم بعث عراق در طول 8 سال دفاع مقدس، به‌عنوان شاخه‌ای از سینمای دفاع مقدس بخشی از تولیدات موضوع جنگ را به خود اختصاص داده است و این موضوع نشان داده است که می‌تواند تِم خوبی برای کارگردانان سینما باشد. در زیر برخی آثار شاخص سینمای ایران درباره موضوع آزادگان سرافراز را با هم بررسی می‌کنیم.
 
پرواز از اردوگاه
 
پرواز از اردوگاه ساخته حسن کاربخش (1372) یکی از اولین آثار تولیدشده درباره اسرای ایرانی است. درام موجود در پرواز اردوگاه و درگیری آن بیشتر به درگیری فیزیکی (نوع اول درگیری در نگاه ارسطویی به درام) نیروهای بعثی با اسرای ایرانی می‌پردازد، فیلمی که البته در زمان خود با بازی بازیگری چون جمشید هاشم‌پور در اکران نیز توفیق فراوانی یافت.
 
پرواز از اردوگاه در زمان خود توانست مخاطب خوبی را جذب کند و آغازگر روندی خوب در تولید این نوع آثار شد. روندی که البته هیچ‌گاه ادامه پیدا نکرد.
 
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: سرگرد خلبان عباس حلمی پس از دست یافتن به اطلاعات مهمی در عملیات شناسایی به اسارت نیروهای عراقی درمی‌آید. عباس حلمی با همکاری سایر اسرای ایرانی، نقشه فرار از اردوگاه را برای رساندن اطلاعات خود به نیروهای ایرانی طرح‌ریزی می‌کند. عراقی‌ها به نقشه او پی می‌برند و برای دستیابی به اطلاعات سعی می‌کنند یک فرار هدایت شده را برای او طرح‌ریزی کنند. عباس حلمی به‌همراه یک سپاهی و یک بسیجی طی عملیاتی از اردوگاه می‌گریزد. ولی در دام نیروهای عراقی می‌افتند...".
 
بازگشت پرستوها
 
ابوالقاسم طالبی با ساخت سریال ماندگار "بازگشت پرستوها" (1375) خود را مطرح کرد. بازگشت پرستوها یکی از فیلم‌های ماندگار در حوزه دفاع مقدس و اسرای ایرانی است. فیلمی که علاوه بر مطرح کردن درگیری طبیعی و فیزیکی اسرا با نیروهای بعثی، سطح درگیری را بالاتر برده آن را به بحث عقیدتی و انقلاب اسلامی می‌کشاند.
 
بازگشت پرستوها داستان اسرای ایرانی اسیر در یکی از اردوگاه‌های عراق را روایت می‌کرد و به‌خوبی توانست در این روایت ساده اما جذاب داستان توفیق یابد.
 
شاید تاکنون هم فیلمی به‌شیوایی و روایت جذاب بازگشت پرستوها در باره اسرای جنگ ساخته نشده است. شخصیت پردازی مناسب کنار فیلم‌نامه قوی توانسته بود بخشی از مشکلات اسرای جنگی را بدون شعارزدگی به تماشاگر منتقل کند.
 
داستان اصلی بازگشت پرستوها در اردوگاه می‌گذشت اما بخشی از فیلم نیز اختصاص به خانواده‌های اسرا در ایران و سختی‌هایی که آنها تحمل می‌کردند داشت و به آنها توجه می‌کرد.
 
بازگشت پرستوها پس از خود در صدا و سیما تکرار نشد تا همچنان منتظر تولید چنین آثاری درباره آزادگان 8 سال دفاع مقدس باشیم.
 
بوی پیراهن یوسف
 
ابراهیم حاتمی‌کیا تقریباً در تمام زوایای جنگ فیلم ساخته است، از خود جنگ و تا اسرا، خانواده‌های آنها (دیده‌بان، بوی پیراهن یوسف) و آسیب‌دیدگان جنگ (ارتفاع پست) تا مشکلات رزمندگان پس از جنگ (آژانس شیشه‌ای) که در این میان بوی پیراهن یوسف به موضوع اسرای جنگ پرداخته بود.
 
بوی پیراهن یوسف به‌زیبایی توانسته است انتظار یک پدر در انتظار فرزند خود را به تصویر بکشد. غفور با بازی علی نصیریان خبر شهادت پسرش را باور نمی‌کند با آنکه پلاک او را در شکم کوسه یافته‌اند اما وی باور دارد که پسرش زنده است. علی‌رغم اینکه خانواده وی خبر شهادت یوسف را قبول کرده‌اند اما غفور هنوز انتظار می‌کشد و فکر می‌کند که یوسف اسیر شده است، فکری که در انتها به حقیقت تبدیل می‌شود.
 
بوی پیراهن یوسف اگرچه به‌طور مستقیم به اسارت اسرا نمی‌پردازد اما به‌خوبی توانسته است از زاویه مناسب به قضیه نگاه کند و انتظار خانواده‌هایی را که احتمال اندکی می‌دهند پسرشان شهید نشده باشد و در اسارت باشد، به‌خوبی نشان می‌دهد.
 
موسیقی بوی پیراهن یوسف ساخته مجید انتظامی در کنار خود فیلم از آثار ماندگار و قدرتمند در این حوزه است.
 
نفوذی
 
نفوذی از آخرین آثار ساخته‌شده درباره جنگ و اسرای جنگی است. احمدی کاوری و مهدی فیوضی به‌طور مشترک این فیلم را کارگردانی کرده‌اند.
 
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: فریدون کیان‌فر (با بازی امیر جعفری) همراه با عده‌ای دیگر از اسیران جنگی به‌جا‌مانده در عراق، به ایران بازگردانده می‌شوند. دو نفر از نیروهای اطلاعاتی و امنیتی او را به‌دلیل این که مشهور به جاسوسی، پیوستن به سازمان مجاهدین خلق و نقش داشتن در شهادت عده‌ای از اسیران ایرانی بوده، بازداشت و بازجویی می‌کنند. از سوی دیگر، بدنامی فریدون برای خانواده‌اش هم از قدیم مشکل درست کرده و حتی ازدواج پسرش فرهاد را تحت الشعاع قرار داده بود. خانواده فریدون به‌دلیل شائبه خیانت وی، او را قبول نمی‌کنند و... .
 
نفوذی فیلم‌نامه قدرتمندی دارد و به‌دلیل تعلیق خوبی که تا انتهای داستان و ثابت شدن بی‌گناهی فریدون ادامه پیدا می‌کند، از ساختار خوبی برخوردار است.
 
نفوذی قصه خطی کلاسیک را دنبال می‌کند و فیلم‌نامه و بازی‌های قابل‌قبول فیلم را از نظر فنی در حدی مطلوب قرار می‌دهد. اما به‌نسبت آثار پیشین، نمی‌توان نفوذی را حرکتی رو به جلو توصیف کرد.
 
اخراجی‌های2
 
مسعود ده‌نمکی در ادامه سه‌گانه‌اش اخراجی‌ها را به اسارت می‌برد. اخراجی‌ها اولین فیلمی است که به موضوع اسارت با نگاه طنز نگاه می‌کند. و همین باعث می‌شود از آثار مشابه خود متفاوت شود.
 
ده‌نمکی با قرار دادن طیفهای فکری گوناگون در اردوگاه اسرا، تأکید بر وحدت دارد. اخراجی‌های2 نسبت به اخراجی‌های1 اثری ضعیف‌تر است اما در کنار هم قرار گرفتن مجموعه‌ای از بازیگران لحظه‌های شاد فراوانی را برای تماشاگر خلق می‌کند و در عین حال می‌تواند حرف خود را هم به‌خوبی منتقل کند.
 
کیمیا
 
احمدرضا درویش نیز یکی از آثار تأثیرگذار درباره بعد از آزادی اسرا را ساخته است. در کیمیا، خسرو شکیبایی، به‌خوبی ماجرای شکاف مدت اسیر بودن با جامعه و خانواده را نشان داده است. کسی که چندین سال در دست دشمن اسیر بوده است، وارد جامعه‌ای می‌شود که با حضورش نقشهای درهم تنیده شده، به‌هم می‌خورند و وی حتی نمی‌تواند دختر خود را از نامادری‌اش پس بگیرد.
 
در خلاصه داستان کیمیا آمده است: در آغاز جنگ ایران و عراق، همسر رضا باردار است و باید مورد عمل جراحی قرار گیرد. رضا او را به بیمارستان می‌رساند و خود به اسارت قوای دشمن درمی‌آید. همسر رضا حین عمل جراحی می‌میرد و شکوه جراح، فرزند رضا را نجات می‌دهد. پس از گذشت نه سال، وقتی رضا از اسارت آزاد می‌شود پی‌ می‌برد که همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده. حال او در جست‌وجوی تنها بازمانده خود، فرزندش است. کیمیا فرزند رضا نزد شکوه در مشهد زندگی می‌کند. مشکل اینجاست که شکوه به‌طور کامل به کیمیا وابسته است... .
 
کیمیا اگرچه فیلم تلخی است اما به واقعیت‌ها اشاره دارد و در نهایت گذشت رضا برای خوشبختی دخترش، نشان از عمق ایثار آزادگان دارد.
 
قفسی برای پرواز
 
آخرین مجموعه تلویزیونی تولیدشده درباره دفاع مقدس «قفسی برای پرواز» ساخته یوسف سیدمهدوی است، اثری که هیچ‌گاه در حد و اندازه‌های آثار قبلی خود ظاهر نشد.
 
فیلم درباره جوانی به‌نام احسان است که در شهریار زندگی می‌کند، او در سفری که به خرمشهر داشته، به دختری جنوبی دل می‌بندد. با آغاز جنگ و محاصره خرمشهر احسان برای پیدا کردن دختر مورد علاقه خود به خرمشهر می‌رود، اما در آنجا به‌اسارت نیروهای عراقی درمی‌آید… .
 
تمام قصه فیلم به ماجرای فرار احسان از اردوگاه می پردازد و شخصیت قابل قبول واقعی نیز از سایر اسرا نمی‌بینیم.
 
نمونه‌های دیگری نیز در این حوزه ساخته شده است که البته هیچ‌گاه نشانی از عمق ایثار و ازخودگذشتگی آزادگان را در خود نمی‌بیند و به نظر می‌رسد سینمای ایران پس از گذشت 30 سال بدهکاری فراوانی به جنگ و سینمای جنگ دارد.

انتهای پیام/123