قم نگار: پژوهشگر موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث گفت: باید همه طلاب حوزه علمیه درس عاشوراپژوهی را بگذرانند، همچنین لازم است مداحان نیز در کلاس‌های تخصصی این بخش حضور پیدا کنند.

به گزارش قم نگار، دانشنامه امام حسین (ع) از جمله آثاری پرمحتوا و دارای سند در زمینه زندگینامه امام حسین (ع) و حادثه عاشورا است که با تلاش ۱۰ ساله پژوهشگران در ۱۴ جلد به همت موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث منتشر شده است.

این کتاب زندگی امام حسین (ع) از زمان تولد تا شهادت ایشان را به صورت کامل بر اساس متون روایی و قرآن بیان می‌کند که از جمله بخش‌های آن می‌توان به زندگی خانواده سیدالشهدا (ع)، فضیلت‌ها و ویژگی‌های امام‌حسین (ع)، دلایل امامت امام‌ حسین (ع) و فرزندانش، امام ‌حسین (ع) پس از پیامبر اکرم (ص) تا شهادت پدر و ... اشاره کرد.

مراسم رونمایی این دانشنامه سال ۸۸ برگزار شد و از آن پس در اختیار پژوهشگران، دانشجویان و علاقمندان قرار گرفته است، البته پس از چاپ ۱۴ جلد این دانشنامه دو جلد دیگر نیز به این دانشنامه اضافه شده است.

پیرامون ظرفیت‌های دانشنامه امام حسین (ع) و اقداماتی که باید در این زمینه صورت گیرد، با سید حسن فاطمی موحد پژوهشگر موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث به گفت‌وگو پرداختیم.

وی دارای کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی است و تاکنون بیش از ۲۰۰ مقاله از این پژوهشگر به چاپ رسیده که از جمله آنها می‌توان به نقد شیخ آقابزرگ تهرانی بر کشف الحجب و الاستار، قم در کلام عترت، منابع تحریف گستر در حادثه عاشورا، ام کلثوم در کربلا، بانوی مدفون در دمشق و ... اشاره کرد.

 چه ویژگی‌هایی از دانشنامه امام حسین (ع) این اثر را منحصر به فرد کرده است؟
با توجه به ویژگی‌های دانشنامه امام حسین (ع) می‌توان ادعا کرد تاکنون کتابی در زمینه عاشورا و سیدالشهدا (ع) در سطح این اثر نوشته نشده است.

تاریخ نقلی یکی از ویژگی‌های این دانشنامه است که عین عبارات متون کهن و قابل استناد، در ذیل موضوعات گوناگون آمده است.

تاریخ تحلیلی از ویژگی‌های دیگر این اثر بوده که به طور صرف به نقل عبارات کتاب‌ها بسنده نشده بلکه تحلیل‌هایی جداگانه و با رعایت مرز نقل و تحلیل، ارائه شده است.

در تحلیل‌ها نه تنها نقد برخی کتاب‌های متأخر و غیر معتبر آمده بلکه گاهی آثار کهن و متقدم نیز مورد انتقاد قرار گرفته‌اند، در این رهگذر، بسیاری از تحریفات نمایان شده‌اند.

جامعیت را می‌توان ویژگی دیگر این اثر نام برد، این اثر به تمام وقایع زندگی حضرت سیدالشهدا (ع) از زمان ولادت تا شهادت و حتی امور مرتبط با عاشورا(مثل تاریخ عزاداری و بارگاه آن حضرت) پرداخته است و بنا بر این بوده که هیچ زاویه‌ای از دید محققان، مخفی نماند.

دانشنامه امام حسین (ع) دارای ویژگی گزیده‌نگاری است که بر اساس آن بسیاری از قضایا، در منابع کهن تکرار شده‌اند. در این موارد، معتبرترین و بهترین متن آورده شده و در پاورقی به منابع دیگر ارجاع داده شده است مگر اینکه بین عبارت‌ها تفاوت زیاد وجود داشته باشد که در این صورت عین عبارت آمده است.

اعتبارسنجی ویژگی دیگر این دانشنامه است. «اعتبار» در هر دانش، تعریف خاص خود را دارد. در تاریخ، همین که قضیه‌ای در متون کهن آمده باشد و مخالف قرآن، عقل و مشهورات مورد قبول، نباشد، مورد پذیرش قرار می‌گیرد هرچند ممکن است این قضیه در علم فقه، معتبر شناخته نشود. برای همین است که عنوان عربی شهادتنامه امام حسین (ع)، از سوی دارالحدیث «الصحیح من مقتل سید الشهداء (ع)» نامیده شده است، در اینجا «صحیح» در اصطلاح تاریخ مراد است و فقه را شامل نمی‌شود.

اعراب‌گذاری و ترجمه متون، پاسخ به شبهه‌ها، استفاده از منابع شیعه و سنی، جمع‌بندی و تحلیل اخبار متعارض و متناقض، معرفی اشخاص، مکان‌ها و توضیح الفاظ دشوار در پاورقی، تهیه پنج نقشه دقیق از کوفه و مسیر حرکت کاروان سید الشهدا (ع) و اسیران و آسان‌یاب بودن را می‌توان از ویژگی‌های منحصر به فرد دیگر این اثر ذکر کرد.

نکته دیگر اینکه این اثر پس از چاپ، کنار گذاشته نشده و ایرادات احتمالی و مطالب جدید تاریخی که به دست می‌آید، به منظور اعمال در چاپ‌های بعدی، همواره گردآوری می‌شوند.

 آیا از محتوای دانشنامه امام حسین (ع) کتاب‌های دیگری نیز چاپ شده است؟
دانشنامه امام حسین(ع) در ۱۴ جلد در سال ۱۳۸۸ به همت مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث به چاپ رسید، از درون این کتاب چند کتاب دیگر نیز استخراج و زیور طبع آراسته شدند. تعداد چاپ‌های مکرر این کتاب‌ها حکایت از استقبال خوب دارند.

از جمله این کتاب می‌توان به ۱۴ جلد دانشنامه امام حسین (ع)، هفت چاپ در مدت پنج سال، ۱۲ جلد موسوعة‌الامام الحسین (ع)، سه چاپ در سه سال، یک جلد گزیده دانشنامه امام حسین (ع) چهار چاپ در چهار سال، دو جلد شهادت‌نامه امام حسین (ع) سه چاپ در دو سال، یک جلد گزیده شهادت‌نامه امام حسین (ع)، سه چاپ در دو سال و دو جلد الصحیح من مقتل سیدالشهداء (ع) و اصحابه، سه چاپ در دو سال اشاره کرد، بنابراین کتاب‌ها به طور متوسط در هر سال بیش از یک بار به چاپ رسیده‌اند.

 آیا ظرفیت افزایش مجلدات در دانشنامه امام حسین (ع) وجود دارد؟
اخیرا دو جلد دیگر به دانشنامه افزوده شده و این دوره را به ۱۶ جلد رسانده است، این دو جلد شامل پیوست‌ها و فهرست‌ها می‌شود.

در بخش پیوست‌ها اصلی‌ترین متون تاریخی مربوط به واقعه عاشورا و مقتل سید الشهدا(ع) آمده است، با این توضیح که قضیه عاشورا در کتاب‌های مهمی مانند تاریخ طبری، ارشاد شیخ مفید، فتوح، ملهوف، امالی شیخ صدوق و مقاتل الطالبیین به تفصیل آمده است.

مطالب این کتاب‌ها به صورت تقطیع شده و پراکنده در ۱۴ جلد دانشنامه ذیل موضوعات مختلف پراکنده شده‌اند و در پایان، بار دیگر یکجا و با ترجمه در اختیار خوانندگان قرار گرفته‌اند.

همچنین در بخش پیوست‌ها نقش زنان در حادثه عاشورا آمده که نشان می‌دهد که زنان نقش منفی در این ماجرا نداشته‌اند.

در زمینه ترجمه دانشنامه امام حسین(ع) چه اقداماتی صورت گرفته است؟
کل دانشنامه امام حسین(ع) به زبان ترکی استانبولی ترجمه شده، هفت جلد آن به چاپ رسیده و بقیه آن زیر چاپ است. ترجمه تاجیکی گزیده دانشنامه زیر چاپ است.

علاوه بر اینکه این دانشنامه در یک نرم‌افزار عرضه شده، نرم‌افزار چند رسانه‌ای «ثارالله» بر اساس دانشنامه نیز عرضه شده که با استقبال خوب مواجه شد، به طوری که در دو تا سه ماه نخست حدود ۴۰ هزار نسخه آن به فروش رسید.

ثارالله نرم‌افزار تخصصی نیست بلکه برای مخاطب عام، جوان و نوجوان است و دارای تصاویر گوناگون، انیمیشن، نمایش تئاتر، سخنرانی‌های کوتاه، متن همراه با بیان عبارت و... است.

اگر پیشنهادی در زمینه موضوع عاشورا دارید، بیان کنید؟
تربیت متخصص از جمله مواردی است که باید به آن توجه داشت، امامی که بیش از همه در مجالس از او یاد می‌شود، حضرت سیدالشهدا (ع) است و معمولا روضه آن حضرت، پایان‌بخش مجالس موعظه است در عین حال می‌بینیم، عاشورا پژوهی از دروس رسمی حوزه‌های علمیه نیست.

به نظر می‌رسد باید همه طلاب حوزه علمیه این درس را بگذرانند، همچنین لازم است مداحان نیز در کلاس‌های تخصصی حضور پیدا کنند.

بر چاپ کتاب‌های عاشوراپژوهی در قبل و بعد از چاپ لازم است نظارت بیشتری صورت گیرد، بهتر است اینگونه کتاب‌ها قبل از چاپ مورد بررسی قرار گیرند، در عین حال اگر کتابی چاپ شد که از اعتبار لازم برخوردار نیست، از چاپ مجدد آن جلوگیری شود. مگر اینکه اصلاحات لازم را انجام دهد، به این منظور، وزارت ارشاد اسلامی، متخصصان عاشورا را شناسایی کند و اینکه دو سه نفر از آنها، اعتبار کتابی را زیر سئوال بردند، اقدامات قانونی صورت گیرد.

حمایت از تولیدکنندگان از موارد دیگری است که باید به آن توجه شود، کسانی هستند که درباره ماجرای عاشورا کتاب خوب نوشته‌اند یا می‌توانند نرم‌افزار خوب تولید کنند اما قادر به نشر آنها نیستند.

این ظرفیت وجود دارد از سوی دولت حمایت لازم از آنها صورت گیرد و می‌توان صندوقی را به این منظور تأسیس کرد و خیران علاقمند، بتوانند حمایت مالی کنند، همچنین می‌توان از سایت‌های عاشوراپژوهی خوب به روش‌های مختلف حمایت کرد.

همین گروهی که دانشنامه امام حسین (ع) را تدوین کرده‌اند، دائرة المعارفی معتبر را تدوین کرده، به ترتیب الفبا واژه‌های پرکاربرد در مورد حادثه عاشورا را توضیح دهند.

بعضی کارها در این زمینه صورت گرفته اما تا آنجا که من یکی یا دو مورد از آنها را مشاهده کرده‌ام، از اعتبار لازم برخوردار نیستند.

انتهای پیام/۱۳۷