یک کارشناس مسائل شهری گفت: اعتقاد دارم شهرداران باید شهرساز باشند نه شهرفروش. شهرداران شهرساز به آینده نگاه می کنند اما شهرداران شهرفروش امروز را می‌بینند؛ شهرداران شهرساز عاقبت‌بخیرند و آینده روشنی برای شهرداران شهرفروش وجود ندارد.

قم نیوز – محمدرضا آقاباقری: حوزه مدیریت شهری و پارلمان‌های شهری، چند سالی است که برای دولت‌ها و بسیاری از مسوولان کشور جذاب شده و هرکس بنا به مسوولیتی که دارد تلاش می‌کند تا دستی بر آتش مدیریت بر شهر داشته باشد. یکی از مواردی که در این سال‌ها بسیار دست‌خوش تغییر و گاها اصلاح بوده، قانون مدیریت یکپارچه شهری و حوزه اختیارات شوراهای شهر و روستا است که هم‌اکنون نیز پیشنهاد دولت در این خصوص در مجلس در حال بررسی بوده و خبرهای ضد و نقیضی در مورد تغییرات در وظایف شوراها و شهرداری‌ها به گوش می‌رسد.

شهرداری‌ها اختیارات بسیار گسترده‌ و متفاوتی دارند، با این وجود بسیاری از وظایف ارگان‌های دیگر در شهر در تداخل با وظایف آنها بوده و همین امر موجب می‌شود بعضا مردم تناقض در خدمات رسانی را مشاهده کرده و رضایت از وضعیت ارائه خدمات نداشته باشند.

طی سه سال اخیر با تغییرات چشمگیری که در مدیریت شهری قم صورت گرفته، تحولات زیادی در این شهر ایجاد شده که نشان از شکل‌گیری یک مشارکت ویژه در حوزه شهرداری، شورای شهر و مدیران استان دارد. در این بین با وجود اینکه پروژه‌های عمرانی، فضای سبز و... هر روز یک به یک به سرانجام می‌رسد اما یکی از بخش‌هایی که همچنان آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته حوزه معماری و شهرسازی است.

شهر قم به عنوان ام‌القرای جهان تشیع، همانطور که پایگاه علمی شیعه و اسلام محسوب می‌شود، داعیه‌دار الگوهای معماری، زندگی و شهرسازی اسلامی نیز هست اما آنچه که از سیما و منظر شهر قم بر می‌آید آنچنان که باید نیست. شهرداری قم به عنوان اصلی‌ترین ارگان تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز در این بخش هم در این سال‌ها اینقدر درگیر رفع کمبودهای زیرساختی و رفاهی شهر بوده که از این مساله غافل شده تا جایی که امروز کمتر معبری در شهر قم یا ساختمانی در این شهر وجود دارد که نمادی از معماری و شهرسازی اسلامی و انسانی باشد.

با توجه به نقش مهم الگوی معماری و شهرسازی در معرفی مبانی اسلامی و انسانی و جایگاه شهر مقدس قم به عنوان داعیه‌دار جهان‌شهر شیعی، در این خصوص با یکی از اعضای سابق شورای اسلامی شهر قم به گفت‌وگو نشسته‌ایم. وی رئیس کمیسیون امور زیربنایی دوره چهارم شورای شهر، عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه قم، معاون سابق شهرسازی شهردار، رئیس سابق اداره طرح‌های شهرسازی شهرداری و عضو شورای فرهنگی میراث فرهنگی است و سال‌ها سابقه کار در حوزه معماری و شهرسازی در شهر قم را دارد. مصطفی سعادت‌طلب به سوالات ما در خصوص وضعیت معماری و شهرسازی قم و تصمیمات شهرداری در سال‌های اخیر در این بخش پاسخ داده است.

 

چهار سال تصمیم‌گیر در حوزه معماری و شهرسازی در شهر قم بودید، چه کارهای شاخصی در این زمینه در شورای شهر صورت گرفت؟

تصمیمات در حوزه معماری و شهرسازی در طی زمان خود را نشان می‌دهد. چند کار در دوره ریاست کمیسیون معماری و شهرسازی در شورا انجام شد که از اهمیت زیادی برخوردار بود. موضوع اول بحث طرح تفضیلی بود که توانستیم تاثیرات زیادی بر آن بگذاریم. یکی از موارد احیای پهنه ویلایی بود؛ این پهنه که بهترین الگوی مسکن و معماری تاریخی ارزشی براساس آن است در طرح تفضیلی حذف شده بود و وجود نداشت. هیچ‌کس نمی‌توانست در قم براساس الگوی قدیم ساختمانی بسازد که ما جلوی این کار را گرفتیم. البته برخی این امر را برعکس جلوه دادند و گفتند ما جلوی توسعه را گرفتیم؛ ما جلوی فاجعه‌ای برای شهر قم را گرفتیم.

موضوع بعدی نوع نگاه به ضوابط شهری بود. من در دوره مسوولیت شورا با شهرفروشی مخالف بودم. اعتقاد دارم شهرداران باید شهرساز باشند نه شهرفروش. شهرداران شهرساز به آینده نگاه می کنند اما شهرداران شهرفروش امروز را می‌بینند؛ شهرداران شهرساز عاقبت‌بخیرند و آینده روشنی برای شهرداران شهرفروش وجود ندارد.

 

وضعیت شهرسازی قم و تصمیمات شهرداری در دوره فعلی چگونه است؟

در دوره کاری شورای چهارم که من هم عضو شورا بودم، دکتر سقائیان‌نژاد به عنوان شهردار انتخاب شد که واقعا کار خوبی بود؛ البته ای کاش همان روز اول در خصوص شهرسازی و معماری حجت را با وی تمام می‌کردم که دقت بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

شهردار فعلی در حوزه مدیریتی کارهای جدی انجام داده و مردم متوجه شده‌اند که دکتر سقائیان‌نژاد یک سر و گردن بالاتر از شهرداران قبلی است. شهر امروز ساختار پیدا کرده و فعالیت‌ها سر و سامان یافته است و معلوم است که شهر صاحب دارد. سرسبزی، آرامش و نظم از جمله شاخص‌های امروز شهر است، البته نقاط ضعفی نیز وجود دارد که باید رفع شود.

شهردار البته در حوزه معماری و شهرسازی نتوانسته زیاد ورود کند. هنوز نمودی از فعالیت‌های شهرداری در این زمینه ندیده‌ایم البته به نظر می‌رسد برنامه‌هایی وجود دارد ولی هنوز چیزی در این زمینه ندیده‌ایم.

شهرداری در حوزه سیما و منظر کاری نکرده و درگیر مسائل دیگر است. شهرداری‌ها امروز درگیر دو مشکل هستند، یکی تامین منابع مالی که عمدتا به سراغ عوارض می‌روند و درست نیست اما مجبور هستند؛ دوم بحث اولویت‌ها است، اینقدر پروژه‌های گران‌قیمت در مسیر کار شهرداری‌ها است که به آنها اجازه نمی‌دهند به مسائل دیگری چون سیما و منظر بپردازند. یک پل نیاز به حدود 70 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که اگر این زیرساخت‌ها تامین شود قطعا این منابع در اختیار بخش‌های نرم‌افزاری خواهد بود. امروز قم نیازمند اقدامات زیربنایی زیادی است و شاهدیم بیش از 70 درصد بودجه شهرداری نیز صرف همین مسائل می‌شود؛ البته امیدواریم شهرداری نیم‌نگاهی نیز به حوزه سیما و منظر و شهرسازی داشته باشد.

 

چه مسائلی در حوزه معماری و شهرسازی در شورای چهارم باید انجام می‌شد که فرصت نکردید به آن بپردازید؟

به نظرم دو موضوع در شورای چهارم مغفول ماند که باید به آن پرداخته شود. اول بافت فرسوده و دوم بافت تاریخی شهر قم. این دو بافت از هم جدا هستند و رویکردها نسبت به آنها کاملا متفاوت است که باید در اولویت‌ باشد تا بخش اعظم مشکلات شهر برطرف شود.

 

انتقادات زیادی در مورد بافت 315 هکتاری تاریخی قم مطرح شده؛ نظر شما در این مورد چیست؟

من در شورای فنی میراث حضور دارم و کاملا در جریان مساله هستم. بافت تاریخی قم گوهری باارزش است که زیر آوار و خاک است. جهل مسوولان و مردم یکی از لایه‌های این خاک است و یکی دیگر شهر و منفعت است. ما در حال تلاش هستیم تا منفعت را دور کرده و آگاهی به مردم بدهیم. بافت تاریخی نسبت به یکسال قبل شرایط بسیار خوبی دارد؛ امروز از تخریب خانه‌های تاریخی و تعریض بی منطق کوچه در بافت تاریخی جلوگیری می‌شود. همچنین جلوگیری از بالارفتن تراکم در بافت تاریخی و معرفی ظرفیت‌ها و شاخصه‌های مثبت بافت تاریخی به مردم و مسوولان از دیگر اقدامات است. مردم کم کم آگاهی بیشتری پیدا کرده‌اند و در حال روشن کردن چراغ‌های این بافت هستند. کم کم ذهنیت‌هایی که از این بافت رفته – که اکثرا فکر می‌کنند این بافت، ترسناک و بزه‌زا است – در حال برگشت است.

یکی از بهترین چراغ‌هایی که در بافت تاریخی روشن شده و نور زیادی دارد، خانه دکتر علامه در بلوار عماریاسر است؛ مجوز ساخت ساختمان چند طبقه برای این خانه داده شده بود که مالک سال‌ها پیگیر پروانه بود تا زمانی که این محدوده بافت تاریخی شده و مالک تشویق می‌شود تا خانه تاریخی را احیا کند و مشوق‌های خوبی نیز داده شده است. خانه یزدان‌پناه نیز یکی دیگر از چراغ‌های روشن بوده که در مجاورت آن چراغ خانه طباطبایی روشن شد. خانه سلامتیان، توکلی، شاکری و... از جمله دیگر چراغ‌هایی است که در حال روشن شدن است. اگر چراغ‌ها روشن شود اقتصاد، کیفیت، رونق، هویت و زندگی به بافت بر خواهد گشت و این زمانی است که می‌توانیم بگوییم که قم شهری توریستی و مذهبی است که خانه‌های تاریخی نیز بخشی از سبد خدماتی به مردم است.

 

برخی مدیران شهری و اعضای شورای شهر عنوان کرده‌اند که بافت تاریخی، عدالت شهری را از بین برده و مردم را با مشکل مواجه می‌کند؛ مشکل کجاست؟

چنین چیزی امکان ندارد. افرادی که عنوان کرده‌اند که به عنوان مثال ساختمانی قبلا با تراکم 6 طبقه ساخته شده و امروز به بهانه بافت تاریخی اجازه ساخت به پلاک مجاور آن داده نمی‌شود، دروغ می‌گویند! برخی مسوولان نسبت به موضوعات جاهل هستند و سخن غیرواقع می‌گویند. شهرداری می‌تواند آمار صدور پروانه دو سال قبل یا حتی پنج سال قبل را عنوان کند تا بررسی کنیم چند درصد صدور پروانه داشته‌ایم؟ اینکه می‌گویند کل بافت به عنوان تاریخی فریز شده است اشتباه است. ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه مشکلاتی در پی دارد؛ کسی که در بافت تاریخی اقدام به نوسازی می‌کند باید عقب‌نشینی داشته باشد و بخش اعظمی از زمین خود را از دست می‌دهد، به دنبال آن تعداد خانوار بیشتر وارد بافت شده، خودروهای بیشتر وارد می‌شود و ترافیک، اشرافیت، عدم آرامش و... در بافت ایجاد خواهد شد. ما برای این بافت مشاور گرفتیم و مدل سازی‌های لازم صورت گرفت، مشاهده شد که اگر تراکم طرح تفضیلی برای بافت رعایت شود مشکلات تشدید می‌یابد؛ البته باید توجه داشت که عمده بافت تاریخی قم جزو هسته مرکزی شهر بوده و تراکم کمی دارد و خیابان‌هایی تراکم بیشتر دارند که دور از هسته مرکزی هستند و در بافت این محدوده‌ها جدا شده‌اند.

مباحثی که در مورد جابجایی جمعیت در بافت تاریخی شهر نیز مطرح می‌شود کذب محض است. ظرف پنج ماهی که بافت تاریخی مصوب و اجرایی شده نمی‌توان بررسی کرد و گفت که بافت تاریخی دچار جابجایی جمعیت و خالی شدن سکنه شده است و باید حداقل دوره پنج ساله را در نظر گرفت. اتفاقا با این کار کسانی که از بافت رفته‌اند بر خواهند گشت. اگر مردم ببینند که اجازه تخریب داده نمی‌شود و منطقه نوسازی نشده و بافت قدیم برهم نمی‌خورد، خودش در خانه ساکن خواهد شد؛ با این کار ما جمعیت بومی را تشویق می‌کنیم که به هویت اصلی خود برگردد. ما زمانی که بحث پهنه ویلایی را در قم مطرح کردیم همین شلوغ‌بازی‌ها انجام شد. در طرح جامع بافت ویلایی شهر 40 درصد الزام داشت؛ این 40 درصد صفر شده بود و کسی حرفی نمی‌زد، ما این 40 درصد را چهار درصد کردیم و گفتند تو خیلی ایده‌آلیست هستی و جلوی توسعه را گرفته‌ای. احیا و حفظ بافت تاریخی بسیار مهم است و کم‌کم بافت تاریخی در حال تنفس است.

 

با توجه به تجربه‌ای که در شورا و شهرداری دارید، نقش حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی در بهبود اقتصاد شهر چیست؟

اگر ما دنبال معماری ایرانی اسلامی باشیم، بحث حمایت از کالای ایرانی نیز محقق خواهد شد. معماری ایرانی نیاز به کالای ایرانی دارد. زمانی که رهبر معظم انقلاب تاکید بر حمایت از کالای ایرانی کردند، یک نماد را نشان دادند. رهبری اقتصاد را نماد قرار دادند و اصل حرف ایشان فرهنگ، اقتصاد و... ایرانی است. تاکید بر این است که باید خودمان باشیم و تکیه بر توان داخلی خود در تمام زمینه‌ها کنیم. اقتصاد برای همه جذاب است و به همین خاطر اقتصاد نماد شده تا کمی هم به فکر توان داخلی خود در تمام زمینه‌ها بیفتیم. در ورای کالای ایرانی فرهنگ ایرانی و اسلامی است.

 

برخی اعضای شورای شهر پس از دوره چهارم در شهرداری مسوولیت گرفتند. زمزمه‌هایی نیز برای شما بود، چرا با وجود اینکه تخصص و تجربه لازم را دارید کار اجرایی نمی‌کنید؟

عده‌ای عنوان کردند که اگر فلانی بیاید همه چیز را قفل می‌کند، در حالی که من هرجا بوده‌ام سعی کردم قفل‌ها را باز کنم. برخی در که باز نمی‌شود دیوار را سوراخ می‌کنند و وارد خانه می‌شوند اما فکر نمی‌کنند که زمانی که خواستی خانواده‌ات را بیاوری چه می‌کنی، آیا می‌شود اینجا زندگی کرد، این تفکر موقتی است؟ من زمان بیشتری صرف می‌کنم تا قفل‌ها را باز کنم ولی می‌دانم در باز شده و دیوار سالم خواهد ماند. کار درست و ریشه‌ای نیاز ما است و هرچه دیرتر به این مساله برسیم عقب‌تر خواهیم بود. دین ما نیز بر این مساله تاکید دارد.

انتهای پیام/138