استاد حوزه علمیه قم گفت: وظیفه و رسالت مبلغان و مداحان متعهد به آرمان‌های عاشورا مقتل‌شناسی و آشنایی باکتب تحلیلی است تا بتوانند گزارش صحیح را از غیر صحیح تشخیص و مردم را با عاشورا واقعی پیوند دهند.

به گزارش قم نیوز روحانیون و مداحان باید در زمینه مقتل و کتب تحلیلی عاشورا اطلاعات کسب کنند تا بتوانند آموزه‌ها و اطلاعات صحیح را به مردم انتقال دهند و آنها را با این واقعه تاریخی پیوند دهند. در صورتی که اطلاعات کامل و صحیح نداشته باشند مردم را به انحراف می‌کشانند.

مبلغان و مداحان که دو طبقه تأثیرگذار در عرصه فکر و احساس عاشورایی در مردم هستند مقتل‌شناسی و آشنایی باکتب تحلیلی نسبت به واقعه عاشورا جدی‌ترین وظیفه و رسالت آنها است.
اگر بخواهیم تحلیل همه جانبه‌ای از بررسی ادوار مختلف واقعه عاشورا و ضرورت آشنایی با مقتل و کتب تحلیلی در این عرصه را برای روحانیون و مداحان داشته باشیم. این امر امکان ندارد مگر آنکه به چند‌ پرسش پاسخ داده شود که در این زمینه با حجت‌‌الاسلام سیدتقی قادری استاد حوزه علمیه قم به گفت‌‌وگو پرداختیم.

 

 * دسته‌بندی شناخت و تصور از عاشورا چگونه است؟
عاشورای اول همان عاشورایی است که در دهم محرم سال ۶۱ هجری توسط سپاه حق به رهبری سیدالشهدا(ع) و سپاه باطل به فرماندهی عمر سعد در کربلا رقم خورد که تصویر و صوتی از آن در اختیار ما نیست تا بدون واسطه با آن ارتباط برقرار کنیم.
عاشورای دوم عاشورایی است که توسط راویان واقعه گزارش شده ‌است و تاریخ‌نگاران پس از عبور از صافی فکرشان که آمیخته از گزارش اغلب صحیح ولی برخی غیر صحیح است در اختیار ما قرار دادند.
عاشورای سوم عاشورایی است که در اذهان عموم مردم است و توسط قصه‌پردازان، بعضی از روضه‌خوانان و مداحان پر احساس از تولید به مصرف به مردم تزریق کرده‌‌اند و به صورت باور درآمده است.

 

* دلایل و ضرورت آشنایی مبلغان و مداحان با مقتل و کتب تحلیلی چیست؟
وظیفه و رسالت مبلغان و مداحان متعهد به آرمان‌های عاشورا مقتل‌شناسی و آشنایی با کتب تحلیلی است تا بتوانند گزارش صحیح را از غیر صحیح بشناسند و مردم را با عاشورای واقعی پیوند بدهند.
دلیل دوم بر ضرورت مقتل‌شناسی و آشنایی باکتب تحلیلی برای مبلغان و مداحان واقعیت تحریفی است که نسبت به واقعه عاشورا انجام گرفته است زیرا تحریف یا از نوع تحریف معنوی است یعنی نویسنده هیچگونه دخل و تصرفی نسبت به ماهیت گزارش انجام نمی‌دهد بلکه در مقام تفسیر به گونه‌ای واقعه را تفسیر می‌کند که آن را از هدف اصلی دور می‌کند.

مانند تحلیلی که می‌گوید قیام سیدالشهدا(ع) از نوع قیام بردگان و کارگران علیه سرمایه‌داران است و یا نویسنده دیگر که قیام امام را ناشی از نزاع کهنه دو قبیله بنی هاشم و بنی امیه تفسیر می‌کند و همچنین دیگری که قیام امام حسین(ع) را در دستیابی به تشکیل حکومت دانسته ولی چون کوفیان وفا نکردند ایشان تن به شهادت داده اند.

یا اینکه قیام مقدر الهی بوده و امام(ع) راهی جز شهادت نداشته است. اگر مبلغان و مداحان دانش لازم را نداشته باشند و نتوانند اشکالات این نوع تحریفات را بشناسند خواسته یا خواسته خود نیز در این مسیر قرار می‌گیرند و مروج همین اندیشه‌ها می‌شوند.
تحریف دیگر تحریف لفظی است که دامنه بسیار گسترده‌ای دارد و هر روز بر آن افزوده می‌شود و آن این است که نویسنده گزارشاتی را که در هیچ یک از منابع کهن و معتبر نیامده است ولی با ذوق شخصی خود تولید کرده و بر متن صحیح افزودند که نمونه‌های فراوانی از تحریفات را در کتاب «بر کدامین مصیبت باید گریست» آورده شده است و این نوع از تحریفات به همراه تحریف معنوی چهارگانه مورد نقد قرار گرفته است.
با توجه به این دو نوع از تحریف، وظیفه و رسالت مبلغ و مداح متعهد این خواهد بود که مقتل و کتب تحلیلی را با بالابردن دانش عاشورایی بشناسد و جدی بگیرد.

 

 *مقتل و کتاب‌های تاریخی که از نیمه قرن دوم تاکنون پیرامون واقعه عاشورا تألیف شدند به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

مقتل و کتاب‌های تاریخی به 6 دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول، مقتل‌نگاری است یعنی تلاش نگارنده بر این است آنچه که از آغاز نهضت یعنی ۲۷ رجب سال ۶۰ هجری تا بازگشت اهل بیت(ع) از شام اتفاق افتاده است را گزارش کند که نخستین آن «مقتل الحسین» ابی مخنف در نیمه قرن دوم و دیگری مقتل الحسین خوارزمی در قرن پنجم است که با عنوان مقتل الحسین(ع) نوشته شدند.
دسته دوم کتاب‌های رجالی است که در این کتاب‌ها در ذیل نام امام حسین(ع) گزارشات مربوط به واقعه نیز آورده شده است که از جمله آنها می‌توان به کتاب‌هایی مانند طبقات الکبری بلاذری و انساب الاشراف دینوری اشاره کرد.
دسته سوم، کتاب‌های کهن تاریخی هستند که در کنار گزارشات دیگر تاریخی به گزارشات مشروح واقعه عاشورا پرداخته‌اند که این کتاب‌ها شامل اخبارالطوال دینوری، تاریخ یعقوبی و تاریخ طبری، الفتوح ابن اعثم، مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی، مروج الذهب مسعودی، ارشاد شیخ مفید، تاریخ مدینه دمشق ابن عساکر و الکامل فی التاریخ ابن اثیر است.
اینها کتاب‌هایی هستند که نویسندگانش با انگیزه رجالی یا تاریخ نگاری تنها در مقام ثبت واقعه بر آمده‌اند و تحلیل گزارش را به عهده خوانندگان گذاشته‌اند.

دسته چهارم کتاب‌هایی‌ هستند که جنبه داستان، قصه و رمان دارد و از قرن دهم و با رسمیت پیداکردن سنت عزاداری در عصر صفویه با انگیزه روضه‌خوانی و توجه دادن مردم به بعد عاطفی و احساسی و حزن واقعه نوشته شده است. روضه الشهدا ملا حسین کاشفی، المنتخب فخرالدین طریحی، محرق القلوب ملامهدی نراقی، اکسیر العباد دربندی و معالی السبطین محمد مهدی مازندرانی منشأ تحریفات لفظی و گزارشات غیر مستند نیز همین کتاب‌ها هستند.
دسته پنجم: کتاب‌هایی هستند که تحلیلی و ذوقی‌اند یعنی نویسنده با حفظ مراعات مستند بودن گزارش استحسانات و برداشت ذوقی نسبت به واقعه دارند که در این دسته می‌توان الخصایص الحسینیه شوشتری را نام برد.
دسته ششم کتاب‌های تحلیلی هستند زیرا پس از نهضت مشروطه به ویژه در 50 سال اخیر به دلیل بالا رفتن سطح دانش عموم مردم محققان را به این نتیجه رساند مقتل و قصه‌خوانی نمی‌تواند پاسخگوی عاشوراییان باشد.

از همین رو رویکرد جدید تحلیلی را نسبت به واقعه عاشورا در پیش گرفته‌اند تا با استناد گزارش صحیح و تفسیر درست از واقعه و با هدف پاسخگویی از تحریف لفظی و معنوی و آشناسازی عاشوراییان با پیام‌ها و درس‌های نهضت حسینی کتاب‌های تحلیلی تدوین کنند که از جمله آنها حماسه حسینی استاد شهیدمطهری، دانشنامه 10 جلدی آیت‌‌الله ری شهری ، از مدینه تا مدینه در قالب پنج جلد، حماسه عاشورا سید محمد شفیعی، مقتل جامع سیدالشهدا(ع) پیشوایی، بر کدامین مصیبت باید گریست سید محمدتقی قادری و دهها کتب تحلیلی دیگر در همین راستا تدوین شد.
 

* از بین مقتل‌ها، مقتل صحیح و معتبر کدام مقتل است که بتوان به آن استناد کرد و بر پایه آن مقتل‌خوانی کرد؟

مشکل اصلی در گزارش واقعه این است که از امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و نیز حضرت زینب(س) که در واقعه حضور داشتند جز چند گزارش کوتاه در اختیار ما نیست و ما هستیم و همین کتب مقتل و کتب تاریخی و رجالی و از بین این‌ها «مقتل الحسین» ابی مخنف که ۱۱۰ گزارش آن در تاریخ طبری آمده است به دلیل 10 ویژگی مستندترین مقتل‌ها است.
اول؛ مقتل الحسین ابی مخنف کهن‌ترین منبع و نزدیک‌ترین منبع به واقعه است که در نیمه قرن دوم تدوین شده ‌است.
دوم؛ نویسنده آن پیش از آنکه مقتل نویس باشد پایه‌گذار تاریخ‌نگاری است و همه تاریخ‌نگاران شیعه و سنی وی را مبدع این فن می‌شناسند.
سوم؛ هر چند بعضی در شیعه بودن وی تردید کردند ولی در اینکه وی بر خاسته از خانواده تشیع است جای تردید نیست و در مجموع شواهد بر تشیع بودن وی بیشتر است و می‌توان گفت نخستین مقتل است که توسط یک مورخ شیعی نوشته شده است.
چهارم؛ در این مقتل گزارش خلاف عقل یا سیره امام(ع) و همچنین غلو آمیز دیده نمی‌شود.
پنجم؛ گزارشات ابی مخنف مفصل‌ترین گزارشات از بین مقاتل و در تاریخ است.
ششم؛ ابی مخنف در نقل گزارش به طور کامل حرفه‌ای و بی‌طرف است و تلاش می‌کند که خواننده وی را یک مورخ بی‌طرف ببیند. از همین رو شخصیت‌های محوری واقعه را بدون عنوان و القاب ذکر کرده و همین‌ موجب شد که بعضی فکر کنند که وی شیعه نیست.

هفتم؛ از نقاط برجسته این مقتل آن است گزارشات وی از کسانی است که یا شخصا در واقعه حضور داشتند چون عقبه بن سمعان، ضحاک مشرقی و حمیدبن مسلم یا از راویانی است که خود حضور نداشتند ولی از کسانی نقل می‌کنند آنها حضور داشتند.
هشتم؛ گزارشات در قالب و فرم محدثین است یعنی متن گزارش را به طور عینی توسط راویان نقل می‌کند و به اصطلاح مسند است و از خود چیزی به آن اضافه نمی‌کند.
نهم؛گزارشات دقیق، فنی و لحظه به لحظه و روز شمار است به گونه‌ای که خواننده را در متن واقعه قرار می‌دهد.
دهم؛مقتل ابی‌ مخنف در وزن و اعتبارش همین بس که منبع همه مقاتل و کتب تاریخی است و مورخین شیعه و سنی به آن استناد می‌کنند.
با این ویژگی‌های ده گانه در مقتل الحسین ابی مخنف مبلغان و مداحان اگر بخواهند روضه صحیح بخوانند در مرتبه اول باید زمینه مطالعه مقتل الحسین ابی مخنف را که با نام واقعه الطف تنظیم یوسف غروی و ترجمه سلیمانی بانام نخستین گزارش مستند از انتشارات مؤسسه امام به چاپ رسیده برای خود فراهم کنند و در مرتبه بعد کتبی چون نفس المهموم شیخ عباس قمی و ارشاد شیخ مفید را که بیشترین همخوانی با این مقتل را دارند منبع کار خود قرار دهند.

==========================

مصاحبه از ایمن سادات موسوی نژاد

=========================

انتهای پیام/138