نشست تخصصی «توسعه اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی ایران» با حضور شخصیت های برجسته اقتصادی حوزه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

به گزارش قم نیوز به همت گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،‌ همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی سلسله پیش‌نشست‌هایی در راستای همایش «نقش انقلاب اسلامی در تأسیس و توسعه علوم انسانی» برگزار می شود.
به همین منظور بیست‌ و‌ پنجمین پیش‌نشست علمی در راستای همایش مذکور با موضوع «توسعه اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی» با همکاری اقتصاد اسلامی پژوهشگاه و با حضور اساتید و صاحبنظران این حوزه در قم برگزار خواهد شد.
در این پیش‌نشست علمی، حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر جهانیان عضو هیئت علمی گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه به ارائه مطالب خود پرداخت و اساتیدی چون حجج اسلام والمسلمین موسویان، یوسفی و ایزدی حضور داشتند.

در ابتدای این نشست علمی، حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر جهانیان عضو هیئت علمی گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه در ارائه مطالب خود به مفهوم توسعه پرداخت.

وی با ذکر این مطلب که توسعه اقتصادی یک تحول بلندمدت است که در کشورهای مختلف مدت زمان مشخصی دارد، گفت: این توسعه در دوران گذشته در طولانی مدت شکل گرفته است ولی سرعت رسیدن به توسعه در کشورهای مختلف افزایش یافته است.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان افزود: توسعه اقتصادی علم بالغلبه است؛ منظور از توسعه عملیاتی است که پس از جنگ جهانی دوم، توسط کشورهای جهان سوم برای رسیدن به قبله توسعه یافتگی از طریق یک نظام عقلانی برنامه ریزی دنبال شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با ذکر این مطلب که این برنامه ریزی در طی در هر دوره، تغییرات ساختاری داشته است؛ این تغییرات چه در ساختار اقتصاد و جمعیت و.. ایجاد میکند که این تغییرات انباشته شده و تغییرات وتحولات توسعه ای را ایجاد خواهد کرد.

وی گفت: در معنی دیگر توسعه اقتصادی به معنوی افزایش رشد اقتصادی بلند مدتی که تقلیل کالاها و خدمات و کاهش فقر و.. را به دنبال دارد؛ پیش از دوران توسعه یافتگی، جهان دوران تولید ناچیز را دنبال می کرد که در این جریان به عرصه وفور رسیدیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان اظهارکرد: این توسعه بر اساس مفهوم تحقیق و توسعه شکل گرفته است که هرآنچه مورد نیاز کشور است را در درون تولید کند و اگر مانعی وجود نداشته باشد به توسعه تجاری اقدام کند.

استاد حوزه با ذکر این مطلب که کشور توسعه یافته کشوری است که مایحتاج خود را توسط تحقیقات و توسعه تولید کند و در شرایط تنگنا بتواند خود را اداره کند؛ بیان کرد: سهم نیروی کار در آمریکا 2 درصد است ولی از دیگر سوی بهره وری کارایی بخش کشاورزی در حال توسعه است و کشورهای مختلف نیز به دنبال رسیدن به این جریان هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: پس از ناکامی هایی که این مفهوم با آن مواجه شد، اندیشمندان بیان کردند که توسعه ای که اشتغال را افزایش ندهد و با بیکاری همراه باشد و یا به فقر منجر شود هرچند که درآمد سرانه و ملی کشور را افزایش دهد، توسعه نخواهد بود.

وی گفت: پس از این دوران تعاریف جدیدی برای توسعه مطرح شد که در این تعاریف به توسعه انسانی و قدرت انتخاب رسید؛ پس از طی این دوران بر اساس مفهوم فقر و محرومیت زدایی و افزایش قدرت انتخاب، شاخص توسعه انسانی ایجاد شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان اظهارکرد: با توجه به این تعریف، توسعه نظام اقتصادی کشور را با مولفه هایی چون افزایش رشد اقتصادی و رشد تولید ملی، کاهش بیکاری و افزایش اشتغال، فقرزدایی، کاهش نابرابری و... می توانیم بررسی کنیم.

استاد حوزه با اشاره به تاثیرات حوادث سیاسی بر تحولات اقتصادی کشور یادآورشد: انقلاب و سپس جنگ تحمیلی فعالیت ها و جریان اقتصادی کشور را وارد یک شوک کردو جنگ تحمیلی به طور کلی هر نوع برنامه ریزی برای کشور را از بین برد و تا سال 68 کشور با این روند هم انقلاب خود را حفظ کرد و هم برخی شاخص های اقتصادی را رشد داد.

وی گفت: اولین شاخص و مولفه ای که در این زمینه باید دنبال کرد، مفهوم رشد اقتصادی است؛ قصد نظام ما برای توسعه از سال 68 و پس از جنگ تحمیلی آغاز شد؛ از سال 1390 تحریم ظالمانه و فلج کننده آمریکا و کشورهای غربی آغاز شد و عملا و به رغم همه برنامه نویسی‎های کلان، کشور با مشکلات ناخواسته مواجه شد و حفظ کشور به یک اولویت مبدل شد.

وی اظهارکرد: اقتصاد کشور از سال 68 تا 90 رشد 4/8 درصد را تجربه کرده است که نسبت به کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی که رشد 4/2 را تجربه کردند رشد بالاتری محسوب می شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان بیان کرد: افزایش سهم صنعت در تولید ملی در جمهوری اسلامی به 25 درصد رسید و سهم بخش نفت به کمتر از 10 درصد تولید ناخالص ملی رسید؛ درحالی که پیش از انقلاب این سهم به 35 درصد رسیده بود.

وی گفت: از دیگر سوی کشاورزی پیش ازانقلاب به جایی رسید که به کمتر از 3 درصد در رشد ناخالص ملی رسید که پس ازانقلاب به 6و نیم درصد رسید؛ این رقم در سال 68 به 8 درصد رسید.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان با ذکر این مطلب که تحریم ها کم کم ما را به سمت اقتصاد بدون نفت می برد، اظهارکرد: کم کم باید به سمت صنعتی شدن با رویکرد علمی برسیم؛ سهم صنعت در جی دی پی کشور ما 25 درصد بود؛ رشد اقتصادی ایران هیچگاه به 8درصد که اهداف برنامه های کلان کشور بود نرسید ولی با تمام سختی ها سعی کرد رشد خوبی را دنبال کند.

استاد حوزه بیان کرد: اگر دولت بتواند صادرات را آزاد کند بخش کشاورزی نیز رشد اقتصادی بالاتری را دنبال خواهد کرد؛ کما اینکه همین الان پتروشیمی 10 میلیارد دلار صادرات به کشور ترکیه صادرات داشته است.

وی گفت: رشد اقتصادی همراه با تغییر ساختاری در اقتصاد ایران در سالهای پس از انقلاب رخ داد و این ساختار نسبت به قبل ازانقلاب و کشورهای دیگر بهتر شده است؛ ضمن اینکه کشور ما توانست در این سالها به پروژه های بزرگ هوایی و قضایی و هسته ای و... نیز بپردازد.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان اظهارکرد: امروز به جایی رسیده ایم که اگر بتوانیم این توسعه را دنبال کنیم می توانیم با توسعه زمینه های علمی با حمایت عالیه، تولیدات ساختاری کشور را بازاری کند.

تاثیرات انقلاب در عرصه اشتغالزایی:

وی گفت: رشدی که با اشتغال همراه نباشد و سرمایه بر باشد رشد درستی نیست؛ هر واحد افزایش رشد تولید اقتصادی دو واحد رشد بیکاری را کاهش می دهد؛ میانگین سالانه رشد اشتغال کشور 3/1 درصد است که نسبت به رشد اقتصادی، در اشتغالزایی با قدرت ادامه ندادیم.

سالهای ابتدای برنامه توسعه موفق عمل کردیم

وی گفت: بخش نفت کشور تنها 100 هزار نفت را مشغول کرده بود که در زمان هایی سعی شد با ورود نیرو این بخش را تقویت کند که با شکست همراه شد؛ وقتی روند تولید اشتغال را بررسی می کنیم مشاهده می کنیم که این روند در سالهای اولیه برنامه توسعه بهترین حالت بوده و در برنامه های دوم و سوم رشد مناسبی را تجربه کردیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان اظهارکر: ولی خالص اشتغال جدید در طول این دوره در سال 68، 408 هزار نفر بود که در سال 69 به بیش از یک میلیون نفر رسید؛ در سال 79 و 80 و 81، رشد اشتغال اضافه شده و در سال 81 به بیش از یک میلیون نفر رسید ولی پس از آن رشد اشتغال دوباره کاهش یافت.

استاد حوزه بیان کرد: این روند در سال 87 به منفی 592 هزار رسید و در سال 90 به منفی 400 هزار نفر رسید؛ میانگین رشد در سالهای پایانی منتج به 90 کاهش یافت؛ در برنامه اول توسعه بیش از هدف گذاری تولید اشتغال رسید.

این اقتصاد دان حوزوی بیان کرد: مشکل اصلی اینجا است که در سالهای 75 تا 84، شاهد رشد بیش از 5میلیون نفری به بازار کار داشتیم ولی 700 هزار شغل ایجاد شد و مشکلات بسیاری را برای کشور ایجاد کرد.

وی گفت: شاخص نابرابری در کشور نیز با ضریب جینی و دهکی محاسبه می شود؛ ضریب حیتی قبل از انقلاب به 5 دهم رسید ولی در پس از انقلاب به کمتر 375 صدم درصد رسید ولی نسبت دهک ها به 30 برابر رسید ولی پس از انقلاب و در سال 90 به 12 برابر رسید که البته این رقم هم در شان نظام اسلامی نیست ولی به هر حال مشخص است که نظام در این عرصه سعی و توان خود را به کار گرفته است.

شاخص های رو به رشد توسعه انسانی پس انقلاب

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان اظهارکرد: توسعه انسانی نیز از شاخص های مهم رفع فقر و محرومیت است که در این زمینه باید گفت که شاخص توسعه انسانی در سال 68، 572 هزارم بود که شاخص متوسطی داشت؛ پیش از انقلاب این شاخص در سال 57 به نیم رسید؛ این روند در سال 2010 به 745هزارم رسید؛ در سال 2015 به 774هزارم رسیدیم که طبق شاخص بندی جدید، این شاخص جزو شاخص توسعه یافتگی بالا قرار می گیرد.

این اقتصاددان حوزوی بیان کرد: پس از انقلاب، از سال 68 تا 78 میانگین توسعه شاخص انسانی 1 و 53 صدم بود که کشور ما در این زمینه پس از چین رتبه دوم را داشت؛ پس از سال 78 این رشد به 1 و 12 صدم رسید ولی در مجموعه 25 سالی که این دوران را مرور می کنیم به 1 و 22 دهم درصد رسید که این رشد در دنیا به رتبه دوم رسیدیم.

وی گفت: اگر رشد اقتصادی مناسب، فقرزدایی، کاهش نابرابری و شاخص توسعه انسانی قلمداد شود می توانیم بگوییم به توسعه اقتصادی رسیدیم ولی در زمینه اشتغالزایی نقطه ضعف داشته ایم.

حجت‌الاسلام والمسلمین جهانیان در مقام جمع بندی نیز بیان کرد: با دید آماری قطعا انقلاب اسلامی در عرصه اقتصادی خدمات بزرگی به کشور کرده است و نجات بخش کشاورزی از مرگ حتمی، توسعه صنعتی، تومسعه نهادهای اقتصادی مردمی، توسعه علمی دانش بنیاد و خود متکی، رشد در عرصه های مختلف فنی و دانش بنیان کردن عرصه های مختلف اقتصادی و توان تولیدات گسترده برای نجات در شرایط تحریمی، تلاش برای کاهش وابستگی به نفت، توسعه انسانی و رشد شاخص امید به زندگی و... از توفیقات غیر قابل انکار انقلاب اسلامی است که با ذهنیت انقلابی نیز ایجاد شد ولی باید قبول کرد که در عرصه اشتغالزایی موفق عمل نکرده است.

 

 

نظرات ناقدان

مسئول مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه

پس از سخنان وی حجت‎الاسلام والمسلمین احمد علی یوسفی مسئول مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه در سخنانی بیان کرد: تاثیرات دانشی که انقلاب ما در عرصه اقتصادی داشته است باید در این تحقیق بیان می شد؛ یعنی جمهوری اسلامی ایران چه تاثیر دانشی بر روند توسعه داشته است؛ یعنی چه تاثیری در مولفه ها داشته است.

نویسنده کتب مرتبط به اقتصاد مقاومتی گفت: بررسی مولفه های آماری چندان قوی نیست و نباید روی آنها برای عرضه رویکردهای موفق انقلاب حساب کرد.

وی عنوان کرد: نکته دیگر آن است که نظام اقتصادی اسلام سه هدف رشد اقتصادی، رفاه و امنیت است؛ شاخصه هایی چون کار و شاخص تحصیلی و... جزویی از اهداف رفاهی است؛ در عرصه امنیتی نیز باید بگوییم که به کدامیک از این عرصه ها رسیده ایم.

 

عضو شورای فقهی بانک مرکزی

حجت‌الاسلام والمسلمین موسویان عضو شورای فقهی بانک مرکزی نیز گفت: امروزه برخی از اساتید توسعه به شکلی از امروز و آینده صحبت می کنند به شکل کلی انسان را نا امید می کنند ولی این گزارش، یک گزارش امید بخش بود.

وی افزود: در این زمینه باید به این مساله توجه داشت که از روند تحولات دانشی به خصوص در عرصه توسعه در داخل و منطقه و عرصه دانشی گزارشی ارایه شود و به شکل دقیق بیان شود که چه توسعه ای در شاخصه های علمی ارایه شده است.

وی گفت: یک سری تحولات مفهومی در این عرصه رخ داده است که اصل انقلاب اسلامی در مفاهیم توسعه شکل داده است ولی در نهایت این ایده ها به ایده هایی چون توسعه انسانی و.. منحرف شده است.

وی اظهارکرد: امروزه گزارش های مختلفی در خصوص مقایسه شاخص های اقتصادی انقلاب وجود دارد ولی یک گزارش دقیق در زمینه آثار انقلاب به همه این عرصه ها توجه دارد و باید ضمن ارایه این مباحث، مواضع نقادانه ای نیز مطرح کرد.

 

استاد نظریان مفید

محمدتقی نظریان مفید از اساتید اقتصاد نیز در ادامه گفت: کشور ما یک روند مشخصی را پیش از انقلاب است ولی انقلاب یک ساختار جدید را برای این عرصه مطرح کرد که از جمله آنها می توان به مفهوم استقلال رسید.

وی تصریح کرد: اگر بخواهیم مقایسه را با توجه این آمارها بررسی کنیم در مقایسه با امارات و ترکیه و کویت و کره و... می توانیم بگوییم که عقب مانده ایم ولی در عرصه ای که در آن زمینه پیشرفت کرده ایم آن است که اقتصادی ساخته ایم که با فرض همه این تحریم ها به کار خود ادامه می دهیم؛ زیرا قطعا امارات با همه پیشرفت هایش تحمل یک ماه این تحریم ها را ندارد.

 

حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی

حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی نیز در این نشست گفت: زمانی که از توسعه صحبت می‌کنیم باید بدانیم که این مفهوم، کاملا غربی است ورهبر انقلاب به بحث پیشرفت که در آن عدالت محوریت دارد تاکید دارند ولی این گزارش به توسعه صرف پرداخت که با روح انقلاب از منظر رهبر انقلاب سنخیت ندارد.

وی افزود: زمانی که از پیشرفت اقتصاد ایران سخن می گوییم باید مشخص شود که آیا از پیشرفت ایران سخن می گوییم یا اقتصاد اسلامی؟ به عبارت بهتر دوام آوزی کشور ما در مقابل تحریم ها را باید در چه بعدی جستجو کنیم؟

این کارشناس عرصه اقتصاد گفت: فرض که این آمارها را مشاهده می کنیم، ولی مهم این است که در آینده چه خواهیم کرد؟ یعنی آیا با این روند می توانیم به وضعیت مناسب برسیم یا به راه جدیدی خواهیم رفت؟، برخی می گویند که ما حتی نسیمی از اسلام را در کشور نداریم ولی رهبری از پیشرفت سخن می گویند که زیرا با همین شاخص های اسلامی به این موضوع می نگرند.

استاد حوزه یادآورشد: ساختار اقتصادی باید رشد داشته باشد و این رشد نیز باید با ساختار سالم اقتصاد همراه باشد؛ آمارها نیز در این زمینه روشن است، ولی توسعه نظریه و دانش در این عرصه تابع همین شرایط است.

انتهای پیام / 137