دوازدهمین نشست هیئت‌پژوهی به همت جامعه ایمانی مشعر و با محوریت نقد و بررسی کتاب «هیأت‌های عزاداری در جامعه ایران» در مسجد مقدس جمکران برگزار و بر نقش تسهیل گری حکومت در هیئات مذهبی تاکید شد.

به گزارش قم نیوز دوازدهمین نشست هیئت‌پژوهی با محوریت نقد و بررسی کتاب «هیأت‌های عزاداری در جامعه ایران» امشب در شبستان امام علی(ع) مسجد مقدس جمکران برگزار شد.

کتاب «هیأت‌های عزاداری در جامعه ایران» با 202 صفحه در دو بخش به مقوله هیأت و جامعه‌شناختی پرداخته و بر لزوم حمایت از سنت‌های عزاداری و جلوگیری از  دخالت دستگاه‌ها و مجموعه‌ها تأکید کرده است.

هیأت‌ها نباید در خدمت نهادهای حکومت قرار گیرند

مؤلف کتاب «هیأت‌های عزاداری در ایران»  طی سخنانی با اشاره به ماهیت و هویت اصلی سنت‌های عزاداری و هیأت‌های مذهبی عنوان کرد: هیأت‌ها از روح مذهبی جامعه نشأت گرفته‌اند به همین علت نباید در خدمت نهادهای حکومت قرار گیرند.

جبار رحمانی با اشاره به اینکه بسیاری از مفاهیم کتاب «هیأت‌های عزاداری در ایران» با افراد متخصص و آکادمیک است، عنوان کرد: در این کتاب تلاش شده است تا نقشه راه مورد نیاز برای حفظ اصالت هیأت برای افراد مرتبط تعیین شود.

وی با تأکید بر اینکه هیأت دارای یک مفهوم عام است،‌ خاطرنشان کرد: هیأت می‌تواند به نخبگان مذهبی و روحانیون سپرده شود تا محتواهای مناسب در هیأت دنبال شود و در این راستا مسیر مداخله نیز بسته می‌شود چراکه دستگاه‌ها مداخله حداقلی را قبول ندارند و به دنبال مداخله حداکثری هستند به همین علت حرکت هیأت را تغییر می‌دهند هر چند حکومت هم می‌تواند برای حرکت هیأت نقش تسهیلگری را داشته باشد.

رحمانی با اشاره به خوب یا بد بودن تنوع و تکثر هیأت‌های مذهبی مطرح کرد: زمانی که رسانه را به سمت هیأت هدایت می‌کنیم در حقیقت زمینه را برای افزایش رقابت میان هیأت‌ها ایجاد کرده به همین علت باید در انتظار ارتقای سطح هیأت‌ها نیز باشیم.

وی خاطرنشان کرد: تکثر مناسب است اما اگر گاهی از حدومرز خارج می‌شود به‌عنوان زمانی که در یک محله چند صدنفری نیاز به یک هیأت داریم به علت وجود رویکردها و دیدگاه‌های متفاوت شاهد برپایی چندین هیأت در کنار یکدیگر هستیم که این موضوع می‌تواند آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد، این وضعیت ناشی از یک موقعیت آسیب‌دیده است و نشان می‌دهد که جامعه دچار آسیبی است که در یک منطقه افراد نمی‌توانند در کنار یکدیگر زیر یک بیرق جمع شوند.

هیأت امتداد کارکردهای نهاد دین در جامعه است

عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی با تأکید بر اینکه هیأت ادامه کارکردهای نهاد دین در جامعه و در امتداد مسجد است، گفت: نباید این دو مجموعه را در مقابل هم دیگر قرار دهیم چراکه این دو مجموعه در کنار یکدیگر قرار دارند و می‌توانند با همدیگر کار را به نتیجه برسانند.

وی با اشاره به رسالت جامعه‌شناسی دین نسبت به مجموعه‌هایی از جمله هیأت خاطرنشان کرد: وقتی که دین وارد زندگی افراد می‌شود جامعه‌شناسی به پیامدهای خواسته یا ناخواسته دین در سایر ابعاد زندگی افراد می‌پردازد هر چند جامعه‌شناس نمی‌تواند به قضاوت در دین آرمانی بپردازد چراکه این قضاوت شخصی خواهد بود.

این پژوهشگر ادامه داد: در حوزه علوم، غربی‌ها نسبت به ما پیشگام هستند و باید به هر میزانی که می‌توانیم تولید علی‌ام کنیم تا به جایگاه خلق کلمات و اصطلاحات برسیم و در این راستا در فضای علوم اجتماعی ایران و دستگاه‌های پژوهشی باید به ظرفیت‌های موجود از جمله داشته‌های دانشجویان و انگیزه پژوهشگران بیشتر توجه کنیم.

رحمانی اضافه کرد: گفت‌وگو با سنت‌های غربی و شرقی هم می‌تواند زمینه‌ای باشد تا کارها و فعالیت‌های خود را در سطح جهانی نشر و توسعه دهیم و با سرعت بیشتری به هدف برسیم.

هیأت باید توسط روحانیت تغذیه محتوایی شود

همچنین، حجت‌الاسلام‌والمسلمین اصغر اسلامی تنها ‌استادیار دانشگاه باقرالعلوم طی سخنانی اظهار داشت: هر چند سازمانی شدن هیأت و تأثیرگذاری نهادها و مجموعه‌ها در هیأت موجب تغییر ماهیت هیأت می‌شود اما تاریخ نشان داده است که این مجموعه باید توسط نهادی همانند روحانیت تغذیه محتوایی و گاهی مدیریت شود تا بتواند در جایگاه اصلی خود باقی بماند.

وی با تأکید بر اینکه هیأت باید توسط مردم ایجاد، تولید و مدیریت شود، عنوان کرد: ماهیت هیأت هرچقدر به سازمان و تشکل نزدیک‌تر شود با شکل قدیمی خود نیز فاصله زیادی خواهد گرفت هر چند در نگاه تبارشناسانه هیأت یک پدیده قدیمی نیست بلکه شکل بازتولید شده جوان مردان است که در مواجهه با رویکردهای مختلف در جامعه جلوه مشخصی دارد.

اسلامی تنها با بیان اینکه نظارت و ارزیابی بر هیأت‌های مذهبی باید در میان مردم مورد توجه قرار گیرد، تصریح کرد: هدایت هیأت به سمت انجام کارها به صورت‌سازمانی، کار درستی است اما تصفیه منابع محتوایی آن باید از طریق نهاد روحانیت انجام شود.

وی با اشاره به اینکه هیأت منابع غنی‌سازی بسیاری را در اختیار داشته اما همچنان این منابع خود را از دست می‌دهد، گفت: درصورتی‌که هیأت منابع خود را از حاکمیت تأمین کند منبع پوشش مردمی را از دست می‌دهد به همان میزان که در حوزه اقتصادی باید به این موضوع توجه کنیم، در مباحث محتوایی نیز این اصل مهم است چراکه هرچقدر منابع هیأت غنی‌تر شود هیأت نیز می‌تواند به افق بالاتری دست یابد.

اسلامی تنها با بیان اینکه ما باید تنوع عزاداری و هیأت را بپذیریم، عنوان کرد: تنوع منجر به نوآوری می‌شود و گرمای هیأت وابسته به محلی بودن آن است و اگر هیأت را از ماهیت محلی بودن آن جدا کنیم به میزان تأثیرگذاری هیأت ضربه زده‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: هر چند مساجد کارکرد گذشته خود را ازدست‌داده و در حال روزبه‌روز کم‌رنگ‌تر می‌شوند اما ما هیأت باید در راستای پر کردن این خلأ تلاش خود را دنبال کند.

نباید نسبت به ظرفیت مساجد غافل باشیم

این محقق حوزوی ادامه داد: هر چند مساجد با مشکلاتی روبرو هستند و جوانان در انتخاب‌گری و گزینشگری  میان هیأت و مسجد، هیأت را انتخاب می‌کنند که این انتخاب می‌تواند علل مختلفی از جمله مدیریت ناصحیح مسجد و حضور شخصیت‌هایی با ویژگی‌های خاص در مساجد باشد اما ما نباید نسبت به ظرفیت‌های مسجد نیز غافل باشیم.

اسلامی تنها با تأکید بر اینکه محوریت هیأت عزاداری و سوگواری است، تصریح کرد: مهم‌ترین آیین در مساجد نماز است و علت انتخاب افراد میان مسجد و هیأت، تفاوت نگاه افراد به عزاداری و نماز است هر چند رفتن به مسجد هم احکام فقهی خاصی دارد و به همین علت هیأت‌ها در قالب تکیه‌ها و حسینیه‌ها کار خود را دنبال می‌کنند اما اکنون نیز برخی هیأت را می‌توان در مساجد دنبال کرد؛ حضور هیأت در مسجد نباید الزام باشد اما ما می‌توانیم افراد را به حضور در مساجد توصیه کنیم.

وی با بیان اینکه هیأت بهترین جایی است که وضعیت انضمامی ولایت را در آن می‌بینیم، مطرح کرد: کنش‌گرانی که وارد این ساختار می‌شوند به دنبال دوستی و نزدیکی هستند و با توجه به اینکه پدیده ولایت در هیأت برجسته است می‌توان گفت که هیأت بهترین جایی است که در آن امت تعارفی به معنای قرآنی شکل می‌گیرد به این معنا که تنوع زبانی، قومی و دینی در این فضا به نمایش گذاشته می‌شود و دعوت به خیر و امربه‌معروف مورد توجه قرار می‌گیرد.

اسلامی تنها افزود: جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان باید دین موجود در جامعه را موردبررسی قرار دهد نه دین آرمانی را، اما اینکه چگونه آن را متوجه شوند و به مطالعه آن بپردازند برای این افراد واضح و مشخص نشده است، جامعه‌شناس برای دین حقیقت کارکردی قائل است و در مورد اصل دین نیز قضاوت می‌کند.

این پژوهشگر حوزوی یادآور شد: غربی‌ها به صورت معمول از زبان‌اصلی خود که کمتر آلوده‌شده استفاده می‌کنند یا به عبارتی اصرار دارند در تولید اصطلاحات علمی به زبان لاتین، تکیه کنند چراکه این زبان برای آن‌ها قابلیت‌های بیشتری دارد و کلمات در حقیقت برچسب‌هایی بر مجموعه‌ها هستند و زبان از جایگاه مهمی برخوردار است.

وی با اشاره به اینکه جامعه‌شناسی فقط توصیفی نیست بلکه تجویزی هم است، مطرح کرد: ما باید در برچسب‌زنی حس اجتهادی خود را افزایش دهیم و از برچسب‌های جدید خود استفاده کنیم همان‌طور که طرف مقابل نیز این موضوع را مورد توجه قرار می‌دهد.

اسلامی تنها اضافه کرد: ما باید به جامعه‌شناس فعال در حوزه دین، اجازه دهیم از برچسب‌های عمومی یا جدید برای خود استفاده می‌کند همان‌طور که جامعه‌شناس غربی نیز از این آزادی برخوردار است، گاهی برچسب‌هایی استفاده می‌کنیم که می‌تواند حتی نماینده یک گفتمان شود.

انتهای پیام/ 137