حوزه‌های علمیه باید نگاه راهبردی به فناوری اطلاعات و فضای مجازی داشته باشند چون انتظار جامعه مخاطب از حوزه‌های علمیه در بعد توانمندسازی طلاب به بهره‌گیری موثر از طلاب در فضای تبلیغی است که ما هنوز در آن ضعف داریم.

به گزارش قم نیوز مرکز فناوری اطلاعات حوزه‌های علمیه خواهران از مراکز پیشرو در عرصه فناوری اطلاعات است که برخی از فعالیت‌های آن حتی در میان مراکز غیرحوزوی و دولتی برجسته است.

مکانیزه کردن اکثر فعالیت‌ها به ویژه فعالیت‌هایی که با طلاب در ارتباط است، راه‌اندازی یک شبکه اجتماعی هوشمند و بومی که نسبت به بسیاری از شبکه‌های اجتماعی ممتاز است و راه‌اندازی نخستین مرکز داده علوم اسلامی از جمله اقداماتی که از زمان شکل‌گیری مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در عرصه فناوری اطلاعات انجام شده است.

دکتر علی طائی‌زاده که از خرداد 89 مسئولیت فناوری اطلاعات حوزه‌های علمیه خواهران را برعهده دارد، در گفت و گو با خبرگزرای حوزه می‌گوید اکنون حوزه‌های علمیه خواهران در آستانه گام چهارم بلوغ سازمانی در عرصه فناوری اطلاعات است.

متن این گفت و گو  به این شرح است:

ریشه‌ها و زمینه‌های راه‌اندازی مرکزی برای فناوری اطلاعات در حوزه‌های علمیه خواهران چگونه شکل گرفت؟

این مرکز در سال 81 در مرکز مدیریت حوزه های علیمه خواهران تشکیل شد. در آن زمان به لحاظ نیاز روز دو امر به مرکز فناوری اطلاعات واگذار شد یکی ضبط و تهیه فیلم های صوتی و تصویری از فعالیت‌هایی که در قالب تدریس یا کلاس‌های مجازی شکل می‌گرفت و مورد دوم وب سایت های اطلاع‌رسانی یک‌سویه که از آن می‌شود به عنوان وب‌سایت ها یا اطلاع‌رسانی‌هایی که در مدارس علمیه وجود داشت اشاره کرد.

از سال 81 تا 86 مدارس علمیه خواهران در گستره کشوری توسعه می‌یافت و با این توسعه روز به روز ستاد به این نکته می‌رسید که برای ارتباط گیری موثر با مدارس نیاز است یک ارتباط دائم و پایدار با مدارس وجود داشته باشد و در اینجا ابزارهای لازم برای رسیدن به این هدف در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران زودتر از سایر مراکز و حتی مراکز دولتی شکل گرفت.

در همین راستا شبکه یکپارچه کشوری حوزه های علمیه خواهران در سال 86 مورد بهره برداری قرار گرفت که اولین شبکه‌ای بود که بین مرکز و حدود 350 نقطه در اقصی نقاط کشور انجام می‌شد. این کار در بستر شبکه ای امن فراهم شد و پایه ارائه خدمات متعددی را فراهم کرد.

دو سال بعد از آن با بهره برداری از سامانه های پذیرش و آموزش امور اصلی آموزشی مرکز در این بستر بین مرکز و مدارس اجرایی شد.

بعد از آن کارهای متعددی انجام گرفت؛ از جمله راه‌اندازی سامانه‌های متعدد برای مکاتبات اداری و امور مالی که باعث می‌شد بخشنامه ممنوعیت مکاتبه کاغذی بین مدارس علمیه و مرکز زودتر از سایر نهادها اجرایی گردد.

در آموزش مجازی با توجه به خواهر بودن طیف مخاطب مرکز، مجموعه آموزش‌های مجازی تقویت شد و یکی از پیشروترین مراکز به لحاظ زیرساخت‌های فنی و تدوین دروس مجازی شکل گرفت، به نحوی که حدود 10 سال است 5 تا 6هزار طلبه مجازی وجود دارند که تمام یا بخشی از تحصیل خود را در بستر مجازی طی می‌کنند. این نیازمند بستر و فرایند و تولید دروسی است که بتوان به صورت مجازی آنها را ارائه داد و همچنین مکانیزم‌هایی مانند برگزاری آزمون مجازی. اینها تجاربی بود که شکل گرفت.

با توجه به نیازهای ارتباطی در قالب شبکه‌های اجتماعی فیما بین مدارس و طلاب و معاونت‌های متعدد مرکز یا مدیریت‌های استانی شبکه بومی کوثرنت را ایجاد کردیم که معاونت‌های مدارس علمیه، اساتید و مبلغان گروه‌های زیادی در آن ایجاد کردند که تعداد آنها به بیش از چندهزار گروه است می‌رسد. این کار در محیط امن بومی و طراحی معماری بومی شبکه اجتماعی در قالب موبایل و وب ارتباط انجام شد و ارتباطات و دسترسی به طلاب و کادر در سایر استان‌ها را برای کاربرانش بسیار تسهیل کرد.

اگر روند گسترش فناوری اطلاعات در حوزه‌های علمیه را بررسی کنیم اکنون این نهاد در چه مرحله‌ای از بلوغ است؟

اگر بخواهیم مراحل بلوغ فناوری اطلاعات را دسته‌بندی کنیم در چهار رده یا گام دسته‌بندی می‌شود. فناوری اطلاعات ابتدا در حالت یک‌سویه توسعه می‌یابد، مثلا فرم‌های اطلاعاتی را در اختیار قرار می‌دهیم تا مخاطبان تکمیل کنند، یا سایتی که از اخبار ما مطلع شوند.

در حالت دوم این کار را به تراکنش تبدیل می‌کنیم که دوطرفه است. مثلا مخاطبان فرمی را پرکنند و فرآیند ثبت نام را تکمیل کنند یا مثلا در یک بانک عملیات بانکی خودشان را نهایی کنند یا در یک سیستم تعاملی درس مجازی خود را بگذرانند و با استاد تعامل دوسویه داشته باشند.

در گام سوم، ارتباط یکپارچگی عمودی دارد که بر اساس آن سیستم‌های متعددی که سازمان را شکل می‌دهد، به صورت یکپارچه عمل می‌کنند؛ همان طور که سازمان از معاونت‌ها و تخصص‌های مختلف شکل گرفته است. سیستم‌های سرویس‌دهنده هرچه مرتبط‌تر باشند و اطلاعات را بیشتر به اشتراک بگذارند دارای ارتباط یکپارچه عمودی بیشتری خواهند بود، مثلا اگر در شخص زمان ثبت نام بخواهد عملیات مالی انجام دهم عملیات بانکی را در همان بستر انجام می‌دهد یا زمانی که آموزش را طی می‌کند، تحقیقی را همزمان با درس انجام می‌دهد تا کاربر بین سیستم‌های مختلف جابجا نشود. این حالت عمودی در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران تاحد زیادی اجرایی شده است.

در این زمینه اغلب سامانه‌های مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در قالب پورتال وصال ارائه می‌شود و کاربری که در مرکز حضور دارد با یک نام کاربری و رمز عبور با ورود به سامانه، هشدارها و پیام‌هایی که از سیستم‌های مختلف رسیده را مشاهده می‌کند و در صورت نیاز وارد سامانه‌های مختلف می شود.

حالت چهارم که بلوغ کامل است حالتی است که سیستم‌ها به صورت افقی با هم مرتبط می شوند. در این حالت سیستم‌های مرکز با سیستم های بیرون از مرکز مثلا سیستم مرکز خدمات یا ثبت احوال یا ایرانداک و... هم مرتبط می‌شوند. در این زمینه تا حدودی گام‌هایی برداشته‌ایم.

در اجرای گام چهارم برخی کارها در حال انجام است از جمله اتصال سامانه آموزش حوزه‌های علمیه خواهران به سامانه ثبت احوال و سیستم مرکز خدمات بهره برداری شده است و بدین ترتیب در صورت تغییر به صورت اتوماتیک بین مرکز، ثبت احوال و مرکز خدمات به روزرسانی می شود. ارتباطات گام چهارم به تدریج در حال گسترش هستند.

 
با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده و بسترهای فراهم‌شده برای تسهیل امور، این امکانات چه قدر مورد استفاده قرار گرفته و تراکنش‌ها در این بسترها به چه میزان است؟

این سئوال مهمی است چون یکی از شاخص‌های ارزیابی موفقیت میزان استفاده مخاطب از آن است. این مساله حسب آنچه پیاده شده چه در ستاد در ارتباط با کارکنان و چه در ارتباط با طلاب و اساتید، حائز اهمیت است.

در ستاد معیار ارزیابی این است که خدمات ارائه شده مثلا مکاتبات اداری یا پژوهش به صورت دستی یا غیرمکانیزه انجام نشود. ارزیابی ما نشان می‌دهد فرایندهای مستقر شده منجر به آن شده است که 90 درصد عملیات به صورت مکانیزه انجام شود و کارها اجرای موازی ندارد. این حاصل فرهیختگی در طول زمان است تا کارمندان با سیستم انس بگیرند و از همان بستر مکانیزه استفاده کنند. هرچند در 10-12 سال گذشته به دلیل اینکه قوانین سریع تغییر کرده یا ساختارها بلوغ‌یافته نبوده‌اند یا کارمندانش تخصص لازم را نداشته‌اند، بعضی سیستم‌ها به نحو مناسبی استفاده نشده‌اند اما غالب سیستم‌ها استفاده قابل ملاحظه‌ای داشته است.

اهمیت مساله در سمت طلاب حادتر می‌شود. برای نمونه در امور آموزشی اپلیکیشنی داریم که منحصر به فرد است و تراکنش‌های انتخاب واحد، برنامه کلاسی، درخواست مرخصی، گواهی‌نامه‌ها و... در بستر آن قابل انجام است. این اپلیکیشن 65 درصد ضریب نفوذ نصب داشته است و مراجعه به وب نیز 80 درصد بوده است و غیر از این ثبت دیگری نداریم. همین رقم نشان می‌دهد چسبندگی لازم و برقراری ارتباط از راه دور طلبه صورت گرفته است.

مکانیزه کردن کارها برای استفاده از راه دور بر نفوذ آنها افزوده است، مثلا طلاب خواهر مستقر در نقاط مختلف کشور برای دفاع از پایا‌ن‌نامه به استاتیدی نیاز دارند که در دسترس نیستند اما از طریق سامانه‌ها این ارتباط ایجاد می‌شود و بستری فراهم شده است که طلبه از طریق ویدئو کنفرانس از پایان‌نامه دفاع کند.

وقتی طلبه کارکرد سیستم را مفید بداند؛ کار پایان‌نامه را از ابتدا در سامانه انجام دهد، مبادله و  ویرایش‌های لازم را در سامانه انجام می‌ده، کارها‌ی آموزش و پذیرش و ... را هم همین طور نصب‌های فعال رخ می‌دهد مجموعه احساس می‌کند اپلیکیشن برای طلبه و تعامل با مرکز کارایی دارد.

یک سوی استفاده از فناوری اطلاعات طلبه و کاربر آن است که در مورد آن توضیح دادید. اما چه شد که مرکز فناوری اطلاعات از لحاظ سازمانی به این جایگاه رسید و این اعتبار به فناوری اطلاعات داده شده است؟

بخش فناوری اطلاعات در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران از لحاظ جایگاه سازمانی، مرکز تعریف شده است، اما  از لحاظ اینکه چه قدر اقسام مختلف سازمان وابسته به فناوری اطلاعات هستند و فرایندهای سازمانی را از آن طریق انجام می‌دهند با این پدیده مواجه هستیم که بلوغ میان سطح سه و چهار به کل پرسنل سازمان منتقل شده است.

امروز در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران دیگر مدیران و کارکنان از ما گزارش‌های ساده نمی‌خواهند بلکه گزارش‌های ترکیبی مطالبه می کنند. مثلا داده مالی مرتبط به یک امر را در کنار اطلاعات جغرافیایی و پرسنلی می‌خواهند. این فهم در ذهن مخاطب حاصل طی این مسیر است.

در سازمان‌های ساده‌تر کاربران مطالبه‌شان وبسایت یا فرمی است که در وبسایت قرار گرفته است اما مطالبه به سمت داشبورد می‌رود که حاصل ترکیب ماتریسی اطلاعات مختلف فرهنگی، پژوهشی، آموزشی و ... است، این نشان می‌دهد سطح توقع بالا رفته است و این خود عامل مهمی است، چون رشد آی تی در یک سازمان وابسته است به سطح فکری مخاطبی که قرار است از آن بهره‌برداری کند، مثل اپلیکیشن موبایل که ابتدا نوع ساده آن را امتحان می‌کنیم و سپس به سمت اپلیکیشن‌های بزرگ‌تر می‌رویم. الان سخت است که ارزهای دیجیتال را مبادله کنیم اما اگر مفهوم آن در ذهن ما شکل بگیرد حتی اهل فناروی هم نباشیم استفاده از آن عملیاتی می‌شود.

هرچه برای انسان مفید باشد و کارش را راه بیندازد -از پیام‌رسان تا هر وسیله دیگر- احساس نیاز سبب می‌شود سطح دانش و مهارت خود را برای بهره‌برداری بالا ببرد و سخت‌افزار لازم را تامین کند. اگر تا حالا 30 درصد خانه‌ها در ایران کامپیوتر داشتند امروز نرخ موبایل به جمعیت 1.3 است یعنی تعداد موبایل بیش از جمعیت است، زیرا مردم فکر می‌کنند با موبایل کارهای روزمره‌شان را انجام می‌دهند، استفاده از دو موبایل به این دلیل است که فکر می‌کنند موبایل دوم ارزش افزوده ای برایشان دارد.

در سازمان هم اگر سطح خدمات‌رسانی در کار روزانه به سطح بلوغی رسید که مخاطب دانست با فناروی اطلاعات به بهره‌وری بیشتری می‌رسد مرکز فناوری مطالبه‌گر نخواهد بود، بلکه تنها کیفیت و امنیت را دنبال می‌کند و مطالبه‌گر اصلی بهره‌برداران هستند که به دنبال توسعه کار خواهند بود.

توسعه فناوری اطلاعات در حوزه‌های علمیه با چه چالش‌هایی مواجه است؟

ما در حوزه‌های علمیه چالشی که با فناوری اطلاعات داریم در دو بخش اصلی تقسیم‌بندی می‌شود؛ یکی نگاهی است که در بعد کلی به فضای مجازی داریم و اینکه چه برخورد و تعاملی با فضای مجازی شکل می‌گیرد و استراتژی و جایگاه و نقش فناوری اطلاعات که در این زمینه هنوز اتفاق خوبی نیفتاده است.

اما در بخش دیگر در فرآیندهای سازمانی که به واسطه فناوری اطلاعات بهره‌وری را افزایش می‌دهند همخوان و سازگار کردن امور با فناوری اطلاعات اتفاقات خوبی افتاده است.

اگر کار را در مقایسه با نهادهای دولتی و محیط بیرونی قرار دهیم و معیار را میزان استفاده طلبه از ابزارهای فناوری اطلاعات برای آموزش پژوهش و فناوری قرار دهیم، موفقیت خوبی داشته‌ایم.

اما چالش کلی فناوری اطلاعات این است که مبتنی بر نیروی انسانی تولیدکننده آن است. علاوه بر این ابزارهای فیزیکی لازم و نگه‌داشت آن چالشی دیگر در محیط اداری است. منابع مالی فناوری اطلاعات از لحاظ سخت افزار و سرور و شبکه، پشتیبانی‌های سامانه‌ای در لحظه پشتیبانی از چالش‌های دیگر سازمان‌ها با فناوری اطلاعات است.

علاوه براین فرایندهایی که دائما تغییر می‌کند، از جمله چالش‌ها است. نرخ تغییر فرآیندها و قوانین در حوزه بیشتر است و این بسترهای کاری را با چالش تغییر و ریسک خطاهایی که تغییر طبیعتا ایجاد می‌کند همراه می‌کند، علاوه بر کارمندان و افرادی که متصدی امر هستند در حوزه‌های علمیه آن طور که لازم است پیش نیازهای ارتقای دانش و فناوری خودشان را برای تصدی پست نمی‌گذارنند.

همه اینها سهم دارند، اما وقتی مسیری که از گذشته تا الان طی شده را که نگاه می‌کنیم رشد و شیب قابل قبولی در حوزه‌های خواهران نسبت به نهادهای دولتی و مراکز دانشگاهی مشاهده می‌کنیم.

 

 

 

بخشی از کارهای انجام‌شده در مکانیزه‌کردن فعالیت‌ها را اشاره کردید، لطفا در مورد این فعالیت‌ها بیشتر توضیح بدهید.

در حوزه خواهران اولویت اول خدمات مربوط به طلاب بوده است. در خدمات مربوط به طلاب تقریبا بیش از 70-80 درصد فرآیندها به صورت مجازی و الکترونیکی قابل انجام است. از ابتدای ورود طلبه فعالیت‌ها به صورت مجازی انجام می‌شود؛ از این مدرسه علمیه در کجا در دسترس است، تعیین وقت مصاحبه و... تا ثبت نام و انتخاب واحد همه خارج از فضای فیزیکی انجام می‌شود.

علاوه بر کارهای قبلی در یک گام از دو سال قبل اغلب فرآیندهایی پرکاربرد را وارد بستر موبایل کردیم. اکنون امور پایان‌نامه، آموزش و فرایندهای دیگر ارتباط با طلاب در قالب اپلیکیشن موبایل و خدمات همراه انجام می‌شود.

علاوه بر این شبکه اجتماعی کوثرنت با یک نگاه استراتژیک در ایجاد ارتباط‌های نزدیک شکل گرفت که نمونه آن را چندین بار در مناسبت‌های مختلف مشاهده کرده‌ایم، از جمله پارسال در اجلاس مدیران مدارس، که به پیش‌نشست‌های بسیار زمان‌بر جهت ایجاد همگرایی قبل ا زحضور در قم نیاز بود، گروه‌هایی در کوثرنت ایجاد شد که همگرایی خیلی خوبی را تا قبل از زمان اجلاس به وجود آورد و در نتیجه در زمان اجلاس افراد خیلی سریع‌تر در مباحثی که می‌خواستند به همگرایی رسیدند.

نتایج به دست آمده از کوثرنت به رده مدیران بالای مرکز ارتقا یافته است و شاهدیم معاونان و مدیر مرکز که جلسه‌های مختلفی را در همین بستر با مدارس و طلاب دارند.

این ارتباط و فرهنگ‌سازی و عملیاتی شدن کارها خیلی مثمر ثمر است. مهم است آن چیزهایی که مهیا شده و به بهره‌برداری رسیده است مورد اطمینان طرفین قرار گیرد.

مرکز داده امین اولین مرکز داده علوم اسلامی است که با همت مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران راه‌اندازی شد. اهداف و ضرورت‌های راه‌اندازی این مرکز چه بود و اکنون تاچه اندازه به اهداف خود دست یافته است.

مرکز داده امین با یک سرمایه‌گذاری معمولی که سازمان‌های دیگر برای زیرساخت و اتاق سرور انجام می‌دهند اجرا شد. زمانی که مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران تصمیم به احداث ساختمان جدید گرفت مثل سایر دستگاه‌‌ها باید برای آن اتاق سرور در نظر ‌می‌گرفتیم. در آن زمان با کمیته شورای عالی حوزه به این نتیجه رسیدیم که با 40-50 درصد توسعه نسبت به آنچه در نظر بود انجام شود. از حیث ساختمان‌سازی و سرمایشی پیش‌بینی‌ها را در طراحی انجام دادیم تا از همان مرحله طراحی استانداردی انجام شود و سایر مراکز حوزوی هم اطلاعات را در آنجا ذخیره کنند.

در سال 94 در زمان افتتاح مرکز داده، به دلیل محدودیت بودجه 50 درصد کار را افتتاح نکردیم و تصمیم گرفتیم بقیه کار را با اقبال از سوی مشتریان احتمالی که در ذهنمان مراکز اسلامی بودند توسعه دهیم.

اکنون در کمتر از 3.5 سال اعتماد حاصل شده و ظرفیت خوبی تکمیل شده است و اگر بنا به راه‌اندازی فاز دوم "مرکز داده" باشد، می‌توانیم آن را پر کنیم.

وقتی از مرکز داده صحبت می‌کنیم مشتریان یا مهمانانی که اینجا را برای میزبانی سرورها انتخاب می‌کنند باید اعتماد بالایی داشته باشند تا اطلاعات مهم خود را به آنجا منتقل کنند.

در این راستا سرویس‌هایی که در سطح ملی بودند و مراکز بزرگ پشتیبانی داده‌های خود را به اینجا منتقل کردند و با صرف توان مجموعه در پاسخ به این اقبال اطمینان و پشتیبانی خوبی حاصل شد.

این کار پیش‌نیازهای خیلی سختی نیاز داشت که با کمک خدواند فراهم شد؛ از زیرساخت‌های پهنای باند، سرمایش تا نیروی انسانی که با حمایت مجموعه مدیریتی به موفقیت رسید.

امروز بیش از 100 نقطه بیرونی از آن خدمات می‌گیرند و درخواست خدمات می‌کنند و ما از اینکه این پروژه به این شکل به ثمر نشسته خوشحال هستیم. حتی مدیران پایگاه‌های اینترنتی مراجع عظام تقلید که میزبانی‌شان را برعهده گرفته‌ایم، می‌گویند تا قبل از این در سال، یک یا دو بار مورد هجوم هکرها قرار می‌گرفتند که البته در اینترنت طبیعی است اما از زمان استقرار سرورها در مرکز داده امین، امنیت سبب شده، حملات موثر و موفق در انسداد سرویس و منجر به هک روی ندهد. بابت این مجموعه و موفقیت آن خدا را سپاسگزاریم.

از بابت موفقیت‌ها و فعالیت‌هایی که تاکنون موفق به کسب چه جوایز و چه عناوینی شده‌اید؟

بزرگ‌ترین افتخار این است که طلبه‌های حوزه‌های علمیه خواهران از سطح خدمات راضی باشند. هم طلاب به لحاظ خواهر بودن با دشواری رفت و آمدها مواجه‌اند و هم پراکندگی مدارس در تشدید این موضوع موثر است.

اما از حیث مجامعی که در آنها که شرکت کرده‌ایم، دو سال قبل در میان نهادهای آموزشی در سطح وزارت علوم قبل رتبه اول را کسب کردیم و شبکه کوثرنت مقام گرفت. 4 سال قبل در جشنواره رسانه‌های دیجیتال مقام برتر گرفتیم. در اجلاس بین‌المللی ITU سازمان ملل در موضوع فناوری اطلاعات با حضور حدود 140 وزیر در سال 2016 رتبه برتر را کسب کردیم، در این اجلاس در شاخه e-science که شاخه علم الکترونیک است با کوثرنت به عنوان نماینده جمهوری اسلامی شرکت کردیم و این نرم افزار مورد ارزیابی چندین ماهه قرار گرفت و رتبه برتر را کسب کرد.

اگر سخنی باقی مانده است که مایلید به آن اشاره کنید بفرمایید.

فکر می‌کنم حوزه‌های علمیه نگاه راهبردی را باید به فناوری اطلاعات و فضای مجازی داشته باشند چون انتظار جامعه مخاطب از حوزه‌های علمیه در بعد توانمندسازی طلاب به بهره‌گیری موثر از طلاب در فضای تبلیغی است که ما هنوز در آن ضعف داریم.

همچنین در میزان ارتباط حوزه‌های علمیه با مردم باید بر پایه روش‌های موثر تعریف گردد، شاید پیام‌رسان یا کانال داشته باشیم، اما روش موثری در بهره‌گیری از آنها نداریم.

برای موفقیت در هر دو بعد باید نگاه راهبردی به فناوری اطلاعات داشته باشیم تا با پژوهشگران دیگر کشورها و مذاهب و دین‌های مختلف ارتباط ایجاد شود. در سطح عموم مردم هم که می خواهند در همه زمینه‌ها سئوال بپرسند باید نگاه به فناوری اطلاعات یک بستر جامع یکپارچه باشد که با روش پیشرفته و هوشمند این ارتباط سهل را برقرار کند، اما نگاه حداقلی به فناوری اطلاعات که در یک اداره با فرایندهای عادی مشاهده می‌شود نگاه حداقلی است.

این نگاه در حوزه باید به استراتژی ارتقا یابد که بهره‌وری و سطح ارتباط موثر را به عالی‌ترین حد ممکن برساند و این امکان‌پذیر است.

برخی از محورهایی که به عنوان کارکرد ویژه فناوری اطلاعات در حوزه های علمیه می تواند تعریف گردد چنین است:

    کتابخانه های متنی- صوتی و ویدئویی هوشمند بر پایه داده کاوی
    تعریف پروژه های مشارکت اجتماعی (crowd source) در حوزه های مختلف تخصصی و ارتباط با جامعه
    بهره گیری از تکنیک جدید گیمیفیکیشن در آموزش و ارتباط با جامعه مخاطبان
    بهره گیری از فضای سه بعدی در انتقال مفاهیم و ارتباط با مخاطبان

انتهای پیام / 137