آمار چند سال اخیر بیانگر رکوردشکنی مصرف آب در روزهای گرم تابستانی در قم است، امری که می تواند با «مدیریت جامع آب» و «همیاری مردم – مسؤولان»، به کاهش دوباره کیفیت آن نینجامد.

به گزارش قم نیوز وقتی مصرف آب در روزهای گرم تابستانی قم در سال گذشته با افزایشی 12 درصدی نسبت به سال 97 به رکورد 5 هزار و 600 لیتر در ثانیه رسید و ظرفیت تولید نیز همین مقدار بود، می‌توان نتیجه گرفت که عدم رعایت مدیریت جامع آب توسط مردم و مسؤولان در تابستان سال جاری می‌تواند به روشن شدن دوباره چاه‌های شهری و همچنین کاهش کیفیت و حتی شور شدن دوباره آب بینجامد.

در این باره مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم چنین بیان می‌دارد که سرانه مصرف آب در قم، به عنوان منطقه ای گرم و خشک، بیش از 170 لیتر در شبانه روز است، در حالی که هر فرد با حدود 80 لیتر در روز هم می‌تواند زندگی مطلوبی داشته باشد.

تردیدی نیست که مسئله تأمین و استفاده بهینه از مایه حیات یعنی «آب» بویژه آب سالم قابل شُرب، یک امر مهم همیشگی و البته یکی از بحث برانگیزترین و  حساس ترین مسائل بشر بوده، هست و خواهد بود.

شاید یکی از مهم ترین دلایل این امر را بتوان در محدودیت منابع جستجو کرد، یعنی اگرچه آمار و ارقام نشان می‌دهد که سه چهارم کره زمین را آب فرا گرفته، اما بیش از 97 درصد از این مقدار، آب شور و غیر قابل آشامیدن و تنها کمتر از سه درصد آن شیرین است که از این میزان آب شیرین نیز کمتر از یک درصد آن در دریاچه‌های آب شیرین، رودخانه‌ها، نهرها و یا روی سطح زمین جریان دارد و قابل دسترس است، به زبان ساده تر چنین بیان می‌شود که اگر تمامی آب‌های جهان را به اندازه حجم یک ظرف 20 لیتری در نظر بگیریم، میزان آب شیرینِ در دسترس، تنها به اندازه یک قاشق چای خوری است!

به هر حال وضعیت آب در جهان به گونه ای پیش می‌رود که ممکن است برخی درگیری‌های آینده بشری در سال‌های نه چندان دور بر مبنای همین تأمین آب سالم و بهداشتی و یا حتی آب مورد استفاده در صنعت و کشاورزی باشد؛ اگرچه همین امروز هم بر اساس آمار جهانی تعداد نه چندان کمی از بشر به آب کافی یا بهداشتی دسترسی ندارند و حتی این امر در کنار برخی دیگر از انواع خشکسالی‌ها به مرگ برخی انجامیده و می‌انجامد.

و اما این مسئله در کشور ما نیز از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه ویژه است، بویژه آن که بخش زیادی از ایران عزیز و از جمله استان قم بر روی کمربند خشک زمین قرار دارد و از این رو نباید از یاد بُرد که کم آبی بویژه در مناطق گرمسیری مانند قم و برخی دیگر از استان‌ها، یک موضوع مستمر است که نمی توان از آن چشم پوشید

توجه داشته باشیم که کویر لوت در ایران با دمای ثبت شده 65 درجه، گرم ترین نقطه و یا یکی از گرم ترین نقاط جهان است.

 

بارندگی‌ها و سیلاب‌ها فریبمان ندهد!

بنابراین حتی بارندگی‌های خوب دو سال اخیر و لبریز شدن یا سرریز شدن برخی از سدّها نیز نباید ما را از این نکته غافل کند که استفاده نادرست یا بی‌رویه از آب در همه مصارف، یک خطر دائمی و حتی گاهی جبران ناپذیر خواهد بود، بویژه آن که برخی کارشناسان بر این باورند که ترسالی‌های اخیر در کشور ما، بیشتر زمینه را برای رفع کم آبی‌های گذشته و إحیا شدن یا سیراب شدن برخی سفره‌های آب زیرزمینی - که به دلیل مصرف‌های بی رویه، به وضعیت قرمز نزدیک شده و یا از بین رفته بودند – فراهم کرده و نمی تواند به معنای کاهش نگرانی از وضعیت آب در کشور باشد.

اکنون شایسته است تا با نگاهی به برخی آمار موجود درباره آب، وضعیت فعلی را روشن تر ببینیم.

آخرین آمار نشان می‌دهد که متوسط سرانه آب مصرفی ما ایرانیان، بیش از دو برابر متوسط جهانی و ایران جزو کشورهای در حال ورود به نقطه بحرانی منابع آبی است.

همچنین آمار دیگر بیانگر آن است که 75 درصد متوسط بارندگی سالانه در کشور تبخیر و از دسترس خارج می‌شود و این امر در کشورهایی مانند ایران با توجه به شرایط اقلیمی و قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین و نیز توزیع غیر یکنواخت بارندگی در کشور، سرعت بیشتری را تجربه می‌کند.

 

همه چیز در «مدیریت جامع آب» نهفته است

پس تردیدی باقی نمی ماند که باید «مدیریت جامع آب» را در کشور و بویژه در استان‌های خشک و نیمه خشک مانند استان قم پیگیری و دنبال کرد. بدیهی است این مدیریت جامع تنها به آب شُرب نمی پردازد و به آب مورد استفاده در کشاورزی و صنعت هم توجه دارد.

همچنین در این مدیریت جامع، مسؤولان همراه با مردم و مردم هم در کنار مسؤولان هستند و کار را - که همانا تحقق مصرف بهینه آب است - پیش می‌برند.

در این مسیر باید توجه داشت که نقش بی بدیل تحقق این مدیریت جامع بر دوش مردم است، همان مردمی که وقتی اهمیت مسئله ای برایشان مُسجّل شد، هم خود، هم خانواده و هم اطرافیان را به آن امر فرا می‌خوانند و در مقام عمل اثبات می‌کنند که می‌توانند بار اصلی را به دوش بکشند و به سرمنزل برسانند.

البته در این موضوع نه تنها انگیزه‌های دینی یاریگر همین مردم است، بلکه انگیزه‌های انسانی و بشری هم به آنان هُشدار می‌دهد که حتی اگر کشورمان در منطقه خشک زمین هم قرار نگرفته بود، باز هم بی معنا بود که رفتارمان با مایه حیات، غیر از عدم مصرف بهینه و یا حتی نوعی از اسراف باشد.

 

ضرورت «آموزش» و «فرهنگ سازی» مستمر و روزآمد

در این باره شایسته است رهنمود رهبر معظم انقلاب اسلامی هم به عنوان یک راهکار مهم مورد توجه همیشگی باشد که همانا اهمیت و ضرورت آموزش صرفه جویی و مقابله با اسراف است، امری که نقش نخبگان و بویژه رسانه‌ها را با دو کلیدواژه «آموزش» و «فرهنگ سازی» برجسته می‌کند.

بدیهی است در این آموزش مستمر و روزآمد، همه می‌آموزند که با اصلاح برخی رفتارها می‌توان زمینه را برای مدیریت جامع آب و رسیدن به الگوی بهینه تسریع و آسان کرد.

ضرورت استفاده از سرشیرها و سردوش‌های کاهنده مصرف، لزوم استفاده از شیرهای چشمی فتوالکتریک، پدالی یا زمان دار، ضرورت استفاده از حداکثر ظرفیت ماشین لباسشویی و ظرفشویی، اهمیت بستن به موقع شیر آب در هنگام استحمام و صرفه جویی 15 لیتر آب در هر دقیقه، اجتناب از شستشوی خودرو با آب لوله کشی و صرفه جویی 350 لیتر آب برای هر شستشو و یا ضرورت عدم باز گذاشتن شیر آب به منظور خنک شدن آب آشامیدنی، همه و همه بخشی از همین اطلاعات و آموزش‌هاست که باید با زبان هنر و رسانه و به شکل مستمر و تا فرهنگ سازی نهایی برای مردم بازگو و تکرار شود.

مثال دیگر که این روزها بیشتر با آن دست به گریبانیم، ضرورت شستشوی مکرر 20 تا 25 ثانیه ای دست‌ها برای جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری همه گیر اخیر است که می‌توان با بستن شیر آب در این زمان چند ثانیه ای – که البته با تکرار شستشو در هر روز به چند دقیقه می‌رسد - از هدررفت صدها هزار لیتر آب در روز پیشگیری کرد.

نکته جالب دیگر درباره دستیابی به مدیریت جامع آب، در استفاده بهینه از محصولات کشاورزی و غذایی نهفته است.

آمار نشان می‌دهد که برای تولید یک عدد سیب زمینی 70 گرمی، حدود 70 لیتر آب مصرف می‌شود که در صورت عدم استفاده درست از این محصول و یا اسراف آن، باید گفت که عملا آن حجم از آب هم به هدر رفته است.

در عین حال باید توجه داشت که در کنار اهمیت فوق العاده آب آشامیدنی و نقش بی بدیل مردم در مدیریت آن، بخش عمده ای از آب هم در بخش کشاورزی و صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد که باید برای اصلاح فرآیندها در آن بویژه پیشرفت آبیاری علمی بجای آبیاری غیر علمی و همچنین استفاده از کودهای گیاهی به جای کودهای شیمیایی هم فکری کرد، امری که نیاز جدی به سرمایه گذاری از سوی مدیران و مسؤولان دارد.

به طور مثال در قم و در سال گذشته، 38 میلیون متر مکعب پساب تولید شده در کشاورزی و صنعت مورد استفاده قرار گرفته که این عدد با سرمایه گذاری بیشتر در تولید علمی پساب می‌تواند بیشتر شود.

و دیگر نکته، ضرورت تفکیک آب شُرب از آب فضای سبز در همه کشور و بویژه در مناطقی مانند قم است که البته تفاهم اولیه ای در این باره در سال گذشته در قم به انجام رسید و امید است با جدیت بیشتر دنبال و نهایی شود.

در مجموع نباید فراموش کرد که «آب»، کلیدواژه ای حیاتی است که باید برای قطره قطره اش بویژه در مناطقی گرم و خشک مانند قم برنامه ریزی کرد و با برنامه پیش رفت، امری که همت همه مردم و همه مدیران خُرد و کلان را می‌طلبد.

انتهای پیام/ 137