مسؤول انجمن شهر گفت: وقتی تعریف بافت فرسوده را بدانیم متوجه می‌شویم که حدود 70 درصد شهر قم شامل بافت فرسوده می‌شود و به نسبت دیگر استان‌ها با کمال تأسف باید بگوییم که درصد بافت فرسوده بر این اساس در قم نسبتاً بالاست.

به گزارش قم نیوز در سال‌های اخیر به دلیل تشدید مشکلات و معضلات اقتصادی تا حدودی نسبت به مسائل شهر و موضوعات مبتلابه آن کم توجهی یا بی توجهی صورت گرفته و این در حالی است که معمولاً مدیران و مسئولان شهری، در سخنرانی‌ها و نشست‌های خبری خود، داعیه توجه جدی به این مقولات را دارند اما در عمل به نظر می‌رسد که کم و کاستی‌ها و ضعف‌های مشهودی در این باره وجود دارد که باید هر کدام در جای خود، تحلیل آسیب شناسانه شود.

به این بهانه گفت‌وگویی داشته‌ایم با سیده شبنم فاطمی، مسئول انجمن مردم نهاد «شهر» که خود البته سابقه مسؤولیت‌های مختلف از جمله در جهاد دانشگاهی استان داشته و همچنین به عنوان طراح و معمار در بحث شهرسازی نیز به فعالیت مشغول است.

آنچه در ادامه می‌آید مشروح گفت‌وگوی صریح ما با وی در خصوص مهم‌ترین مشکلات و مسائل شهر مقدس قم است که البته در دل خود، دربردارنده‌ راهکارها و پیشنهاداتی به مردم و مسؤولان برای رفع این مشکلات و یا حداقل کاستن از آن‌هاست.

 

برای شروع بحث بفرمایید که ایده‌ تشکیل انجمن شهر چگونه در ذهن شما شکل گرفت و این انجمن چه زمانی فعالیت خود را به شکل رسمی آغاز کرد؟

بنده از سال 95 به دنبال تحقق این مساله بودم، به طوری که پس از برگزاری کنگره معماری و تاریخ شهرسازی قم که به عنوان دبیر علمی آن فعالیت می‌کردم، این موضوع جدی تر برای خودم دنبال شد.

در مدت حدود 6 ماهی که درگیر برگزاری این کنگره بودیم، با بسیاری از علما و شخصیت‌ها و نیز کارشناسان و مدیران به نوعی در ارتباط بودیم و به بهانه بررسی و تبیین و تحلیل تاریخ معماری و شهرسازی قم جلساتی با آن‌ها داشتیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که خلأهای موجود در شهر قم بسیار جدی است و باید فکری برای آن کرد.

در واقع می‌توانم بگویم که یکی از خروجی‌های این کنگره، اهتمام شخصی برای تأسیس همین انجمن بود. من فکر می‌کنم یکی از مشکلات اصلی این است که هیچ مجرایی وجود ندارد که بر اساس آن بتوانیم از نگاه مردم به مشکلات شهر توجه کرده و در مقابل انتظارات و دیدگاه‌های مسئولان را در خصوص مشکلات و راهکارهای حل آن‌ها با مردم در میان بگذاریم.

در واقع هیچ حلقه واسطی در این خصوص وجود نداشت و ما با راه اندازی این انجمن به عنوان یک تشکل مردم نهاد می‌خواستیم که به صورت دقیق تر به مسائل شهر بپردازیم.

بر این اساس، معاونت امور اجتماعی استانداری که متولی صدور مجوز برای تشکل‌های مردم نهاد است را در جریان گذاشتیم اما از سال 95 به مدت حدود سه سال پیگیر اخذ مجوز انجمن شهر بودم که متاسفانه به دلایلی انجام نمی‌شد به طوری که احساس می‌کردم گویا اهمیت موضوع هنوز برای مسئولان امر درک نشده است

بالاخره اواخر سال 98 که موفق به راه اندازی انجمن شدیم، حداقل در سطح شهر قم هیچ تشکل مردم نهادی با موضوع تخصصی شهر وجود نداشت و فکر کنم هنوز هم وجود ندارد.

در واقع اهمیت موضوع شهر از حیث پرداختن به مشکلات و مسائل اجتماعی، فرهنگی، معماری ، بهداشتی و ...، ما را بر آن داشت که در این باره حرکتی از خود نشان دهیم و معتقدم که ما باید قبل از هر چیز به خود شهر بپردازیم.

البته ناگفته نماند که ریشه اصلی شکل گیری ایده‌ تشکیل انجمن به سال 89 و سفر مقام معظم رهبری به شهرمان بر می‌گردد که در آن سفر، ایشان به صراحت فرمودند: «نما و منظر شهر قم باید در خور مردم این شهر باشد».

در واقع پس از این فرمایش حضرت آقا، فعالیت خود را به شکل شخصی و بر اساس دغدغه‌هایم در موضوع شهر از آن موقع شروع کرده و تاکنون نیز به لطف الهی ادامه داده‌ام.

 

اگر اشتباه نکنم پس از همان سفر رهبر معظم انقلاب، کنگره «قم ، آرمان شهر شیعی» برگزار شد که موضوع آن به دغدغه‌های شما بسیار نزدیک بوده است؟

بله، ما خودمان جزو برگزارکنندگان همین کنگره بودیم که بهمن ماه سال 89 در قم برگزار شد. پس از آن نیز موفق به برگزاری همایش ملی الگوی معماری ایرانی – اسلامی شهر قم شدیم و در سال 95 همایش تاریخ معماری و شهرسازی قم را برگزار کردیم.

این را هم باید عرض کنم که سال 97 سلسله نشست‌هایی با موضوع مساله شهر را برگزار کردیم که این‌ها مبتنی بر یک سری کارهای مطالعاتی بود، چه آن که در این سال‌ها از اساتید و کارشناسان متبحر در این زمینه‌ها دعوت به عمل آوردیم و در مقطعی نیز البته بنده در جایگاه مدیر مرکز معماری جهاد دانشگاهی، همین مباحث را در سطح استان دنبال می‌کردم.

در این سلسله نشست‌ها و جلسات به دنبال این بودیم که ببینیم برای این که قم در مسیر شهر مطلوب حرکت کند، چه باید کرد و محصول این نظرات علمی و کارشناسی شده ، البته کتابچه و مستنداتی شد که این‌ها را به همه مراکز و نهادهای مهم استان فرستادم.

البته خروجی همایش «الگوی معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی قم» نیز که از سوی شهرداری و با همکاری جهاد دانشگاهی استان برگزار شد دو جلد کتاب مقاله شد که این‌ها را هم تقدیم مدیران استان کردیم.

یکی از برکات همایش تاریخ معماری و شهرسازی قم، ارائه پیشنهاد تدوین دانشنامه تاریخ معماری قم بود و این که علاوه بر این، نمایشگاهی در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س) با عنوان تاریخ قم شامل تاریخ علما و فضلا و تاریخ فرهنگ و تمدن و زبان و رسوم و ... برگزار کنیم که البته با وجود پیگیری‌های بسیار، این دو پیشنهاد هیچ گاه رنگ عملیاتی به خود نگرفت.

سومین پیشنهاد ما ناظر به اهمیت و ضرورت ایجاد تشکل‌های مردم نهاد مثل همین انجمن شهر بود که این مورد اخیر البته با تلاش خودم آن هم پس از سه سال به سرانجام رسید.

 

با توجه به این که سال‌هاست هم در این امور شخصاً فعالیت داشته اید، به نظر شما در حال حاضر مهم‌ترین مسائل و مشکلات شهر قم چیست و چگونه می‌توان زمینه رفع یا کاهش آن‌ها را فراهم کرد؟!

در سال‌های اخیر یکی از دغدغه‌های جدی بنده این بوده که بگویم بعد از این همه سال، اگر با همین روند فعلی کارها را دنبال کنیم، در نهایت شهر و حتی کشورمان در امور مربوط به شهر و شهرسازی، به جای خوبی نمی‌رسد و این را باید دردمندانه عرض کنم که گویا از سوی بسیاری از مسئولان امر عزم و اراده جدی برای تحقق تحول به معنای واقعی کلمه وجود ندارد.

به نظر می‌رسد که روزمرگی در مدیریت شهری به یک آفت جدی تبدیل شده که باید برای علاج آن چاره اندیشی کرد.

وقتی در جهاد دانشگاهی مسئولیت داشتم و پیشنهاد برگزاری سلسله نشست‌هایی با عنوان «مساله شهر» را دادم ، احساس کردم که این بار به جای دریافت مقاله برویم رو در رو با مدیران استان و شهر صحبت کنیم و در تعامل با آن‌ها ببینیم که برای حل مشکلات باید چه کار کرد.

البته این مساله بررسی‌های کارشناسانه ای را می‌طلبید و لذا ما در قالب یک تیم که خودم به عنوان مدیر مرکز علمی -کاربردی جهاد دانشگاهی در آن مقطع بالای سر کار بودم، طرح را شروع کردیم و به تدریج سراغ بسیاری از مدیران اصلی استان و شهر رفتیم.

برگزاری پنج نشست با عنوان کلی «عش آل محمد(ص)» از جمله خروجی‌های این کار بود که خوشبختانه در آن مقطع زمانی، بازتاب رسانه ای خوبی هم پیدا کرد.

عناوین جزیی تر این سلسله نشست‌ها شامل محورها و موضوعاتی چون «زیارت به عنوان زیر بنای توسعه»،«بافت فرسوده»« مساله اقلیم»، «شهر هوشمند» و نیز «بررسی وضعیت قم از حیث جرم و جنایت» بود.

به عنوان مثال در خصوص نشست مربوط به زیارت به دنبال تحلیل دقیق این مساله بودیم که آیا واقعاً زیارت محور توسعه استان است یا خیر. البته مسؤولان مدعی این امر هستند اما این ادعا جای تأمل دارد چرا که هر فعالیت و برنامه و طرحی در سطح شهر و استان باید نسبتش با مساله زیارت مشخص شود تا بعد ببینیم که آیا خروجی و برآیند برنامه‌ها در راستای تقویت بُعد زیارت در قم بوده است یا خیر.

در خصوص معضل بافت فرسوده معتقدیم که هنوز کار اساسی و جدی ای صورت نگرفته، هر چند که باز هم مسؤولان وعده‌هایی داده و می‌دهند.

همچنین در خصوص هوشمندسازی شهر باید عرض کنم که ما بحث درباره لزوم ایجاد شهر هوشمند را از کنگره‌های چند سال کلید زدیم و به دنبال تحقق گفتمانی این مساله بودیم و هستیم.

 

این مسایلی که مطرح کردید، ماحصل تحقیقات شخصی شما بوده یا برآیند و خروجی یک فعالیت پژوهشی جمعی است؟!

نه، نظر شخصی بنده نبود، بلکه همان تیمی که عرض کردم به این نتیجه رسید و این‌ها را احصا کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم.در این خصوص البته از دیدگاه نخبگان و برخی از مسئولان و مدیران نیز استفاده کردیم.

همان زمان به یکی از مسئولان مطرح استان نیز مراجعه کردیم و قرار شد که مباحث در کارگروه‌های مربوطه طرح شود اما در نهایت آن خروجی مطلوب را نگرفتیم و این پیشنهادها و راهکارها هیچ وقت عملیاتی نشد.

به عنوان مثال در خصوص آب و هوا و اقلیم قم حرف ما این بود که بگذارید پیوست اقلیمی پروژه‌های شاخص و کلان استان اجرا شود تا نفع آن در نهایت برای مردم و جامعه استان باشد اما گوش برخی دوستان گویا بدهکار نبود و در ظاهر گرچه استقبال می‌کردند اما در نهایت کارها آن طور که باید و شاید پیش نمی‌رفت.

درباره بحث بافت فرسوده ، بنده با سال‌ها کار تحقیقاتی و پژوهش جمعی معتقدم که ما خودمان داریم بافت فرسوده تولید می‌کنیم؛ به عبارت دیگر نه تنها ساماندهی نداریم بلکه خودمان بر حجم آن‌ها نیز می‌افزاییم.

البته باید توجه داشت که تعریف علمی بافت فرسوده با آن چه در ذهن بسیاری از مردم می‌گذرد و در رسانه‌ها روی آن مانور داده می‌شود، متفاوت است، چه آن که همین حالا شهرک انسجام و یا پردیسان، جزو بافت فرسوده است، چرا که بر اساس تعاریف علمی، بافت فرسوده دربردارنده شاخصه‌هایی چون ریزدانگی، تراکم بالا، جمعیت زیاد در هکتار، عرض کم معابر و امکانات کم رفاهی و اجتماعی و نیز فقر فضای سبز است.

از این حیث، وقتی تعریف بافت فرسوده را بدانیم متوجه می‌شویم که حدود 70 درصد شهر قم شامل بافت فرسوده می‌شود و به نسبت دیگر استان‌ها با کمال تأسف باید بگوییم که درصد بافت فرسوده بر این اساس در قم نسبتاً بالاست، چرا که جمعیت شهری قم دارای تراکم بالایی است و این مساله به خصوص در مناطقی چون پردیسان و انسجام، مشهودتر است.

 

باز هم به نوعی سؤال و دغدغه اصلی‌ام را تکرار می‌کنم و آن هم این که در مواجهه با چنین مسائل و مشکلاتی که بسیار ریشه ای و مهم نیز هستند، چه باید کرد؟!

ببینید، بنده البته نمی‌خواهم از مسئولان ایراد بگیرم چرا که می‌بینم انگار چاره ای جز تن دادن به وضع موجود ندارند. واقعیت آن است که در این سیستم باید اصلاحات جدی صورت گیرد تا بتوانیم خروجی‌های مطلوب بگیریم و ما نیاز به یک بسیج عمومی به سمت تحول داریم.

بنده چندی پیش در جلسه با یکی از نمایندگان مردم قم در مجلس بر این نکته کلیدی تأکید کردم که بدون بسیج عمومی و حرکت به سمت تحول واقعی، مشکلات رفع نمی‌شود.

از سویی باید سیستم اداری ما که مریض و ناکارآمد است ، اصلاح شود و این کار با تعارف هم محقق نمی‌شود بلکه نیازمند جسارت و شجاعت است ، چه آن که طبیعی است کسی که در این مسیر گام بردارد باید هزینه‌هایش را هم بپردازد.

این مسأله را به این خاطر گرفتم که ما در کشور عمدتاً با مدیرانی روبرو هستیم که به دنبال حفظ همین وضع موجود هستند اما با این حال من جزو افراد خوشبین هستم و معتقدم اگر ما به سمت تحول برویم، برکاتش را حس می‌کنیم و در نهایت این مردم هستند که از این تحول گرایی منتفع خواهند شد.

در واقع ما باید تحول را در لایه مدیران دنبال کنیم و خود مدیران نیز البته می‌بایست اقتدار و تدبیر راهبری امور را به سمت تحول مطلوب داشته باشند.

از سوی دیگر، یکی از مشکلات اصلی ما در حوزه مدیریت این است که شاید بشود گفت نود درصد تصمیمات یا اصلاً اجرا نمی‌شوند یا به موقع و صحیح اجرا نمی‌شوند که این‌ها باید به معنای واقعی کلمه، آسیب شناسی شود.

اگر مشکل ناظر به نیروی انسانی، ساختار و سازمان و یا قوانین و ضوابط است این‌ها باید شفاف گفته شده و عزم و اراده جدی برای اصلاح وجود داشته باشد.

شما به عنوان خبرنگار فعال همین شهر، دست کم یک سال عملکرد مدیران قم را رصد کنید، آن وقت متوجه خیلی چیزها می‌شوید.

خلاصه آن که به نظر بنده ، قبل از هر چیز ما باید به یک اجماع برسیم که مثلاً این سه تا موضوع یا پنج تا موضوع، باید در اولویت استان قرار گیرد و برایش چاره اندیشی کنیم و این که مُدام این اولویت‌ها جابجا نشوند چرا که در این صورت نمی‌توان برای آن‌ها وقت و انرژی گذاشت.

انتهای پیام/ 137