قم نیوز: سقوط صدام، بار دیگر امید بازگشت نجف را به دوران اوج زنده کرد. برخی از طلابی که مهاجرت کرده بودند، بازگشتند و کسانی که از ترس رژیم گذشته نمی‌توانستند به سلک طلبگی درآیند، به حوزه نجف پیوستند.

سرویس حوزه علمیه قم نیوز: شهر نجف در نزدیکی کوفه و رود فرات در بخش مرکزی کشور عراق واقع است. پس از شهادت امیرالؤمنین علیه السلام، پیکر ایشان را مخفیانه در این مکان دفن کردند و تا پایان دوران بنی‌امیه پنهان نگه داشته شد. پس از روی کارآمدن عباسیان، در سال ۱۷۰ هارون بقعه‌ای برای حرم علوی ساخت. می‌توان احداث این بقعه را آغازی بر شهر نجف دانست.

حوزه نجف با هجرت شیخ توسی از بغداد به نجف شکل گرفت. پس از حمله سلجوقیان به بغداد، در سال ۴۴۷ و آتش گرفتن کتابخانه‌ی شیخ الطائفه، وی پس از بیست و دو سال زعامت شیعه در بغداد به ناچار به نجف مهاجرت کرد. بغداد پس از غیبت کبری، مرکز علمی شیعه بود. نخست شیخ مفید و پس از وی سید مرتضی مرجعیت علمی شیعه را در بغداد به دست داشتند. پس از وفات سید مرتضی، این منصب به شیخ توسی رسید.

شیخ توسی تا زمان رحلتش، دوزاده سال در نجف بود و حلقه‌ای پربار علمی تشکیل داد. گفته می‌شود سیصد مجتهد در درس وی شرکت می‌کردند. ال بویه مقرری‌ای برای طلاب در آن زمان مقرر کرده بود.

از آغاز حوزه‌ی علمیه نجف، تا کنون می‌توان پنج دوره را برای آن برشمرد که گاهی در اوج بوده است و گاهی در فرود.

دوره نخست: از هجرت شیخ توسی به نجف آغاز می‌شود. پس از دوازده سال حیات پربار علمی شیخ در نجف، در سال ۴۶۰ رحلت کرد و پسرش ابوعلی توسی مرجعیت را به دست گرفت و پس از وی نوه‌ی شیخ، محمد ابن ابی علی توسی هدایت حوزه را بر عهده داشت. دوران پس از شیخ زیر سایه‌ی قدرت علمی شیخ قرار داشت و مجتهدین به مخالفت با آراء وی نمی‌پرداختند.
دوره دوم: این دوره از قرن ششم تا قرن نهم ادامه دارد. در این دوره حوزه نجف رکود می‌یابد. ولی در کنارش حوزه‌های کربلا و حله قدرت گرفته‌اند. در کربلا سید ابن طاووس، ابی حمزه توسی، ابن فهد حلی و شهید اول به تربیت طلاب می‌پرداختند و در حله، علامه حلی و محقق حلی و ابن ادریس هدایت حوزه را بر عهده داشتند. قوت علمی کربلا و حله در این دوران باعث شده بود که حوزه نجف از رونق زمان شیخ توسی بیافتد.
دوره سوم: در این دوره باز بازار درس و مدرسه نجف گرم می‌شود. فاضل مقداد با تربیت شاگردان بسیار عامل مهمی در بازگشت نجف به دوران اوج بود. محقق کرکی، مقدس اردبیلی، صاحب مدارک و صاحب معالم نیز از علمای بزرگ این دوران بودند.
دوره چهارم: این دوره، دوره قدرت اخباریان است. محمدامین استرآبادی با نشر تفکر اخباری‌ در برابر تفکر اصولی، باعث انزوای اصول شد. اخباریان بیشتر در کربلا بودند. این اندیشه در قرن یازدهم رواج داشت و با آمدن وحید بهبهانی به نجف پایان یافت.
دوره پنجم: این دوران دوره اوج تفکر اصولی است. هجمه‌های وحید بهبهانی به فکر اخباری، رونق دوباره اصول را در پی داشت. سید بحرالعلوم، شیخ جعفر کاشف الغطاء و صاحب جواهر پس از وی زعامت حوزه را عهده‌دار بودند. شیخ انصاری اصول را به اوج رسانید و پس از وی شاگردانش به تکمیل آن پرداختند. میرزای شیرازی، میرزا حبیب الله رشتی، آخوند خراسانی، سید کاظم یزدی، میرزای نایینی، آقا ضیاء عراقی، شیخ محمد حسین اصفهانی، سید ابوالحسن اصفهانی، سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خوئی و امام خمینی در این دوران بر کرسی درس نشستند.

دوران طلایی حوزه نجف با سرکار آمدن صدام و اخراج علما از عراق و نجف، رو به افول نهاد. به جز تعدادی محدود، طلاب و فضلاء و علما مجبور به کوچ شدند. آنانی که نیز ماندند، در زیر ستم صدام نمی‌توانستند کاری از پیش برند. شیخ مرتضی بروجردی، غروی تبریزی و سید محمد صدر به دست عوامل صدام به شهادت رسیدند. پس از رحلت آیت الله خوئی، آیت الله سیستانی عهده‌دار حوزه مجروح نجف شدند. در این زمان تعداد طلاب در نجف به کم‌تر از هزار نفر رسیده بود.
امید به احیای حوزه نجف
سقوط صدام، بار دیگر امید بازگشت نجف را به دوران اوج زنده کرد. برخی از طلابی که مهاجرت کرده بودند، بازگشتند و کسانی که از ترس رژیم گذشته نمی‌توانستند به سلک طلبگی درآیند، به حوزه نجف پیوستند.
اما این آغاز راه است. علمایی که از نجف مجبور به هجرت شده بودند، بعد از سی سال یا از دنیا رفته بودند و یا نتوانستند بازگردند. نسلی که مانده بودند، اندک بودند و علمایی که بازگشتند، تربیت‌شده‌ی حوزه‌ی قم بودند. و بیشتر کسانی که به حوزه نجف وارد شدند، طلاب مقدمات بودند.

تعداد طلاب نجف به طرز چشم‌گیری افزایش یافت و از هزار نفر به حدود ده هزار نفر رسید. مدارس قدیم، دیگر جواب‌گوی طلاب نبود و مدارس جدیدی احداث شد. مدارس قدیم معمولا تنها خوابگاه طلاب هستند و دروس در خارج از مدارس برگزار می‌شود.

حرم امیرالمؤمنین علیه السلام، خود به عنوان مدرسه‌ای و محلی برای تدریس نیز استفاده می‌شود. حجره‌ای اطراف حرم که در دو طبقه بنا شده است، از قدیم برای درس و بحث استفاده می‌شد. گفته می‌شود که مقدس اردبیلی سال‌ها در یکی از حجره‌های حرم سکونت داشت. از دیگر مدارس قدیم نجف می‌توان به مدرسه مرتضویه، مدرسه بخارائی، مدرسه آخوند، مدرسه سید کاظم یزدی، مدرسه شربیانی، مدرسه کاشف الغطاء و ... نام برد. بسیاری از مدارس نیز در زمان حکومت بعث تخریب شد.

مدارس نو نجف، به سمت نظامی جدید می‌روند که متأثر از قم است تدوین برنامه درسی و برگزاری منظم امتحانات و مدیریت طلاب از خصوصیات این مدارس است. اگرچه مدیریت همه این مدارس به یک شکل نیست، اما متفاوت بودن با نظام سنتی، وجه جامع همه‌ی آنهاست. برخي از اين مدارس و موسسان آن عبارتند از: امام حسن(ع)(عمار ابورغيف)، صاحب‌الامر (سيدعبدالاعلي هندي)، شهيد صدر(حائري)، جامعه الامام المهدي (سيد صدرالدين قبانچي)، دارالحكمه (سيدعمار حكيم)، امام كاظم (سيدحسين حكيم)، آل البيت (وابسته به حزب الدعوه)، امام خميني (مدير: شيخ علي قائدي، وابسته به ايران) و... با این حال بیشتر طلاب همچنان در مدارس سنتی که نظام درسی آزاد دارد، به تحصیل می‌پردازند. حسب الامر آیت الله سیستانی مدرسه‌ای شبیه مدرسه آیت الله گلپایگانی احداث شده است که در آن حدود پانصد طلبه نزد بیست تا سی استاد تلمذ می‌کنند.

حوزه نجف در عراق پس از صدام، جوان است و از قدرت علمی آن کاسته شده است. این حوزه جوان با تکیه بر زعامت آیت الله سیستانی و دیگر مراجع نجف دوباره پا گرفته است. می‌توان این دوره را آغاز دوره ششم حوزه نجف دانست.

انتهای پیام/۱۱۳