قم نیوز: با توجه به تدابیر اندیشیده پس از دهه ۶۰ رشد جمعیت روند نزولی داشته و این روند همین طور ادامه دارد بنابراین این روند نزولی اگرچه اکنون مشکل‌ساز نیست ولی در آینده مشکلات فراوانی را به وجود می‌آورد.

به گزارش قم نیوز، «فرزند کمتر زندگی بهتر» این عبارتی است که در دهه‌های گذشته نقل محافل و مجالس بوده است و با نصب بنر در معابر و خیابان‌ها به نوعی در زمینه کاهش فرزند و جمعیت فرهنگ‌سازی و تبلیغ می‌کردند.

پس از افزایش و انفجار جمعیتی که به دنبال تولدهای زیاد و افزایش نرخ جمعیت در دهه ۶۰ در کشور روی داد پروژه‌ای با عنوان تنظیم خانواده تدوین و دفتر تنظیم خانواده در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی اجرای این امر شد تا با هماهنگی رسانه‌ها و مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها این طرح را پیش ببرد ولی این پروژه به پروسه تبدیل شد و به صورت آبشاری و خارج از اراده ادامه پیدا کرد.

مجید پارسا مسئول بهداشت و درمان دانشگاه قم و رئیس کمیته پزشکان مرکز مشاوره حوزه علمیه معتقد است: فرهنگ تنظیم خانواده و کاهش باروری به عنوان یک راهبرد که در اوایل به عنوان طرح کوتاه مدت به آن نگاه می‌شد اکنون به فرهنگ تبدیل شده به طوری که تغییر آن بسیار مشکل است.

رشد جمعیت سال ۶۵ به بالا‌تر از ۲.۳ درصد رسید به طوری که پس از پایان جنگ و آغاز دوره سازندگی دبستان‌ها مملو از کودکان بود و سیاستمداران به این نتیجه رسیدند که ادامه روند فعلی رشد جمعیت به صلاح کشور نخواهد بود در نتیجه در سال ۶۷ سیاست‌های جلوگیری از موالید در دستور کار دولت قرار گرفت، تا جایی که قانون حذف سیاست‌های تشویقی فرزند سوم به بعد، در سال ۷۲ رسما به تأیید شورای نگهبان رسید.

مصطفی فضائلی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه قم معتقد است بر اساس عدد تعادلی هر خانواده‌ای حداقل باید دو فرزند بیاورد که جانشین پدر و مادر باشند و این امر سبب می‌شود جمعیت به صورت متعادل باقی بماند.

وی ادامه می‌دهد: حاصل مطالعات انجام شده نشان می‌دهد این عدد به ۱.۸ کاهش پیدا کرده و به طور طبیعی این رقم نگران‌کننده است.

عوامل تأثیرگذار بر نرخ موالید در جمعیت

میزان موالید و نرخ باروری از عوامل مهم هر جامعه‌ای است که به دو فاکتور ذهنی و عینی بستگی دارد که فاکتور عینی آن میزان جوانی در حال حاضر جمعیت است یعنی میزان افرادی که در سن باروری هستند یا به عبارت دقیق‌تر بانوانی که در سن باروری بین ۱۵ تا ۵۰ سال قرار دارند.

پارسا می‌گوید: دو فاکتور سلامت زنان و تأهل از جمله فاکتورهای عینی در میزان باروری است که لازم است در این خصوص سرمایه‌گذاری شود.

وی ادامه می‌دهد: مسئله ذهنی این است که باور فرزند کمتر زندگی بهتر در جمعیت از بین برده شود و این باور که آینده جهان در دست جمعیت‌های زیاد و انبوه مانند جمعیت چین، هندوستان و برزیل است جایگزین باور پیشین شود.

پارسا با بیان اینکه زنان در فاصله سنی بین۲۰ تا ۳۵ سالگی می‌تواند باروری خودخواسته سالم داشته باشند می‌گوید: خانواده‌ها در این فاصله با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانند سه تا چهار فرزند داشته و نسبت به این مسئله به صورت فرصت‌طلبی نگاه کنند.

افزایش حمایت‌ها و مشوق‌های فرزند آوری

هر چند در سال‌های اخیر وعده‌هایی از سوی دولت به منظور افزایش فرزند آوری و افزایش نرخ جمعیت مانند پرداخت کمک هزینه به ازای تولد هر فرزند داده شده ولی بسیاری از آنها در میانه راه رها شده است بنابراین برای افزایش موالید به حمایت‌ها و مشوق‌های بیشتری نیاز است.

پارسا می‌گوید: باید از نظر رسانه‌ای و آموزش افزایش جمعیت را تبیین و تبلیغ کرد و افراد متخصص، دولت و حاکمیت به این عرصه وارد شوند و این امر را هدایت و پشتیبانی کنند.

وی تصریح می‌کند: بهره‌مندی از مرخصی‌های زایمان همراه با حقوق و مزایا از جمله مشوق‌هایی است که می‌توان برای زنان شاغل تعیین کرد.

تنظیم یا تدبیر خانواده

در هرم سنی جمعیت کشور سال ۸۵ افزایش فوق‌العاده جمعیت گروه‌های سنی ۱۵ تا ۱۹ سال و ۲۰ تا ۲۴ سال (نسل متولدین پس از انقلاب) به‌طور کامل نمایان است که این وضعیت سبب شده در حال حاضر کشور با پدیده تورم جوانی رو به‌ رو باشد.

سه راهبرد کاهش جمعیت، کنترل جمعیت و افزایش جمعیت در تنظیم خانواده مطرح است و اکنون تنظیم خانواده باید در راستای افزایش جمعیت کار کند.

دکتر پارسا می‌گوید: تنظیم خانواده ترجمه غلط عبارت family planing است ولی در اصل این عبارت به معنای تدبیر خانواده بوده و ابزاری برای تغییر سیاست‌های جمعیتی است.

وی تصریح می‌کند: تاکتیک‌ها و تکنیک‌های پیشگیری از بارداری برای هر جامعه‌ای لازم است حتی جامعه‌ای که می‌خواهد جمعیت‌ آن افزایش پیدا کند، زیرا توالی فرزند آوری به صورتی که فرزندان پشت سر هم متولد شوند برای مادر و فرزند آسیب‌‌زاست.

بر اساس دیدگاه پارسا نمی‌توان در بحث پزشک سلامت مادران را نادیده گرفت و آنها را تبدیل به کارخانه فرزند آوری کرد زیرا این امر آسیب‌های ناخواسته روانی و جسمی را به آنها تحمیل می‌کند یا مشکلات ناشی از باروری‌های ناخواسته را برای آنها به وجود می‌آورد.

وی ادامه می‌دهد: خانواده‌ها باید برای کنترل فاصله بین فرزندان برنامه‌ریزی مناسب داشته و مجهز به علم پیشگیری از بارداری باشند.

عواقب کاهش جمعیت

همانطوری که افزایش جمعیت مشکلاتی مانند بیکاری، ازدواج و ادامه تحصیل را برای دهه شصتی‌ها در برداشتف بدون تردید کاهش جمعیت نیز مشکلات و عواقبی در بردارد، زیرا در هر جامعه‌ای نسبت تعداد کارگران به بازنشستگان تعیین‌کننده میزان تولید و افزایش خدمات اجتماعی است و کشورها اساسا بر اساس مالیات، گمرکات و عواید انتفاعی دولت اداره می‌شوند.

پارسا در این خصوص می‌گوید: جوانان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان خوبی هستند و تجربه نشان داده این جوانان هستند که بیشتر از محصولات کارخانه‌ها استفاده می‌کنند و سازنده سرمایه هستند ولی نسل پیر مصرف‌کننده خوبی نیست و در زمینه‌های پوشاک، لباس و امکانات نیازهای کمی دارند.

وی داشتن فرزندان خوب را نوعی سرمایه‌گذاری می‌داند و ادامه می‌دهد: فرزند آوری در محیط خانوادگی خوب به دور از تجملات می‌تواند سرمایه‌گذاری دراز مدت برای کل خانواده باشد تا بازنشستگی مورد انتظار را برای پدر و مادر رقم بزند.

به گفته فضائلی معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه قم افزایش جمعیت کهنسال بالای ۶۰ سال در آینده جامعه ایرانی را با مشکل نیروی کار رو به رو می‌کند که این امر از نظر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بین‌المللی مشکلاتی را به وجود می‌آورد.


حذف درس تنظیم خانواده آری یا خیر

درس جمعیت و تنظیم خانواده از دروس عمومی است که در مقطع کارشناسی برای دانشجویان همه رشته‌ها ارائه می‌شود که در این اواخر با توجه به سیاست‌های جمعیتی مخبر دزفولی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر تبدیل درس «تنظیم خانواده» به «دانش خانواده» خبر داده است.

پارسا با تأکید بر اجرای تدبیر لازم در خصوص تنظیم جمعیت می‌گوید: برخی سیاست‌های نادرست وجود دارد که افرادی که آن را مدیریت می‌کنند یا مفهوم تنظیم خانواده را به درستی نفهمیدند یا انسی با مفهوم پیشگیری از باروری ندارند.

وی ادامه می‌دهد: تنظیم خانواده و پیشگیری از بارداری دو مفهوم جدا است به همین دلیل کنترل باروری یک مفهوم پذیرفته شده و بسیار متقن بوده و زیرساخت‌های آن دقیق، واجب و ضروری است.

این امر در حالی است که فضائلی معتقد است اساسا تنظیم خانواده ناظر به سیاست کاهشی جمعیت است و بر اساس بیانات مقام معظم رهبری در سفر به بجنورد با توجه به اینکه افزایش نرخ رشد جمعیت مربوط به دهه ۶۰ بود ادامه این سیاست صحیح نیست.

مخبر دزفولی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی چندی پیش از حذف درس تنظیم خانواده در دانشگاه‌ها خبر داده و گفته بود: وزارت بهداشت بحث تنظیم خانواده و سرمایه‌های مربوط به این کار را صفر کرده، وزارت علوم نیز درس‌های مرتبط با تنظیم خانواده را حذف کرده و بحث افزایش جمعیت با محوریت خانواده را مطرح کرده است.

وی در این سخن خود ادامه داده است: براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر شده است که دیگر برنامه تنظیم خانواده نداشته باشیم، چرا که در دهه‌های آینده با نیروهای مسن مواجه می‌شویم.

این دستور در حالی است که بر اساس گفته‌های حامد پور رستمی مدیر گروه دروس عمومی پردیس قم دانشگاه تهران هنوز درس تنظیم خانواده به عنوان یک واحد عمومی در این دانشگاه تدریس می‌شود ولی رویکرد کنترل جمعیت در آن کمرنگ شده است.

نقش نظام آموزشی در افزایش جمعیت

آموزش و پرورش و آموزش عالی از جمله عوامل تأثیرگذار در نظام جمعیتی کشور بوده که بر اساس توصیه‌ها و هشدارهای مقام معظم رهبری این مسئله مورد توجه جدی بیشتر قرار گرفته و بر همین اساس بازبینی در برخی از محتواهای آموزشی به ویژه در درس جمعیت و تنظیم خانواده از جمله فعالیت‌هایی بوده که انجام شده است.

شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال‌های اخیر این مسئله را مورد توجه قرار داد و طرحی را در این شورا مصوب کرد تا درسی با عنوان دانش خانواده جایگزین درس جمعیت و تنظیم خانواده شود.

معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه قم درباره اهداف درس دانش خانواده می‌گوید: این درس در واقع هدفش این است که به ابعاد مختلف خانواده از جمله همسرداری، تربیت فرزند، مسائل پیش از ازدواج و پس از ازدواج، مباحث اعتقادی، فرهنگی، معیشتی و... بپردازد.

وی خاطرنشان می‌کند: درس دانش خانواده با سرفصل‌های بازبینی شده و توجه به جنبه‌ها و نیازهای مختلف برای دانشگاه قم در دستور کار قرار گرفته و به گروه‌های آموزشی مختلف اعلام شده تا کارگاه‌هایی برای استادان این درس برگزار کرده و توجیهات لازم ارائه شود.

هنوز فرصت باقی است

بنا به نتایج رسمی آمار منتشر شده نرخ رشد جمعیت از ۱.‌۶۲ درصد سرشماری سال ۸۵ به ۱.‌۲۹ درصد در سال جاری کاهش یافته است بنابراین باید بدون وقفه کار کرد زیرا هنوز فرصت‌ وجود دارد.

بلایی که اکنون در اروپا و کشورهای پیر دنیا روی داده به خاطر کاهش ارزش افزوده و سرمایه جوانی است که البته قابل پیش‌بینی بود.

ولی‌الله عسگری مدیر کل ثبت احوال استان قم می‌گوید: هزار و ۳۶۱ مورد ولادت در شش ماهه نخست امسال در استان قم به ثبت رسیده است که این میزان رشد هشت درصدی موالید را در این مدت نشان می‌دهد.

وی در ادامه تصریح می‌کند: ۱۱ هزار و ۳۵ مورد مربوط به ولادت‌های تک‌زایی و ۳۲۶ مورد مربوط به ولادت‌های چند قلو زایی بوده است.

به گفته مدیرکل ثبت احوال استان قم مقایسه آمار چند قلو زایی در شش ماهه نخست امسال با مدت مشابه در سال گذشته، رشد ۱۳۶ درصدی چند قلو زایی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.

با وجود روند نزولی جمعیت در کشور، استان قم توانسته افزایش صعودی در ۱۰ سال اخیر داشته باشد البته شاید این رشد به دلیل رشد ۱۳۶ درصدی چندقلو زایی در استان باشد ولی با توجه به بحران جمعیتی ۱۰ تا ۲۰ سال فرصت طلایی داریم تا جمعیت را از سقوط نجات دهیم.

با وجود پیگیری‌های فراوان خبرگزاری فارس در خصوص اطلاعات بیشتر و مقایسه‌ دهه‌ای موالید، اداره‌کل ثبت‌ احوال استان قم در این خصوص پاسخگو نبود.
گزارش: ایمن‌سادات موسوی‌نژاد

انتهای پیام/115/