شاید برای شما پیش‌آمده باشد که مسائلی را در ارتباط با اصطلاحات "تأمین خواسته" یا "دستور موقت" شنیده باشید. این دو اصطلاح بیشتر توسط وکیل با تجربه در حوزه دعاوی حقوقی مطرح می‌شوند و در سایر زمینه‌ها مانند حوزه تخصصی وکالت کیفری چندان موضوع بحث نیستند.

شاید برای شما پیش‌آمده باشد که مسائلی را در ارتباط با اصطلاحات "تأمین خواسته" یا "دستور موقت" شنیده باشید. این دو اصطلاح بیشتر توسط وکیل با تجربه در حوزه دعاوی حقوقی مطرح می‌شوند و در سایر زمینه‌ها مانند حوزه تخصصی وکالت کیفری چندان موضوع بحث نیستند.
در این مقاله، با استفاده از تجربه سال‌های فعالیت وکلا، به بررسی نکات کاربردی تأمین خواسته خواهیم پرداخت. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

تامین خواسته چیست؟
تأمین خواسته در حوزه دعاوی حقوقی به اقدامی اطلاق می‌شود که دادگاه برای اطمینان از اجرای حکم نهایی یا جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر صادر می‌کند. هدف از تأمین خواسته، حفظ وضع موجود و جلوگیری از تغییر آن تا زمان صدور حکم نهایی است.
برخی ویژگی‌های تأمین خواسته به شرح زیر است:
1. تامین خواسته برای تامین خسارات احتمالی و پیشگیری از تضییع حقوق صادر می‌شود.
2. مثال‌هایی از تأمین خواسته می‌تواند مهروموم اموال یا ممنوعیت انتقال اموال توسط دادگاه باشد.
3. تأمین خواسته برخلاف دستور موقت که برای رفع وضعیت اضطراری صادر می‌شود، برای حفظ وضع موجود تا زمان صدور حکم نهایی صادر می‌گردد.
4. تأمین خواسته در راستای اطمینان از اجرای حکم نهایی و جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر صادر می‌شود.

شرایط تامین خواسته
برای صدور تأمین خواسته، شرایط زیر باید احراز شود:
1. وجود ادعای معتبر (اولیه) در خصوص حق مدعی:
مدعی باید ادعای اولیه و متقنی در خصوص حق خود داشته باشد.
ادعای وی باید در نگاه اولیه مستند و معتبر باشد.
2. احتمال تضییع حق یا ورود خسارت جبران‌ناپذیر:
باید احتمال تضییع حق یا ورود خسارت جبران‌ناپذیر به مدعی وجود داشته باشد.
این احتمال باید معقول و موجه باشد.
3. تناسب تامین با خواسته:
نوع و میزان تامین خواسته باید متناسب با موضوع دعوا و خواسته مدعی باشد.
تأمین نباید بیش از حد و غیرمتعارف باشد.
4. ارائه تضمین کافی توسط مدعی:
مدعی باید تضمین کافی به دادگاه ارائه کند تا در صورت عدم موفقیت در دعوا، خسارات وارده به‌طرف مقابل جبران شود.
در صورت احراز این شرایط، دادگاه می‌تواند تأمین خواسته را صادر کند تا از تضییع حقوق طرفین جلوگیری شود.

دستور موقت چیست؟
دستور موقت یکی از اقدامات تامینی در فرایند دادرسی است که به‌موجب آن، دادگاه می‌تواند در موارد خاص و باتوجه‌به شرایط پرونده، قبل از صدور حکم نهایی، اقدامات موقتی را برای حفظ وضع موجود یا جلوگیری از ایجاد خسارت جبران‌ناپذیر انجام دهد.
انواع دستور موقت
ممنوعیت تصرف در اموال
توقیف اموال
تعیین متصدی برای اداره امور
سایر اقدامات موقتی که دادگاه صالح تشخیص دهد

چه شرایطی برای صدور دستور موقت توسط دادگاه لازم است؟
برای صدور دستور موقت توسط دادگاه، شرایط زیر لازم است:
1. وجود ادعای موجه از سوی خواهان (مدعی):
خواهان باید ادعای موجهی در خصوص حق خود داشته باشد.
این ادعا نباید کاملاً بی‌پایه‌واساس باشد.
2. امکان وقوع خسارت جبران‌ناپذیر:
باید احتمال وقوع خسارتی وجود داشته باشد که در صورت عدم صدور دستور موقت، جبران آن دشوار یا غیرممکن باشد.
3. تناسب اقدام با خسارت احتمالی:
میزان و نوع اقدام موقتی که دادگاه انجام می‌دهد باید متناسب با خسارت احتمالی باشد.
اقدام موقتی نباید از حد متعارف و متناسب فراتر رود.
4. رعایت حقوق طرفین:
دادگاه باید حقوق و مصالح طرفین دعوا را در نظر گرفته و بین آنها موازنه ایجاد کند.
5. تأمین خسارت احتمالی:
دادگاه می‌تواند از خواهان تأمین خسارت احتمالی خوانده را درخواست کند.




مرجع صالح رسیدگی به دستور موقت
مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست صدور دستور موقت، دادگاهی است که به اصل دعوا رسیدگی می‌کند.
به‌طورکلی، مراجع صالح برای رسیدگی به دستور موقت به شرح زیر است:
1. دادگاه حقوقی:
در دعاوی حقوقی، دادگاه حقوقی صالح به رسیدگی به اصل دعوا، صالح به صدور دستور موقت است.
2. دادگاه کیفری:
در دعاوی کیفری، دادگاه کیفری صالح به رسیدگی به اصل دعوا، صالح به صدور دستور موقت است.
3. دیوان عدالت اداری:
در دعاوی اداری، دیوان عدالت اداری صالح به رسیدگی به اصل دعوا، صالح به صدور دستور موقت است.
4. سایر مراجع قضایی:
در برخی موارد خاص مانند دعاوی خانواده یه به گفته مشاوره حقوقی اداره کار دعاوی کارگر و کارفرما، مرجع صالح به رسیدگی به اصل دعوا، صالح به صدور دستور موقت است.

انواع دستور موقت
دادگاه‌ها در شرایط خاص می‌توانند سه نوع دستور موقت صادر کنند:
1. دستور موقت برای توقیف مال:
در این حالت، دادگاه به‌منظور جلوگیری از مخفی‌کردن یا انتقال مال مورد ادعا به شخص ثالث، دستور موقت توقیف مال را صادر می‌کند.
مثال: در دعوای نقض حق ثبت یا اختراع، خواهان می‌تواند درخواست توقیف محصول متخلفانه را بنماید.
2. دستور موقت برای انجام عملی:
در این مورد، دادگاه خوانده را ملزم به انجام اقدام خاصی می‌کند.
مثال: در ملک مشاع، ساکنین می‌توانند درخواست دستور موقت برای انجام تعمیرات ضروری بنمایند.
3. دستور موقت برای ممنوعیت انجام عملی:
در این حالت، دادگاه به خوانده اجازه انجام عملی خاص را نمی‌دهد.
مثال: درخواست دستور موقت برای ممانعت از فرار دین از اموال منتقل‌شده.