قم نیوز: فرش ایرانی به‌طورکلی و به‌طور خاص فرش قم مدتی است که جایگاه اصلی خود را ازدست‌داده است و از دوران آرمانی و ایده آل خود بسیار فاصله گرفته و دچار رکود شده است که علل این رویداد نیازمند بررسی و توجه مسئولان است.

به گزارش قم نیوز، فرش؛ تحفه‌ای اثر هنرمندان این مرزوبوم که چشم هر بیننده ای را خیره می‌کند و هر انسان هنردوستی را بر سر ذوق می‌آورد.

شاهکار دست زنان و مردان این سرزمین که رج به رجش را زندگی کرده‌اند؛ هر تاری که در پودی تنیده است عرق جنین ریخته‌اند و سوی چشم داده‌اند؛ و با تمام وجود برای خلق اثری فاخر دست به نخ و دار برده‌اند.
جادویی در این هنر و بهتر بگویم صنعت نهفته است که افراد بسیاری را شیفته و مرید خودکرده است و خانه‌ای ایرانی را بدون فرش صفایی نیست و اصالت ایرانی را یدک می‌کشد.

هنری که وجه مشخصه کشور ایران است و بسیاری از کشورهای خارجی ایران را بافرش مرغوبش می‌شناسند؛ فرشی که رج به رجش بر دستان هنرمندان ایرانی بوسه زده تا قد علم کرده است و در قالب قالی و قالیچه نمود یافته است.
جشنواره‌ای از رنگ‌ها که در قالب یک دار قالی خودنمایی می‌کنند و در مقابل دیدگان افراد جلوه گری می‌کنند و مگر می‌شود از این فوران هنر و ذوق و خلاقیت چشم برداشت!

فرش ایران درگذر تاریخ
فرش ایرانی از دیرباز معروف و مورداستفاده بوده است؛ قدیمی‌ترین نمونهٔ قالی ایرانی که بافته‌شده قالیچه‌ای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخ‌زدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی در درهٔ پازیریک در ۸۰ کیلومتری مغولستان بیرونی پیداشده و قالی پازیریک نامیده می‌شود. فرش معروف بهارستان در کاخ تیسفون نیز به خاطر شکوهش بازتاب گسترده‌ای در ادبیات داشته است.

شهرهایی مانند تبریز، کاشان، کرمان و قم مرکز تولید بهترین فرش‌های دستبافت ایرانی است که در طرح‌هایی چون اسلیمی، شاه‌عباسی، اقتباسی، واگیره ای، بته‌ای، درختی، ترکمن، شکارگاهی، گل فرنگ و بسیاری دیگر از طرح‌ها بافته می‌شود.

فرش؛عاملی برای خروج از اقتصاد تک‌محصولی
صنعت فرش می‌تواند نقش به سزایی در خروج اقتصاد ایران از اقتصاد تک‌محصولی متکی به نفت داشته باشد کما اینکه در حال حاضر سالانه میلیون‌ها دلار ارز از صادرات فرش به کشورهای مختلف خارجی ازجمله آلمان، امارات، ژاپن و بسیاری دیگر از کشورهای خارجی عاید کشور می‌شود.

بر اساس آمار سال ۹۲ در بین این کشورها آلمان و امارات به ترتیب با ۱۹.۸ درصد و ۱۷.۷ درصد بیشترین حجم واردات فرش ایران را دارا بوده‌اند.

قم؛ یکی از قطب‌های قالی‌بافی ایران
هرچند صنعت قالیبافی از دیرباز بین عشایر و روستاییان قم رایج بوده است. لکن سابقه قالیبافی در قم با شیوه فعلی به اواخر دهه دوم قرن بیستم میلادی یعنی حدود ۸۰ سال قبل می‌رسد؛ یعنی زمانی که تجار کاشان دارهای قالی را بدان جا برده و کار را در مقیاسی محدود شروع کردند و هنوز بیست سالی از آن نگذشته بود که قالیبافی در آن با ابعادی تجارتی به‌صورت پیشرفته و قابل‌ملاحظه‌ای ارائه طریق داد. این صنعت به‌سرعت در شهر قم معمول و رایج شده و به‌تدریج به روستاهای اطراف نیز گسترش یافت. بااین‌حال صنعت قالیبافی در بین عشایر شاهسون منطقه از قبل به شیوه ذهنی بافی معمول بوده است.

قالی‌های قم ابتدا با استفاده از پشم‌های نه‌چندان ظریف وارد بازار می‌شدند؛ و عموماً با رج‌شمار ۴۰ انجام می‌گرفتند. در سالهای بعد هنرمندان قالیباف قم تحول قالیبافی را به حد تکامل رسانیده و با مهارت و توانایی خاصی مبادرت به بافت فرش‌های تمام ابریشم با رج‌شمار بسیار بالایی نمودند. قالی‌های نفیس که بدین ترتیب و با این نخ‌های ظریف ابریشمی به بازار عرضه گردید نیز تحت عنوان گل‌ابریشم مرسوم شدند و بیشتر جنبه تزئینی دارند.

عامل تعیین‌کننده برای شناسایی قالی‌های قم تکنیک کار است زیرا که کاملاً منظم و کامل است. اگر به قالی‌های جدید باکیفیت عالی (مثلاً قالی‌های کاشان، تهران، کرمان و غیره) دقیق شویم، در پشت این قالی‌ها بخصوص در کلفتی پودها، تار و یا گره‌ها، پاره‌ای بی‌نظمی‌ها را خواهیم دید که البته قابل‌چشم‌پوشی‌اند. این بی‌نظمی در قالی‌های قم مطلقاً وجود ندارد و نظم آن‌ها به نحوی است که گاهی انسان را به تردید می‌اندازد و این تردید تا جایی است که فکر می‌کند مبادا این قالی با ماشین بافته‌شده است. بافت آن بسیار فشرده و بادوام و تار آن از نخ پنبه‌ای تابیده‌شده و پود آن نازک‌تر است.

پرزها در قالی قم محکم و کمی خشن بوده و بیشتر از پشم تابیده بسیار نازک یا ابریشم تابیده بسیار ظریف استفاده می‌شود. پرز قالی‌ها معمولاً کوتاه و چنانچه از ابریشم باشد بسیار کوتاه چیده می‌شود.

فرش قم؛ جشنواره ای از رنگ
مشخصه بارز دیگر فرش قم رنگ‌های روشن زمینه آن (سفید عاجی، کرم، زرد) است. تعداد رنگ‌های مصرفی در فرش قم، ابتدا محدود به چهار الی ۶ رنگ بوده است؛ اما به‌موازات تکامل طرح‌های اولیه فرش، تعداد رنگ‌ها نیز در فرش قم افزایش‌یافته است. در مهروموم‌های اخیر رنگ‌های اصلی فرش قم را ۱۶ رنگ به شرح ذیل تشکیل داده‌اند.
افزایش تنوع در طرح‌های فرش قم و تحولاتی که اخیراً در طراحی فرش این استان به وقوع پیوسته است تعداد رنگ‌های مصرفی در فرش‌های قم را به میزان قابل‌ملاحظه‌ای افزایش داده است. به‌گونه‌ای که در حال حاضر فرش‌هایی با بیشتر از ۴۰ رنگ مشخص و متمایز طراحی و بافته می‌شوند.

طرح‌های متنوع قالی قم
طرح‌های قالی قم همانند رنگ‌های مورداستفاده از تنوع و گستردگی خاصی برخوردار است. نقشه‌های قالی‌های قدیمی قم را طرح‌های مشهور به لچک و ترنج شاه‌عباسی – محرمات- محرابی و شکارگاه تشکیل می‌دادند؛ این طرح‌ها که با اقتباس از نقشه‌های کاشان و اصفهان تهیه‌شده بود به‌سرعت با خلاقیت طراحان قم دچار تحول شده و سبک جدیدی در صنعت قالیبافی ایران پدیدار گشت و سبک فرش قم را به وجود آورد.

طرح‌های رایج در قالی‌های قم را در موارد زیر خلاصه کرد:
بندی خشتی، بته‌ای، درختی، شکارگاه، هندسی جوشقانی، شاه‌عباسی، لچک ترنج، شاه‌عباسی افشان، محرمات، ترنجی کف ساده، بندی کتیبه‌ای، محرابی، گل فرنگ و ضل السلطانی، محتشم و خشتی.

۳۰۰ واحد تولیدکننده فرش در استان قم
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی قم واردات نخ ابریشم چینی یکی از گره‌های کور تولید فرش ابریشم قم دانسته است. امیر هوشنگ طیبی نژاد در رابطه با وضعیت فرش دستباف در استان قم، اظهار داشت: بالغ‌بر ۹۰ درصد تولید فرش دستباف قم فرش ابریشم است که در بیش از ۳۰۰ واحد تولیدکننده و ۴۰۰ واحد پشتیبانی خدماتی فرش در استان قم مشغول به فعالیت هستند و زمینه اشتغال بیش از ۲۵ هزار نفر را ایجاد کرده است.

تولید ابریشم ایرانی
درگذشته مواد اولیه و ابریشم مصرفی برای تولید فرش‌های دستباف قمی وارداتی بود و همین برافزایش قیمتان و باختن عرصه رقابت به کشورهایی چون چین که فرش‌های خود را باقیمت پایین‌تر عرضه می‌کردند؛ می‌شد. به همین دلیل مسئولان و تولیدکنندگان فرش دستبافت به فکر تولید ابریشم داخلی افتادند تا کالایی سرتاسر بومی را وارد بازار کرده و باقیمت به نسبت پایین‌تر به فروش رسانده و گوی سبقت را از کشورهایی چون چین و پاکستان بربایند.

امیر هوشنگ طیبی نژاد تولید فرش دستباف ابریشم با نخ تولید داخلی را حرکتی مهم در راستای اقتصاد مقاومتی دانست و اظهار داشت: حدود ۳ سال است که توسعه خوشه فرش دستباف قم اجرایی شده و در این مدت توسعه مناسبی داشته است.

وی با اشاره به اینکه مواد اولیه فرش ابریشم قم که در جهان دارای شهرت است وارداتی است، افزود: درگذشته این‌گونه بیان می‌شد که نخ ابریشم تولید داخل از کیفیت مطلوبی برای تولید فرش برخوردار نیست لذا این بحث به‌صورت یک موضوع تحقیقاتی و کاربردی در دستور کار خوشه کسب‌وکار فرش دستباف استان قم قرار گرفت.

مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی قم با اشاره به رونمایی از فرش‌های ابریشم قم با ابریشم داخلی، تأکید کرد: در صورت تحقق برنامه‌های خوشه کسب‌وکار فرش دستباف قم می‌توان به کاهش هزینه تمام‌شده این محصول و همچنین رونق صنعت نوغانداری کشور امید داشت و همچنین ما امیدواریم با اعمال سیاست‌ها و همچنین پیگیری‌های مسئولان ارشد کشوری به‌واسطه تولید نوغان در کشور تعرفه‌های نخ ابریشم در آینده به پایین‌ترین حد خود برسد.

اقتصاد مقاومتی درگرو توجه به واحدهای صنعتی کوچک
برای خروج از رکود تحمیلی به فرش ایران و علی‌الخصوص فرش ابریشم دستبافت قم توجه به واحدهای صنعتی کوچک الزام‌آور است که این توجه به‌نوبه‌ی خود تحقق اقتصاد مقاومتی را در پی خواهد داشت؛ با اقداماتی نظیر تولید ابریشم و مواد اولیه فرش دستبافت در داخل ایران و جلوگیری از واردات غیرضروری این محصولات می‌توان در پیشبرد هر چه بیشتر صنعت فرش ایران در بازارهای جهانی و رقابت با کشورهای نوظهور در عرصه فرش دستبافت رقابت کرد تا فرش اصیل ایرانی مانند گذشته شهره عام و خاص باشد و بازارهای جهانی را تسخیر کرده و کشورهایی چون چین و پاکستان را در این عرصه رقابت کنار زند درواقع کشور ایران با جمعیتی بیش ازهشتاد میلیون نفر، تنها ۳.۰ درصد صادرات جهان را دارد و آن هم بیش‌تر نفت خام و گاز طبیعی است.

در حالی که اگر ایران در مقام تسهیم به نسبت معقولی حتی بخواهد فقط یک درصد از صادرات جهان را از آن خود کند، باید صادرات سالانه خود را به بیش از هفتاد میلیارد دلار کالا و خدمات صادراتی برساند.

آن‌چه قابل توجه است این است که منابع نفت و گاز دیر یا زود رو به اتمام می‌روند و اتکای اقتصادی ملی بر منابع زیرزمینی طبیعی که ما خود هیچ نقشی در تولید یا اکتشاف اولیه آن نداشته‌ایم، افتخاری نیست و بنابراین ما باید در چشم‌انداز آینده، صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهیم و این‌جاست که هنرکاربردی فرش اصیل ایرانی می‌تواند نقشی عظیم داشته باشد.

انتهای پیام/130