قم نگار: صرم منطقه ای بکر وباستانی که درفلات مرکزی ایران زمین قراردارد و متعلق به دوران عصر آهن است که آثار و بقایای فرهنگی بیشماری را درآغوش خود حفظ و به گفته باستان شناسان دربرگیرنده رسوبات ته نشین شده از دوره چهارم باستان شناسی است.

به گزارش قم نگار، اگر گذرتان به برخی مناطق باستانی و قدیمی استان قم افتاده باشد متوجه می‌شوید که این محوطه‌های باستانی که به ورطه فراموشی رفته‌اند پدیده‌های اجتماعی خاصی برآنها حاکم است که نشان از رسوم گذشته آدمیان آن دوران دارد و نشان می‌دهد که در این مناطق به همت سازمان میراث فرهنگی و دست اندر کاران آن هنوز افسانه‌ها بطور کامل نابود نشده‌اند و توجه ویژه ما انسان‌ها به ابتکار و خلاقیت در موشکافی این آثار از اعتقادات ملی و فرهنگی ما نشأت می‌گیرد.

یکی از این میراث ،تپه صرم قم است که در سال ۱۳۷۸ به عنوان یکی از آثار غنی ملی ایران ثبت شد. محوطه‌ای تاریخی که قدمتی ۱۵۰۰ ساله از آن گزارش شده است. این تپه که در ۱۶ کیلومتری جنوب شرق جاده کاشان در بخش کهک واقع شده بخش اعظمی از این منطقه را به ارتفاع ۶۰متر به خود اختصاص داده و رسوبات شنی آن تا محدوده شمشیرگاه ادامه یافته است.

از آنجا که این اثر تاریخی مرتبط به عصر آهن است آثار و بقایای فرهنگی بیشماری مربوط به آن دوره را در فلات مرکزی ایران در خود جای داده و به گفته باستان شناسان دربرگیرنده رسوبات ته نشین شده از دوره چهارم است.

کاوش‌های انجام شده توسط باستان شناسان نشان می‌دهدکه بیش از ۷۰ نفر از مردمان منطقه از هزاره اول قبل از میلاد در دل این خاک آرمیده‌اند و گورستان این محوطه نشان از فرهنگ سفال خاکستری در ناحیه فلات مرکزی دارد.

*خیال باطل وصول به گنجی کلان
تعاریف و گزارشات از معماری قبور این گورستان ما را مجذوب خود ساخت و درکاوش فرهنگ غنی مردمان آن دوران راهی این خطه از استان شدیم. نمای قبور در آن زمان‌ها با بهره‌گیری از خشت و گل و سفال شیوه‌های متفاوتی داشته است.

در گفت وگو با یکی از باستان شناسان این منطقه متوجه شدیم که گورستان این تپه مختص اقوام مهاجرآریایی درهزاره اول قبل میلاد بوده وکوزه‌ها،لیوان‌ و قوری های سفالی و صدها شی قدیمی دیگر که سر از خاک بیرون آورده‌اند نشان از دوره هخامنشیان دارد.

یک باستان شناس با اشاره به حفاری‌های غیر مجاز در این منطقه می‌گوید: در طول ۱۰ سال اخیر شاهد تجسس و هجوم غارتگران و حفاران بی‌شماری به این منطقه بوده‌ایم،حفاری‌هایی که نابودی بقایای فرهنگی و کاهش انگیزه تاریخ دوستان را در بازدید از این اماکن به دنبال داشت.

رضا عرب‌زاده همچنین با اشاره به ارزش تاریخی تپه صرم اظهارکرد: سبقه غنی و تاریخی تپه و تمدن چند هزارساله آن موجب شد غارتگران آن را هدف قرارداده و شبانه با دستبرد به اشیای گران‌قیمت و موزه‌ای موجبات فراموشی بخش قابل توجهی از آثار فرهنگی را فراهم آورند.

این باستان شناس خیال واهی وصول به گنج فزون را علل اصلی حفاری‌های غیر مجاز عنوان کرد و گفت: افراد سودجو تنها راه حل دستیابی به گنجی کلان را دستبرد به این منابع ارزشمند تاریخی می‌دانند و غافل هستند از اینکه پیشینیان ما برای تجمع این آثار فرهنگی سختی‌ها متحمل شده‌اند و نباید یک شبه این میراث غنی را به انزوال کشاند.

این کارشناس باستان شناس درادامه مشکلات فراروی باستان شناسان را متذکر شد و افزود: مشکل اصلی که در حفاری این مناطق پیش روی ماست اشیای قیمتی است که در دل خاک محبوس مانده‌اند و به سبب ارزش واقعی آنها نبایدآنها را جابجا و شناسایی کرد و تنها بایستی با ارزیابی وضع ظاهری این اجسام نتایجی به دست آورد و این امر کار را دشوار می‌سازد.

یکی دیگر از کارشناسان باستان شناسی نیز از قدمت این ناحیه و مردمان آن دوره سخن می‌گوید و می‌افزاید: این تپه با سبقه تاریخی هزاران ساله جنسی فشرده از رسوبات دارد و با وجوداینکه در اقلیمی خشک قراردارد و ازحدود ۸۰ سال پیش کشاورزی در آن متداول بوده است.

فتح‌الله یزدانی با اشاره به اعتقاد انسان‌های ساکن دراین منطقه باستانی در ادوار گذشته اظهار کرد: اگر به کاوش‌های انجام شده در این محوطه نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم همین آثار بجای مانده از فرهنگ عصر آهن شامل ظروف، آلات جنگی و آهنی و ... بیانگر آداب، سنت ها و اعتقادات مردم آن زمان نسبت به زندگی پس از مرگ است.

وی با اشاره به نژاد ساکنان این منطقه گفت: اکثر مردم این منطقه کوچ‌نشین و از نژاد آریایی بوده و شغل اصلی آنها نیز دامداری و کشاورزی بوده که از این تپه به عنوان چرای دام نام برده‌اند.

وی ادامه داد: شمار زیاد سفال با طرح های متفاوت در این ناحیه نشانگر استعداد و پیشرفت مردمان آن دوره است و نشان می‌دهد که در تهیه سوخت و مایحتاج زندگی کم و کاستی نداشته و از همین راه کشاورزی زندگی آبادی داشته‌اند.

اما پس از چندین کندو کاوی که در این مورد انجام شده، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان قم بار دیگر کاوشی در این منطقه به مرحله اجرا درآورد.

*جذب گردشگر وابسته به اعتبارات
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم، راجع به ششمین کاوش در این تپه تاریخی می‌گوید: برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ کاوش این منطقه باستانی آغاز و به دلیل تکمیل اطلاعات و شناخت از آیین و سنت‌های مردم عصر آهن و همچنین اعتقادات خاص آنها، ویژگی‌های منحصربه فرد قبور در این گورستان و آثار غنی بجا مانده از آن دوره باید پس از آن کاوش‌ها عملیات ادامه یابد تا اطلاعات بیشتری از نحوه زندگی و پیشرفت های آن زمان به دست آید.

عمار کاوسیوی در ادامه با اذعان به آداب و رسوم مردم این منطقه در آن دوره بیان کرد: مردمان این منطقه آریایی بوده و تفاوت‌های شایان شیوه تدفین درگورستان هایشان نشانگر آیین و رسوم این مرز و بوم در دوران کهن بوده است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم با بیان این نکته که دفن اموات در گورستان بسیار متفاوت است، تصریح کرد: تفاوت تدفین اموات در این تپه نشان از سنت‌ها و اعتقادات خاص مردم آن دوران است که در مجاور برخی از آنها علاوه بر ظروف و اشیا، هدایایی ارزشمند به چشم می خورد که نشان دهنده زندگی اجتماعی و معیشت فرد متوفی است.

کاوسی در پایان با اشاره به اینکه این محوطه می‌تواند به موزه‌ای جذاب در مرکز ایران مبدل شود خاطرنشان کرد: در صورت اعطای اعتبار و تسهیلات کافی به این منطقه با این قدمت تاریخی و با توجه به استقرار آن در منطقه‌ای ییلاقی، تپه صرم تا حد قابل ملاحظه‌ای گردشگر جذب می‌کند.

*آثار تاریخی عصر آهن را پاس بداریم
از آنجا که این تپه و صدها اثر تاریخی دیگر در استان بخش اعظم فرهنگ اقوام گذشته را در خود جای داده است و اینگونه موشکافی‌ها اوج فرهنگ آن دوره را اثبات می‌کند لازم است کاوش‌ها با احتیاط و سنجیده صورت پذیرد چرا که حفاظت از این میراث طبیعی و فرهنگی به حیات انسانها و وصول به توسعه پایدار که روند تکامل تمدن بشر را نتیجه می‌دهد، کمک شایانی می‌کند.

همچنین ضروری است برای حفاظت از این آثار تمامی نهادهای ذیربط بسیج شوند تا با تکیه بر بسیج عمومی و مردمی شاهد مرمت و زنده شدن فرهنگ پیشینیان و حفظ بقایای ارزشمند باشیم.

انتهای پیام/۱۳۲