قم نیوز: دشت مسیله قم از جمله مکان‌هایی است که به سبب مدیریت نادرست منابع آبی، اکنون از یک فرصت به تهدید تبدیل شده است و بیم آن می رود که این تهدید به صورتی جدی‌تری در سالهای آینده استان‌های همجوار از جمله تهران را هدف بگیرد.

به گزارش قم نیوز، یکی از مناطقی که به نظر بسیاری از کارشناسان و متخصصان محیط‌زیست و مسئولان استانی،بحرانی‌ترین شرایط را در میان حوزه‌های آبخیز کشور دارد، حوضه آبخیز دریاچه نمک قم است. از چالش بزرگ محیط‌زیستی حاصل از عدم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح در استفاده از منابع آبی سطحی و زیرزمینی حوضه آبخیز دریاچه نمک، می‌توان به انتشار وسیع گردوغبار و ریزگردها، تشدید تغییر اقلیم، شور شدن آب‌وخاک، از میان رفتن زیست‌بوم‌های طبیعی، نشست و رانش زمین، نابودی کامل کشاورزی، تخلیه روستاها و افزایش هزینه توسعه شهرها و شهرک‌ها اشاره کرد که از مهم‌ترین پیامدهای این بحران بر هفت استان مهم کشور است و امنیت انسانی (اقتصادی و اجتماعی) این جوامع را به‌شدت تهدید می‌کند.

 مدیریت دریاچه نمک قم مبتنی بر اصل توسعه پایدار نیست
مطالعات صورت گرفته در حوضه آبخیز دریاچه نمک قم طی سال‌های اخیر حاکی از آن است که مدیریت سرمایه‌های طبیعی در این منطقه مبتنی بر اصول توسعه، پایدار نبوده است و باعث ایجاد تنش‌های فزاینده‌ای در اکوسیستم‌های آن شده است که ادامه این روند سقوط سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی در منطقه را در پی خواهد داشت. در این‌ میان، استان قم به دلیل قرار گرفتن در منتهی ‌الیه این حوضه، دچار اختلالات اساسی و تغییرات شدیدی شده است که موجب از بین رفتن و فروافت قسمتی از ساختار و عملکرد اکوسیستم‌ها در برخی از نواحی آن گردیده است که به‌طور مشخص طی سالیان  اخیر شواهد نشان از کاهش تنوع گونه‌ای، زیستگاه‌ها و ساده شدن اکوسیستم و ظهور بحران‌های محیط‌زیستی در اکوسیستم شکننده دشت مسیله استان قم دارد.

 

بیابان‌زایی در قم رو به گسترش است
رودخانه اصلی دشت مسیله قم، قمرود و قره‌چای است که پس از افتتاح سد پانزده خرداد  و ساوه عملاً خشک و حتی حدود شش کیلومتر از رودخانه قمرود در محدوده شهری قم آسفالت و بعضاً تبدیل به کانال، خیابان، پارکینگ، فضای سبز و احداث خط منوریل گردیده است. لذا تأثیر محسوسی در وضعیت منحنی‌های تراز آب زیرزمینی نمی‌گذارد. رودخانه‌های دیگر نیز فصلی هستند که پس از وارد شدن به دشت، قسمتی از تغذیه آبخوان را برعهده دارند؛ ولی به‌طورکلی هیچ‌یک از سازندهای موجود در محدوده مطالعاتی قم پتانسیل آبی سازند کار ستیک را ندارند. از طرف دیگر آمارها نشان می‌دهد که طی سه دهه اخیر، تعداد چاه‌های آب در استان قم و به‌ویژه در محدوده دشت مسیله دست کم نه برابر شده است. چه‌بسا آمارهای واقعی بسیار وحشتناک‌تر باشد. گسترش مناطق تفریحی و ایجاد باغ‌های ویلایی و احداث صدها استخر بسیار بزرگ در مناطق ییلاقی قم، فشار دیگری را بر با کیفیت‌ترین آب منطقه قم وارد نموده است. بیابان‌زایی در شکل فعال خود در منطقه به وقوع پیوسته است و روند آن رو به گسترش است.

 

فرایند پیچیده احیای اکوسیستم با شرایط کنونی
عمده عوامل در تداوم بحران‌های زیست‌محیطی در استان قم از نبود برنامه آمایش صحیح و کاربردی در منطقه مورد مطالعه، کمبود بارندگی و خشک‌سالی، تراکم بالای جمعیت به همراه افزایش مصرف سرانه آب آن‌ها، تداوم استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، تشدید تغییرات اقلیم، تخریب و کاهش بازدهی سرزمین‌های حاصل‌خیز به‌واسطه فرسایش خاک و استفاده نابجا و غیراصولی از منابع آب سطحی و زیرزمینی که به‌طور پیش‌رونده‌ای ادامه دارد، عدم سرمایه‌گذاری برای افزایش راندمان مصرف آب و … است که موجب تحمیل فشار شدیدی بر تاب‌آوری اکولوژیکی منطقه شده است. از چالش‌های ایجادشده می‌توان به نشست زمین و نابودی سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن تالاب‌ها و ایجاد طوفان نمک و گردوغبار، تخریب مراتع و پوشش گیاهی و اراضی کشاورزی نام برد که تبعات منفی آن تخریب اکوسیستم‌های طبیعی و درنهایت سکونت‌گاهای انسانی در منطقه را در پی خواهد داشت.

احیای اکوسیستم‌هایی با این شرایط، فرآیند پیچیده‌ای است که متاسفانه عمدتاً از طریق راه‌حل‌های موردی و کوتاه‌مدت اجرا می‌شود. طرح‌های موردی و کوتاه‌مدت اگرچه می‌توانند پاسخگوی نیاز سیستم باشند، ولی در درازمدت عوارض جدیدی ایجاد می‌کنند که خود مشکلات جدیدی را در اکوسیستم در پی دارد. این مداخلات موردی ،در درازمدت نمی‌توانند جوابگوی شرایط پایدار باشد. لذا امید است با بازنگری، اصلاح ، تکمیل و نهایی کردن راهبردها و سیاست‌هایی در تدوین و تصویب سند بالادست مدیریت منابع سرزمین در حوزه آبخیز دریاچه نمک در برنامه‌های کلان آمایش سرزمین، به سمت مدیریت یکپارچه منابع سرزمین مبتنی بر اصول توسعه پایدار حرکت شود.

انتهای پیام / 105