استان قم برغم مشکلات موجود، همچنان رتبه نخست تولید کتاب های دینی و رتبه دوم کشور در چاپ کتاب را همچنان حفظ کرده اما امروز به جای کتاب، مشکلات در چاپخانه ها به زیرچاپ رفته است.

به گزارش قم نیوز 1300 ناشر، 110 چاپخانه، بیش از 200 کتابفروشی، وجود مهمترین حوزه علمیه جهان شیعه، رتبه نخست تولید کتاب های دینی و رتبه دوم کشور در چاپ کتاب، برگزاری 13 نمایشگاه کتاب استانی و پنج نمایشگاه بین المللی کتاب، قم را استانی ممتاز در صنعت چاپ کشور کرده است. مشکلات صنعت چاپ که از سال 90 آغاز شده در ماه های گذشته بیشتر شده است. تعداد عناوین چاپ شده استان، ساز ناکوکی را در صنعت چاپ نشان نمی دهد چرا که آمار آن با سال گذشته تغییر چندانی نکرده است ولی تعداد نسخه های چاپ شده در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افت شدیدی را که ناشی از مشکلات این صعنت است، نشان می دهد. 
یکی، ارز مبادله ای به اتحادیه ها را چاره کار می داند و دیگری نبود « شبکه توزیع کتاب » را مهمترین مشکل صنعت چاپ می داند. «قاچاق کتاب»، «کمک های حساب نشده»، «نبود قانون کپی رایت قوی با پشتوانه اجرایی»، «پخته خواری کتاب»، «کتاب های نمایشگاهی» دیگر مشکلات صنعت چاپ از منظر اهالی این صنعت است. 
بیش از چهار هزار خانوار در قم به طور مستقیم و یا غیر مستقیم با این صنعت در ارتباط هستند که با ادامه این روند، تعطیلی و بیکاری بخش زیادی از فعالان این صنعت بسیار محتمل است. 
وابستگی زیاد صنعت چاپ به واردات از جمله آسیب های مهم این صنعت است، به گونه ای که بخش زیادی از نیاز صنعت چاپ از جمله کاغذ، زینک، لوازم یدکی، دستگاه های چاپ و صحافی و سایر ملزومات چاپ مانند الکل، مرکب، لاستیک سیلندر، لوازم یدکی و قطعات چاپ از طریق واردات تامین می شود که با نوسان ارز تمام این بخش ها دچار چالش شده است. 

** دست واسطه های کاغذ باید کوتاه شود
در کوچه پس کوچه های اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س)، تابلوی رنگارنگی سر در مغازه ها وجود دارد که ابتدایی مشابه دارند «انتشاراتی ...» برخی رنگ و رو رفته که نشان از قدمت آنها دارد و برخی نیز جدید بودند.
«لطفا با کفش وارد نشوید»، جمله ای بود که در ورودی یکی از انتشاراتی ها توجهم را جلب کرد. برای محکم کاری به سه زبان فارسی، عربی و اردو آن را نوشته بود. از در که وارد می شوی، سمت چپ، قفسه ای برای کفش ها قرار داده شده است و موکت قهوه ای در سرتا سر مغازه که شبیه یک کتابخانه بزرگ است، خود نمایی می کند.قفسه های کتاب را که نگاه می کنی، به سرعت متوجه تفاوت آن می شود، اکثر کتاب های به زبان غیرفارسی و به زبان های انگلیسی، عربی و ترکی هستند. 
برای کارش تقدس قائل است و می گوید « هر بار فردی خارجی درخواست کتابی برای شناخت اهل بیت(ع) به من می دهد، تا آن کتاب را تهیه نکرده و برای او ارسال نکنم، خواب ندارم». با محمدتقی انصاریان خوانساری صاحب انتشاراتی به نام خود هم صحبت می شویم. می گوید سابقه انتشاراتی اش به قبل از انقلاب می رسد و تا قبل از سال 90 در تولید و صادرات کتاب های دینی به زبان های عربی، ترکی و انگلیسی حرف اول را در کشور زده است. 
او می گوید:« سفارش های مختلفی برای چاپ کتاب های دینی از کشورهای مختلف طی چند دهه قبلی داشتم. سفارش ها از طریق نامه به دستم می رسید و الان آرشیو نامه هایم به حدود 100 هزار نامه از کشورهای مختلف رسیده است». 
60 ساله است و تا کنون چندین کتاب پیرامون زندگی علمای بزرگ دینی به نگارش درآورده و به چاپ رسانده است. از حال ناخوش بازار کتاب و صنعت نشر می گوید:« کاغذ دست دلال ها افتاده، کاغذ با ارز 4200 وارد کرده اند و به نرخ آزاد می فروشند. این کار ظلم است و درست نیست. باید دست واسطه ها از بازار کاغذ کوتاه شود.»« چند ماه است کتاب جدید نتوانستیم چاپ کنیم. نه بودجه ای برای چاپ داریم و نه بودجه ای برای ارسال و توزیع آن»« شمارگان از چند هزار به یکصد نسخه و در وضعیت کنونی به صورت دیجیتال به کمتر از انگشتان دست رسیده است». 
از ایمیلی که به دست او رسیده نیز می گوید:«به تازگی دانشجویی از خارج برای آشنایی با شیعه با ایمیل به انتشاراتی ما، درخواست کتاب کرده است. وقتی چنین درخواستی برای آشنایی با شیعه را می بینم تا آن کتاب را تهیه نکرده و ارسال نکنم، خوابم نمی گیرد».«هرینه ارسال از هزینه کتاب بیشتر است و این باعث شده تا صادرات کتاب های دینی به شدت کاهش یابد». 

** تخصیص ارز به اتحادیه ها صنعت چاپ را احیا می کند 
با رئیس اتحادیه چاپخانه داران قم نیز هم صحبت شدیم. متعقد است در صورتی که وعده تخصیص نرخ ارز دولتی برای واردات کاغذ به اتحادیه ها عملی شود، به طور قطع انحصار و قیمت کاغذ شکسته شده و صنعت چاپ احیا شود. 
مجتبی محمودیان می گوید: «نوسانات نرخ ارز قیمت هر بند کاغذ را از 800 هزار رالث به 2 میلیون و 600 هزار رالد در بازار آزاد و حدود یک میلیون و 600 هزار ریال با ارز دولتی افزایش داد و این رشد قیمت منجربه افزایش چشمگیر قیمت تمام شده فرآیند چاپ شده است.» 
او می گوید:« در سال 92 کاغذ از بند 28 هزار تومان به حدود 80هزار تومان افزایش داشت، و در سال 97 نیز از 80 به 260 هزار تومان افزایش داشته یعنی قیمت هر بند کاغذ در پنج سال اخیر 10 برابر شده است.»« صنعت چاپ پیش از نوسانات نرخ ارز با مشکلات و چالش های زیادی مواجه بود، این افزایش قیمت ها بر این مشکلات افزوده است». 
محمودیان که خود از فعالان صنعت چاپ قم است و با مشکلات این حوزه به خوبی آشنا است از موافقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای دادن اجازه واردات کاغذ به اتحادیه های فعال در صنعت چاپ برای حذف واسطه ها در مردادماه امسال خبر داد و گفت: « با گذشت چند ماه از مصوبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور تخصیص ارز دولتی به اتحادیه های فعال در صنعت چاپ، هنوز هیچگونه ارزی به این اتحادیه ها برای واردات کاغذ و تعدیل قیمت آن صورت نگرفته است.» 
او آهی می کشد و مشکلات این صنعت را شماره می کند:« جولان دلال های کاغذ،احتکار و توزیع قطره چکانی، وابستگی زیاد صنعت چاپ به واردات، تخصیص نیافتن ارز دولتی، افزایش چند برابر مواد اولیه چاپ...»«هر جا که دستمان رسیده با هر مسئولی که نشسته ایم تمام مشکلات را گفته ایم، شیب نزولی صنعت چاپ که از چند سال پیش آغاز و در چند ماه اخیر تشدید شده است،این صنعت همچنان چشم انتظار تحقق وعده مسئولان است». 

** شمارگان کتاب های چاپ شده در قم کاهش یافته است
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان قم، دیگر فعال صنعت چاپ و نشر قم بود که با او هم صحبت شدیم. حمید خرمی که علاوه بر سالها فعالیت در حوزه نشر، 6 سالی است که سکان دار این اتحادیه است. از تاثیر منفی نوسانات نرخ ارز بر حوزه نشر کتاب و کاهش شمارگان کتاب های چاپ شده قم می گوید و از وابستگی زیاد صنعت نشر به واردات انتقاد دارد.
وی می گوید: «تعداد عناوین کتاب های چاپ شده ناشران استان از ابتدای امسال تا پایان آبانماه نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته تغییر چندانی ندارد اما در این مدت شاهد کاهش چشم گیر تیراژ کتاب های چاپ شده هستیم.«در هشت ماه امسال حدود چهار هزار عنوان کتاب توسط ناشران به چاپ رسیده که این تعداد عنوان نسبت به مدت مشابه سال گذشته تفاوت چندانی ندارد، اما تیراژ این کتاب ها بسیار کاهش یافته است». «کتاب جزو اولویت های آخر خانواده هاست. کتاب گران شود، خرید کتاب نیز کاهش می یابد». 

** تنها راه نجات صنعت نشر تثبیت قیمت مواد اولیه است
وابستگی صنعت چاپ به واردات را از جمله گرفتاری های این صنعت می داند. خرمی می گوید:« در خوشبینانه ترین حالت تنها 10 درصد فرآیند چاپ تولید داخل کشور است. به جز چند درصد کاغذ و همچنین بخشی از مرکب مورد نیاز صنعت چاپ کشور، تمام فرآیند نشر از ماشن الات چاپ و صحافی تا زینک، مواد اولیه و کاغذهای گلاسه همگی از جمله اقلام وارداتی است». 
خرمی تامین مواد اولیه را دغدغه مهم ناشران می داند و گوید: « مواد اولیه مورد نیاز صنعت چاپ در 6 ماه گذشته بیش از سه برابر افزایش یافته است» «ناشران باید چه کار کنند!؟ تنها راه نجات صنعت نشر تثبیت قیمت مواد اولیه است». 


** قاچاق کتاب بر مشکلات صنعت نشر افزوده است 
مدیر انتشارات ارمغان طوبی دیگر فعال صنعت چاپ بود که پای درددل های او نشستیم. علی حاجی تقی معتقد است صنعت نشر و توزیع کتاب نه به یارانه بلکه نیاز مبرم به قانون و حمایت دارد. می گوید «در یکی دو سال اخیر افزایش چشمگیر «کتاب سازی» و «قاچاق کتاب» بر مشکلات صنعت نشر افزوده است».
وی ادامه می دهد:« برخی اقدامات دولتی که تاثیر بلند مدت آن مطلوب نیست ،نبود قانون کپی رایت قوی با پشتوانه اجرایی، پخته خواری کتاب، مشکلات و هزینه های سنگین تبلغات برای ناشران و کمبود فضای فروشگاهی در کشور، ناشران نمایشگاهی و کتاب های نمایشگاهی، دارد صنعت چاپ کشور را نابود می کند». 
قاچاق کتاب را آفت صنعت چاپ کشور می داند و معتقد است اگر جلوی آن گرفته نشود، ورشکستگی ناشران بزرگ در سال های نزدیک غیرقابل اجتناب است.
حاجی تقی می گوید: « دو کتاب مشابه را می بیند که برای مردم عادی تشخیص نسخه اصلی و نسخه چاپ قاچاق دشوار است ، کتاب برای ناشر اصلی اگر 15 هزار تومان تمام شده باشد، چاپ قاچاق آن در گوشه و کنار زیر همین قیمت تمام شده فروش می رود ، چون ما به عنوان یک ناشر هزینه تالیف و ترجمه و تصویرگری و ویرایش و صفحه آرایی و هزینه های دفتری و اداری و عوارض گوناگون داریم، اما قاچاقچیان کتاب این هزینه ها را ندارند و کتاب را حتی زیر قیمت تولید ما در می آورند و با قیمت پایین می فروشند و این آفتی است که اگر اقدام موثری نشود تاثیر آن را تا یکی دو سال آینده با ورشکستگی ناشران بزرگ خواهید دید».


** صنعت چاپ نیاز به قانون دارد نه یارانه 
به نظر می رسد تازه سر دلش باز شده است، این فعال صنعت نشر و پخش بخشی از وضعیت کنونی بازار کتاب را ناشی از وجود یارانه در این صنعت می داند و می گوید: «صنعت نشر و شبکه توزیع کتاب نیازمند قانون و ایجاد زیرساخت است و دریافت یارانه در شرایط کنونی از سر ناچاری است. هر جا که یارانه باشد فساد ممکن است آنجا شکل بگیرد. برای کاهش هزینه های چاپ، بیشتر ناشران مخالف پرداخت یارانه توسط دولت هستند.
می گوید:« توقعی نداریم دولت مواد اولیه مورد نیاز صنعت چاپ را ارزان در اختیار ما قرار دهد اما انتظار داریم که مواد با کیفیت و تنوع مناسب و قیمت ثابت در دسترس ناشر باشد و قوانین حمایتی، تسهیل کننده و معافیتی برای ناشران و به ویژه مراکز پخش کتاب که مغفول مانده اند، وضع کنند».


**شبکه توزیع کتاب نیاز ضروری صنعت نشر 
حاجی تقی که به نظر می رسد دل پر دردی دارد، نبود شبکه توزیع مناسب کتاب را از جمله مشکلات عمومی چاپ و نشر می داند و ادامه می دهد: «حمایت نکردن از موسسه های توزیع کتاب و معاف نشدن فعالان شبکه توزیع ازمالیات وعوارض گوناگون ،موجب شده که تا کنون شبکه بزرگ توزیع کتاب شکل نگیرد». «تا واسطه ها در بازار کتاب حذف نشوند، مشکلات ادامه دارد»« اگر شبکه توزیع گسترده کتاب ایجاد شود، واسطه ها حذف، قاچاق کتاب فروکش و مقابله با شبکه های کوچک و زیرزمینی فعال در حوزه چاپ کتاب ممکن می شود»
حاجی تقی، نمایشگاه های کتاب را نیز راهکاری موقت ولی به طور قطع زیان ده در دراز مدت برای صنعت چاپ می داند و «پخته خواری کتاب»، «ناشران نمایشگاهی» و «کتاب های نمایشگاهی» را خروجی نمایشگاه ها می داند. می گوید: «ناشران وقتی مشاهده می کنند یک کتاب در نمایشگاهی بازار خوبی پیدا کرده است، آنها نیز اقدام به چاپ آن کتاب می کنند که به این اقدام به اصلاح، «پخته خواری» می گوییم و به دلیل نداشتن قانون «کپی رایت» ممنوعیتی برای چاپ آن توسط سایر ناشران وجود ندارد».

گزارش از محمد زمانی راد

انتهای پیام/ 110