ایران و انگلستان و اعتمادی که از دست رفته است

روابط انگلستان و ایران، تاریخچه‌ای طولانی دارد و مدت مدیدی است که از روابط دو دولت به روابط عمیق میان مردم کشیده شده است. در یک بررسی اجمالی به این نتیجه می رسیم که چشم انداز توسعه این روابط با مطالعه تاریخچه ای از آن چه گذشته است و نظر مردم دو کشور درباره یکدیگر، نشان می دهد که در آینده نه چندان نزدیک، شاهد توسعه بیشتر بی اعتمادی مردم دو کشور در سایه جدال‌های لفظی و عملکرد متناقض هر یک از طرفین خواهیم بود.

ایران و انگلستان، روزهای اولیه

اگرچه دو دولت ایران و انگلستان در سال های دور با یکدیگر رابطه برقرار کردند و این رابطه سرشار از افت و خیزهای فراوان بوده است، اما مردم این دو کشور نیز حتی قبل از برقراری ارتباط رسمی میان دولت‌ها، با یکدیگر وارد رابطه نزدیک شده اند. ایرانی ها چه در سطح دولت و چه در میان ملت، در ابتدا به انگلستان اعتماد داشتند و از قاعده دشمن دشمن من، دوست من خواهد بود، پیروی می کردند. براساس این قاعده به سبب درگیری میان انگلستان و روسیه، همسایه خطرناک آن زمان ایران، رابطه با انگلستان مفید ارزیابی شده است.

در عهد پادشاهان صفوی، همکاری با انگلستان به نقطه اوج رسید و حتی یک تبعه انگلیسی به عنوان سفیر ایران در اروپا منصوب شد اما در عین حال ریشه های اصلی بی اعتمادی ایرانیان به انگلستان در همین زمان پایه گذاری شد.

از نقض عهد تا دیگ پلو سفارت انگلیس

عدم عمل انگلستان به تعهدات خود در برابر ایران و بستن پیمان های سیاسی متناقض با رقبای منطقه ای ایران، سبب شد تا از زمان صفوی به این سمت، انگلیسی ها با صفت هایی چون موذی، حلیه گر، ناقص عهد و خیانتکار در بین ایرانیان شناخته شوند. بخشی از نقض عهدهای مکرر انگلستان به شرایط آن روز اروپا باز می گردد که انگلستان در بین دو قدرت بزرگ، روسیه و فرانسه، مجبور به حفظ موجودیت خود و حراست از اصلی ترین مستعمره خود یعنی هند بودند و از سوی دیگر ایران نیز در زمان برخی از پادشاهان مانند نادر شاه افشار، خود تبدیل به یک نگرانی جدی برای انگلستان شده بود.

با این حال بی اعتمادی به انگلستان تا زمان مشروطه بروز بیرونی نداشت و سفارت انگلستان در بین مردم، پناهگاهی امن به شمار می رفت تا حدی که در ایام مشروطه، تحصن بزرگی نیز در آن علیه استبداد داخلی صورت گرفت که نقل دیگ های پلو آن تا به امروز نیز در کنایه های سیاسی ایران باقی مانده است.

کودتای 28 مرداد به اعتماد ایرانیان به انگلیس تیر خلاص زد

ورود قوای نظامی انگلستان به ایران در جنگ جهانی اول و دوم اما یکی از ریشه های اصلی خشم و بی اعتمادی مردم ایران به انگلستان ارزیابی می شود. در جنگ جهانی اول، بسیاری از مردم ایران بر اثر قحطی ایجاد شده به سبب حضو قوای بیگانه، مردند و این زخم تا به امروز نیز درمان نشده است و این روزها با پرداخت رسانه ای، سر باز کرده است. قوای انگلستان در آن زمان مانع انتقال غله از کشورهای دیگر به ایران شدند و از سوی دیگر برای مصرف داخلی، غله موجود در بازار را به قیمت بالا یا به زور خریدند و حتی برخی تاجران وطن پرست را به ضرب گلوله از پای درآوردند (رمان سوشوون سیمین دانشور را در این زمینه بخوانید)

در عصر پهلوی دیگر اعتمادی در بین مردم به انگلیس وجود نداشت و حضور انگلستان در مناطق نفت خیز ایران سبب خروش ملی در 29 اسفند و ملی شدن نفت ایران شد و درگیری های پس از آن، انگلستان را به منفورترین دولت خارجی در نزد مردم ایران تبدیل کرد. دولت مصدق در بین بسیاری از ایرانیان محبوب بود و زمینه چینی برای سقوط این دولت، در ذهن ایرانیان تماما به پای انگلیسی ها نوشته شد.

یکی از نقاط مثبت باقی مانده در ذهن ایرانیان، نقش رادیوی بی.بی.سی در دوران پهلوی دوم و سال های قبل از انقلاب 1979 ایران بود. در آن زمان بی بی سی به محلی برای شنیدن اخبار و اطلاعیه های ضد پهلوی تبدیل شده بود و درصد بالایی از اعتماد ایرانیان را با خود داشت. به همین سبب پس از پیروزی انقلاب، سفارت انگلستان به سرنوشت سفارت آمریکا دچار نشد اما پس از شروع جنگ ایران و عراق، به تدریج روابط انقلاب نوپای ایران با انگلستان به وخامت گذارد و به موازات آن، نقش مخرب انگلستان در ذهن ایرانیان، دوباره پر رنگ شد.

انگلستان، عروسک گردان یک فتنه منطقه ای جدید علیه ایران

پس از انتخابات 1388 ایران و آغاز کار تلویزیون فارسی بی بی سی، تیر خلاص به تصویر ذهنی ایران از انگلستان در ذهن مردم عادی و بخشی از نخبگان زده شد و از آن به تحرکات دوباره روباه پیر برای تاثیرگذاری در مستعمره سابق تعبیر شد و این نگاه تا امروز نیز ادامه دارد.

تحرکات نخست وزیر فعلی انگلستان، ترزا می، و ارتباط وی با کشورهای عرب خلیج فارس، این گمانه را در میان ایرانیان دامن زده است که انگلستان باز هم به دنبال ایجاد فتنه ای جدید در اطراف ایران است و بی اعتمادی تاریخی مردم نیز، این تصور را تقویت کرده است.

انتهای پیام / 136