هشدار زلزله غرب کشور برای بافت فرسوده قم

به گزارش قم نیوز «140 هزار هکتار از مساحت شهری کشور، بافت فرسوده، تاریخی و حاشیه نشین است»؛ این خبر را مجید روستا عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران اعلام کرده و عنوان داشته که بیش از 19 میلیون نفر در این بافت‌ها در سطح کشور زندگی می‌کنند که عمده آنها نیز شامل بافت‌های فرسوده و سکونت‌گاه‌های غیررسمی است.
این مساله یعنی جدا از تمام مشکلات و حواشی بافت‌های فرسوده، جان بیش از 19 میلیون انسان در پی وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله، سیل و یا حتی یک باران شدید در خطر است.
اگر دقیق‌تر به این مشکل بسیار خطرساز که گوشه‌ای دردناک از آن را در زلزله شدید غرب کشور، کرمانشاه و سر پل ذهاب دیدیم، نگاه کنیم، یعنی 25 درصد جمعیت کشور هم‌اکنون در معرض خطر هستند؛ آیا کسی از زمان زلزله بعدی در کشور و مکان آن خبر دارد؟ کدام یک از مسئولان متولی و مسئول پیگیری رفع مشکل بافت‌های فرسوده هستند؟ وظیفه وزارت راه و شهرسازی به عنوان تنها نهاد تخصصی متولی شهرسازی و بافت‌های فرسوده در کنار شهرداری‌ها به عنوان نهادهای محلی پیگیر امور شهرسازی چیست؟ رمز آرامش زندگی عمومی در کشورهای پیشرفته‌ای همچون ژاپن با وجود وقوع زلزله‌های چه بسا شدیدتر در مقایسه با کشور ما چیست؟
قطعا طی این روزها پس از دیدن تصاویر دلخراش جان‌باختن تعداد زیادی از هموطنانمان در زلزله غرب کشور و گشت و گذاری در فضاهای مجازی این سوالات در ذهن اکثر مردم ایجاد شده است؛ ابعاد این حادثه و حواشی پس از آن خیلی که دوام بیاورد تا یک ماه آینده است، همچون حوادث دلخراشی که مردم ما را در آذربایجان، خراسان جنوبی، بم، رودبار و... عزادار و داغدار کرد؛ اما باز هم همین سبک ساخت و ساز و همین روند در مدیریت شهرها ادامه پیدا می‌کند و باز کسی نیست که به فکر بافت‌های فرسوده و خطر بالقوه آنها برای جان مردم باشد.
تراژدی غم‌بار بم را که یادتان هست! تنها در 12 ثانیه زلزله‌ای به بزرگی 6.6 ریشتر از شهری 90 هزار نفری فقط حدود 30 هزار نفر را سالم گذاشت؛ نزدیک به 27 هزار زن و مرد و کودک و پیر و جوان با یک زلزله‌ای که برای کشورهایی همچون‌ ژاپن شاید به این حجم تکراری و بدون کمترین کشته و زخمی باشد جان خود را از دست دادند؛ فراموش نکنیم که بیش از 30 هزار نفر نیز در این حادثه خانواده، خانه و اطرافیان خود را از دست دادند.
زیاد دور نیست؛ فروردین سال گذشته زمین‌لرزه‌هایی با شدت زلزله غرب کشور و بسیار مشابه زمان و شرایط رخداد آن، در ژاپن رخ داد؛ طبق آمار و اطلاعات به دست آمده کمتر از 500 نفر زخمی و کمتر از 20 نفر در این حادثه کشته شدند.
تصور کنید زلزله 7.3 ریشتری به مرکزیت ازگله، کمی آن طرف‌تر در شهر کرمانشاه رخ می‌داد؛ در این صورت چه سرنوشتی در انتظار ساکنان قریب به هزار هکتار بافت فرسوده این شهر بود؟
آیا وقت احیای بافت‌های فرسوده نرسیده است!
قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهر 16 بهمن 89 از سوی رئیس مجلس شورای اسلامی به دولت ابلاغ شد. در این طرح به صراحت وزارت مسکن و شهرسازی(راه و شهرسازی فعلی) و شهرداری‌ها مجریان طرح‌های احیاء، بهسازی و نوسازی خوانده شده‌اند. از طرف دیگر وظایفی نیز بر عهده وزارت کشور و سازمان مدیریت بحران گذاشته شده که شامل پیشگیری از خسارات ناشی از حوادث غیرمترقبه با اولویت بافت‌های فرسوده و ناکارآمد است.
اگرچه مساله بافت‌های فرسوده موضوعی کهنه است اما سال 89 رفع این معضل دارای راهکارهای قانونی شده اما همچنان پس از گذشت قریب به هفت سال از تصویب این قانون شرایط و امکانات لازم برای شکل‌گیری شرایطی مناسب برای احیای این بافت‌ها فراهم نشده‌ است.
مثال و جلوه بارز بافت‌های فرسوده را در شهری چون قم بررسی می‌کنیم؛ طبق آخرین آمار نزدیک به هزار و 800 هکتار بافت فرسوده در این شهر وجود دارد که بیش از 300 هزار نفر در آنها ساکن هستند. مرکز شهر قم و محدوده حرم مطهر حضرت معصومه(س)، به عنوان پرتراکم‌ترین منطقه شهری نیز جزو این محدوده است. اگرچه شهرداری قم طی سال‌های اخیر با گسیل اعتبارات و منابع به دنبال احیای این بافت‌ها بوده اما بازگرداندن زندگی به این مناطق نیازمند تدبیری کلان‌تر و اعتباراتی ویژه است تا مردم با توان خود به همراه دولت بتوانند خانه‌های خود را بازسازی و بهسازی کرده و در زمان خطر مصون باشند.
براساس آمار می‌توان قم را دومین استان فرسوده کشور پس از خراسان جنوبی دانست چرا که یک ششم بافت مسکونی آن استانداردهای لازم در حوزه معماری و شهرسازی را دارا نیست.
شهرداری قم در زمینه مدیریت بافت فرسوده راهبرد مداخله اجتماعی را به کار گرفته است. سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) وابسته به ارگان مدیریت شهری در این زمینه مسوولیت‌هایی دارد و به همین منظور پروژه‌هایی را به صورت مداخله‌ محوری آغاز کرده است. احیای فضاهای تاریخی بافت فرسوده شهر که بیش از 300 هکتار از آن را شامل می‌شود محور فعالیت‌های این ارگان است.
بهسازی گذرهای تاریخی، ایجاد مراکز محله با احیای مکان‌های تاریخی، بهسازی و نوسازی مکان‌های تاریخی و... از جمله اقدامات این مجموعه است که بیشتر سعی دارد نگاه اجتماعی به سکونت در این بافت را تقویت کند تا مردم این بافت را ترک نکنند. طبق آمار اعلام شده از سوی معاونت معماری و شهرسازی شهرداری قم 10 درصد بافت فرسوده این شهر خالی از سکنه شده که جدا از مسائل دیگر، آسیب‌های اجتماعی را در آنها به دنبال دارد.
بهبود شرایط زندگی و بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده نیازمند اعتبارات کلانی است که تنها با تدبیری ویژه و رویکرد اصلاحی می‌تواند محقق شود و اگر باز هم غفلت از این مساله صورت گیرد جان هزاران تن دیگر در خطر خواهد بود.
از شهر قم با جمعیت کمتر از 1.5 میلیون نفری که کمی عبور کنیم، یک ابر حادثه و فاجعه در انتظار تهران پایتخت است. بیش از 3 هزار هکتار از وسعت تهران بزرگ بافت فرسوده است که 5 درصد کل مساحت این شهر بوده و تراکم سکونت در آن سه برابر دیگر مناطق تهران است. قریب به 8 میلیون نفر تنها در شهر تهران ساکن هستند که 15 درصد این جمعیت، بیش از 1.5 میلیون انسان را در بر می‌گیرد.
در بهترین حالت در پی وقوع زلزله‌ای حتی بسیار کمتر از زلزله غرب کشور، با این فرض که ساختمان‌های دیگر مناطق تهران ایمن باشد، جان 1.5 میلیون ساکن بافت‌های فرسوده در معرض خطر است.
این شرایط در بسیاری از شهرهای کشور صادق است و علاوه بر قم و تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و... نیز شرایط مشابهی داشته و با همین نسبت، جمعیت زیادی در بافت فرسوده ساکن بوده و در صورت وقوع خطر جانشان در معرض خطر خواهد بود.
به نظر می‌رسد وقتش رسیده که نهادهای مختلف حاکمیتی و محلی دخیل در مساله بافت فرسوده که قانون وظایفی را بر دوش آنها گذاشته و حتی نهادهایی که توان حرکت مثبت در این زمینه را دارند، هرچند که وظیفه قانونی نداشته باشند، از خواب غفلت بیدار شده و علاج واقعه را قبل از وقوع کنند.
امروز از رئیس جمهور که بالاترین مسئول اجرایی کشور است تا وزیر و استاندار و مدیران مختلف و حتی مردم، درگیر مساله امدادرسانی و کمک به زلزله‌زدگان غرب کشور هستند تا کمی از داغ مردم غیور این خطه کم کنند و مرهمی بر دردهای آنان باشند؛ با تقدیر از همه کسانی که عزم ویژه خود را برای کمک به زلزله‌زدگان جزم کرده‌اند اما همین امروز هم برای آغاز حرکتی بزرگ برای کاهش خطرپذیری بافت‌های فرسوده شهرها دیر است؛ هیچ‌کس نمی‌داند زلزله بعدی چه زمانی و در کمین چه شهری است، تهران هشت میلیونی و فاجعه‌ای بزرگ و یا هر یک از دیگر شهرهای کشور؛ پس بهتر است مسئولان از انداختن بار مسئولیت بر دوش دیگر ارگان‌ها خودداری کرده و با تمام توان برای بهسازی و نوسازی کمین‌های زلزله تلاش کنند.
انتهای پیام / 137