ترسناک های دوست داشتنی، یک اثر متفاوت از هنرمندی قمی

هنوز نمی‌دانم عبارتِ ترسناک‌های دوست داشتنی، اسم نمایشگاه عکسِ امیر مسعود عربشاهی است یا نه؟ ممکن است جمله‌ای توصیفی باشد برای نمایشگاهی که بعد از ظهری سرد، با امیر حسامی نژاد و به دعوت او رفتم. و چه خوب شد که رفتم و رشد و تفاوت هنر و هنرمند قمی را نسبت به گذشته‌ای نزدیک حس کردم.

نمایشگاه با عکس‌هایی از دسته عزاداران موسوم به لشکر جنّیان برپا شده بود. عکس‌ها خوب بودند. هم گزارشِ خوبی از فضای دسته جنیان در ایام محرم می‌دادند و هم بر خلاف عنوانِ نمایشگاه، فضایی مهربان و دوست داشتنی و گرم ساخته‌بودند. چهره جنیان هنوز از کودکان زیبا خوی و دوست داشتنی رد نشده بودند تا وحشت کنیم و از سوی دیگر به مقدار لازم از نشانه‌های انسانی دور شده بودند تا بتوانیم کمی احساس غربت کنیم و حتی شاید بترسیم.

اما اگر بخواهم نق بزنم و غرغر کنم، باید به فضای نمایشی لوازم صحنه اشاره کنم. وقتی عکاس با دوربینش قرار می‌گذارد که یک ماجرای بیرون از عادات و شکل انسانی را عکاسی کند، باید از نماد‌ها و فضا و زمینه انسانی تا می‌تواند فرار کند. البته این ایراد و اشکال بیشتر به طراحان و مجریان گروه عزادار بر می‌گردد و عکاس تقریباً در این ماجرا بی‌گناه است.

به عنوان مثال چرا باید سلاح‌ها انسانی باشند و برای غریب بودنشان فقط آنها را از طرح‌های ایرانی دور کنیم. این کافی نیست. جنیان برای جنگیدن با انسان‌ها (اگر برایشان ممکن باشد) به سلاح های انسانی نیازی ندارند. سلاحشان پس چگونه است؟ این چیزی است که ما اصلاً نمی‌دانیم. پس طراح و مجری دسته‌عزادار می‌توانست سلاح‌هایی که خیلی گنگ و نامفهوم و بسیار ساده هستند را به رخ ما بکشد به جای اینگه نیزه‌هایی که کمی به تسلیحات شرق دور و کمی هم به اسکاندیناوی شبیه‌اند را دست لشگر بدهد. اما عکاس شاید می‌توانست این اشتباه را جبران کرده و شفافیت را از روی سلاح و هر نشانه انسانی برداشته و ابهامی خیال انگیز را به ما هدیه می‌کرد. البته شاید. چون این کار در عمل برای عکاس بسیار سخت و محتاج تجهیزات خاص است.

محمد حسین زینعلی

گزارشگر : تحریریه قم نیوز