قم نيوز
: صنایع‌دستی قم، از فرش ابریشم تا قلم‌زنی و گیوه‌دوزی، انگشتر و آثار دیگر بازتابی از هنر اصیل ایرانی است. با وجود ظرفیت‌های بالا، چالش‌هایی همچون کمبود حمایت‌ها و مشکلات صادرات، این میراث ارزشمند را تهدید می‌کند.
يکشنبه ۳ فروردين ۱۴۰۴ ساعت ۱۷:۵۲
کد مطلب : 111946
منبع : خبرگزاری ايرنا
صنایع‌دستی قم؛ بازتابی از هنر اصیل ایرانی
اصغر شهبازی
قم؛ پایتخت فرش ابریشم و گنجینه‌ای از صنایع‌دستی فاخر
استان قم با تاریخچه‌ای غنی در حوزه‌های مختلف صنایع‌دستی، در کنار توانمندی‌های برجسته‌ای که در تولید فرش دستباف دارد، همواره یکی از مراکز مهم هنرهای سنتی ایران به شمار می‌آید. این استان، به‌ویژه در تولید فرش ابریشم که به عنوان پایتخت فرش ابریشم جهان شناخته می‌شود، از ظرفیت‌های بالقوه بسیاری برخوردار است که نه‌تنها در بازار داخلی، بلکه در سطح بین‌المللی نیز رقابت می‌کند. در این میان، چالش‌های اقتصادی و اجتماعی، کمبود حمایت‌ها و مشکلات صادرات همچنان مانع از تحقق کامل ظرفیت های این صنایع‌دستی می‌شود.
فرش دستباف قم با کیفیت بی‌نظیر خود و طرح‌های منحصربه‌فرد، در بازار جهانی شناخته‌شده است. در این راستا، فرش تمام ابریشم استان قم به دلیل تراکم بالا، رنگ‌های خاص و طراحی‌های اصیل ایرانی همواره در صدر تولیدات فرش جهان قرار دارد. این هنر دستی با قدمت طولانی خود، سال‌هاست که نه تنها در داخل کشور، بلکه در سطح بین‌المللی به‌عنوان نمادی از هنر اصیل ایرانی شناخته می‌شود. در همین راستا، طبق آمار موجود استان قم در حال حاضر ۲۰ درصد از صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داده است.
ابوالفضل صادقی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان قم، معتقد است قم به‌عنوان پایتخت فرش ابریشم جهان، یکی از سه قطب مهم فرش ایران است. با کیفیت‌ترین و گران‌ترین فرش‌های ابریشم دنیا در قم تولید می‌شود که زبانزد خاص و عام در دنیاست.
به باور وی، فرش‌های تمام ابریشم قم، با رنگ‌ها و نقوش ویژه‌ای که از اصالت ایرانی بهره‌برداری کرده‌اند، در کنار طراحی‌های مدرن، در بازار جهانی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. علاوه بر این، این فرش‌ها به دلیل سبک بودن، حمل‌ونقل راحتی دارند.
کارشناسان معتقدند با وجود این ویژگی‌های برجسته، مشکلات اقتصادی و تجاری به‌ویژه در زمینه قوانین صادرات و حمایت‌ها، هم‌اکنون بزرگ‌ترین موانع پیش‌روی صنعت فرش قم هستند.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان قم تصریح می‌کند: تصمیم های غیرکارشناسی، تعرفه‌های بالا برای واردات مواد اولیه، مشکلات در بازگرداندن ارز به چرخه اقتصادی کشور و نبود بیمه برای قالیبافان از جمله موانعی است که به تولید فرش ابریشم آسیب زده‌است.
وی همچنین بر لزوم حمایت‌های دولتی و تبلیغات بین‌المللی تأکید کرده و می‌گوید: حمایت از هنرمندان و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌تواند فرصتی باشد تا فرش‌های نفیس و اصیل قم در سطح جهانی شناخته شوند.
صنایع‌دستی قم؛ تنوع هنری با قدمتی کهن
علاوه بر فرش، قم در تولید و عرضه دیگر صنایع‌دستی همچون انگشترسازی، خرمهره‌سازی، سفالگری، منبت‌کاری، معرق‌کاری، کاشی‌کاری، قلم‌زنی، گیوه‌دوزی و رودوزی‌های سنتی نیز شهرت دارد. این صنایع‌دستی نه تنها با توجه به اصالت‌شان در داخل ایران، بلکه در بازارهای جهانی نیز تقاضای فراوانی دارند.
انگشترسازی قم؛ هنری با شهرت جهانی
قم در سال ۱۳۹۹ به‌عنوان شهر ملی انگشتر به ثبت رسید. این هنر که با استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی همچون عقیق، فیروزه و یاقوت انجام می‌شود، از جمله شناخته‌شده‌ترین صنایع‌دستی قم است. هنرمندان قمی در ساخت انگشترهای نقره‌ای با حکاکی‌های ظریف، طراحی‌های بی‌نظیری را خلق می‌کنند که در بازار داخلی و بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای دارند.
سفالگری و سرامیک‌سازی؛ هنرهای دیرینه
.jpg)
قم به‌عنوان یکی از مراکز مهم سفالگری و سرامیک‌سازی در ایران شناخته می‌شود. این صنایع‌دستی با لعاب‌های خاص و طراحی‌های هنری، در ساخت ظروف تزئینی و کاربردی کاربرد دارند. این هنرها که به‌ویژه در تولید کوزه‌ها و ظرف‌های سفالی شهرت دارند، همچنان محبوب هستند.
کارگاه‌های سفال و سرامیک قم با بهره‌گیری از خاک مرغوب و لعاب‌های رنگارنگ، آثاری چشم‌نواز خلق می‌کنند که هم در مصارف کاربردی و هم تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طرح‌های سنتی و اسلیمی بر روی کاشی‌ها، کوزه‌ها و ظروف سفالی قم، یادآور هنر ایرانی در دوران گذشته است. این هنر، علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، ظرفیت بالایی برای صادرات نیز دارد، اما همچنان با چالش‌هایی همچون هزینه‌های بالای تولید، نبود حمایت‌های کافی و مشکلات صادرات مواجه است. توسعه بازارهای جهانی و حمایت از تولیدکنندگان می‌تواند نقش مهمی در احیای این هنر ارزشمند داشته باشد.
منبت‌کاری و معرق‌کاری، دیگر هنرهای دستی قم هستند که در ساخت تابلوهای هنری، مبلمان و اشیای تزئینی کاربرد دارند. هنرمندان قمی با استفاده از چوب‌های مرغوب و نقوش برجسته، آثار زیبایی خلق می‌کنند که در بازارهای داخلی و بین‌المللی تقاضای زیادی دارند.
کارشناسان صنایع دستی می‌گویند: هنرمندان این شهر با مهارت و ظرافت، چوب‌های مختلف مانند گردو، راش و گلابی را تراش داده و با ایجاد نقوش برجسته، آثاری بی‌نظیر خلق می‌کنند. در معرق‌کاری نیز با تلفیق قطعات چوب‌های رنگی، طرح‌های هنری و اسلیمی زیبایی روی تابلوها، جعبه‌های تزئینی، میز و سایر وسایل دکوراتیو شکل می‌گیرد. این دو هنر، علاوه بر ارزش هنری، نقش مهمی در تولید محصولات دکوراتیو و مبلمان دارند و بازارهای داخلی و خارجی را به خود جذب کرده‌اند. با این حال، کمبود مواد اولیه مرغوب، هزینه‌های بالای تولید و نبود حمایت‌های لازم از سوی نهادهای فرهنگی و اقتصادی، چالش‌هایی هستند که صنعتگران این حوزه با آن مواجه‌اند. توسعه آموزش‌های تخصصی و افزایش فرصت‌های بازاریابی بین‌المللی می‌تواند به رونق بیشتر این هنرهای ارزشمند در قم کمک کند.
کاشی‌کاری سنتی و آجرکاری معرق قم یکی از شاخص‌ترین هنرهای این استان است. کاشی‌های تولیدی قم که به‌ویژه در مساجد و بناهای مذهبی کاربرد دارند، به دلیل رنگ‌های منحصربه‌فرد و طرح‌های سنتی، در ایران و خارج از کشور شهرت دارند.
دست‌اندرکاران تاکید دارند که استادکاران قمی با مهارت خاصی، کاشی‌ها و آجرها را با طرح‌های هندسی، اسلیمی و خطاطی ترکیب کرده و آثاری خلق می‌کنند که در تزیین مساجد، اماکن مذهبی و ساختمان‌های سنتی به کار می‌رود. این هنر که در دوره‌های مختلف تاریخی شکوفا شده، همچنان در قم رواج دارد و نمونه‌های بی‌نظیری از آن را می‌توان در بناهای مذهبی این استان مشاهده کرد. کاشی‌های معرق قم، به دلیل ظرافت در طراحی و رنگ‌آمیزی منحصربه‌فرد، در سطح کشور و حتی بازارهای بین‌المللی طرفداران زیادی دارند. بااین‌حال، هزینه بالای تولید، محدودیت در تأمین مواد اولیه و کمبود حمایت‌های دولتی، از چالش‌های اصلی این هنر محسوب می‌شود. توسعه کارگاه‌های آموزشی و حمایت از صادرکنندگان می‌تواند به احیای هرچه بیشتر این هنر فاخر کمک کند.
قلم‌زنی روی فلزات
قلم‌زنی یکی دیگر از هنرهای دستی قم است که در آن حکاکی‌های اسلیمی و گل‌وبوته‌ها روی فلزاتی چون مس، نقره و برنج انجام می‌شود. این هنر در ساخت ظروف تزئینی، تابلوهای هنری و اشیای دکوراتیو به کار می‌رود.
گیوه‌دوزی قم به دلیل سبک بودن و راحتی، همچنان یکی از محصولات پرطرفدار این استان است. علاوه بر آن، رودوزی‌های سنتی همچون گل‌دوزی، سرمه‌دوزی و قلاب‌دوزی نیز در تولید لباس‌های سنتی و پرده‌های مذهبی استفاده می‌شود.
استادکاران قمی با استفاده از نخ‌های پنبه‌ای، ابریشمی و زیره‌های چرمی یا لاستیکی، گیوه‌هایی سبک و مقاوم تولید می‌کنند که برای فصل‌های گرم سال بسیار مناسب است. این کفش سنتی به‌ویژه در مناطق کویری و روستایی قم طرفداران زیادی دارد و علاوه بر مصرف داخلی، ظرفیت صادرات به کشورهای همسایه را نیز داراست. بااین‌حال، کاهش تقاضا به دلیل جایگزینی کفش‌های مدرن، گرانی مواد اولیه و نبود حمایت‌های کافی از صنعتگران، از چالش‌های اصلی این هنر محسوب می‌شود. احیای این صنعت از طریق برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی، معرفی در بازارهای گردشگری و حمایت از تولیدکنندگان می‌تواند به رونق دوباره آن کمک کند.
خرمهره‌سازی؛ میراثی ۷۰۰۰ ساله
خرمهره‌سازی یکی دیگر از صنایع‌دستی مهم قم است که سابقه‌ای بیش از ۷۰۰۰ سال دارد. این مهره‌های فیروزه‌ای رنگ که در گذشته برای دفع چشم‌زخم استفاده می‌شدند، امروزه به‌عنوان زیورآلات و تسبیح‌های دست‌ساز در سراسر جهان شناخته شده‌اند.
چالش‌ها و راهکارها برای توسعه صنایع‌دستی قم
ناظران تاکید دارند که با وجود این ظرفیت‌های بزرگ، صنایع‌دستی قم همچنان با چالش‌هایی مواجه است. از جمله مشکلات عمده می‌توان به کمبود حمایت‌های دولتی، نبود بیمه برای هنرمندان، مشکلات در صادرات، و هزینه‌های بالای تولید اشاره کرد. برای حل این مشکلات، راهکارهایی همچون برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی، تأمین بیمه‌های اجتماعی برای هنرمندان، کاهش تعرفه‌های واردات مواد اولیه، و توسعه بازاریابی بین‌المللی می‌تواند به رونق این صنایع کمک کند.
ضرورت حمایت‌های دولتی
کارشناسان همچنین می‌گویند: برای توسعه این صنایع، ضروری است که دولت و بخش خصوصی از هنرمندان حمایت‌های بیشتری داشته باشند. از جمله اقدامات ضروری، تبلیغات مؤثر در سطح بین‌المللی و حضور در نمایشگاه‌های خارجی است که می‌تواند به معرفی هرچه بیشتر صنایع‌دستی قم در بازارهای جهانی کمک کند.
توسعه گردشگری صنایع‌دستی
علاوه بر این، دست اندرکاران بر این باورند که توسعه گردشگری صنایع‌دستی و ایجاد کارگاه‌های آموزشی می‌تواند به معرفی بیشتر این هنرها به توریست‌ها و گردشگران کمک کند و زمینه‌ای برای گسترش بازارهای خارجی فراهم سازد.
قم، به‌عنوان پایتخت فرش ابریشم و یکی از قطب‌های مهم صنایع‌دستی ایران، با ظرفیت‌های فراوانی که در تولید فرش و سایر صنایع‌دستی دارد، می‌تواند به یکی از مراکز اصلی صادراتی این هنرها تبدیل شود. با این حال، برای تحقق این هدف، نیاز است که چالش‌ها شناسایی شده و از طریق حمایت‌های دولتی، تبلیغات جهانی و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی به رونق این صنایع کمک شود. این اقدام‌ها نه‌تنها به توسعه اقتصادی استان بلکه به حفظ و گسترش میراث فرهنگی و هنری ایران کمک خواهد کرد.
گزارشگر : تحریریه قم نیوز
تگ ها
آخرین عناوین
