حکایت آیت الله آقا میرزا صادق تبریزی و تبعید به قم

قم نیوز – محی الدین عامل: روزهای میانی اسفند ماه، ایام سالگشت ارتحال ملکوتی یکی از مجتهدان و مراجع تقلید ایران است.

او آیت الله آقا میرزا صادق تبریزی، یکی از علمای بزرگ و از جمله مراجع تقلید شیعه در عصر حاضر بود که ریاست عامه و مرجعیت تام داشت و حکومت ستمشاهی رضاخان، وی را به دنبال اعتراض‌های انقلابی اش، به قم تبعید کرد.

و اما ماجرای تبعید این شخصیت بزرگ این است که در جریان قلع و قمع حوزه‌های علمیه و دستگیری و کشاندن طلاب علوم دینی به پادگانها و از طرفی جریان کشف حجاب که عملا با حضور خانواده رضاخان در مجامع عمومی و از سال 1307 هجری شمسی آغاز شد؛ مراجع و عالمان بزرگ دینی به پاسداری از این ارزش اسلامی برخاستند و مبارزه ای گسترده را با دولت آغاز کردند که علمای شهرهایی مانند قم، تهران، اصفهان، تبریز، شیراز و مشهد، هر کدام با اجرای راهپیمایی‌ها و تجمعات، مردم را از هجوم گسترده دشمن آگاه ساختند و دین ستیزی رضاخان را محکوم کردند.

در این وقایع، آیت الله میرزا صادق آقا در تبریز به عنوان مجاهد پیشرو در مبارزه با دین ستیزی رضاخان، مردم آذربایجان را رهبری کرد.

وی پس از شنیدن وقایع دردناک هجوم به مدارس علمیه در حوزه علمیه قم و دستگیری طلاب و با علنی شدن تبلیغات ضد اسلامی رضاخان، دولت رضاخانی را به باد انتقاد گرفت و از رفتار و کردار عوامل حکومت، اظهار انزجار و اعلام خطر کرد و این بود که رضاخان دستور تبعید وی را صادر کرد.

حکایت تبعید وی در کتب تاریخی به گونه‌های مختلف آمده است که یکی از این کتاب‌ها، کتاب معارف الرجال است که در این باره چنین می‌نویسد:

"او کسی بود که بر بالای منبر رفته و آنچه که خاندان پهلوی با علما و دین انجام می‌داد برای مردم مطرح می‌کرد و لذا عوامل پلیس او را دستگیر و نخست به همدان و سپس به قم تبعید کردند."

جالب این است که حضرت امام هم درباره این ظلم ستیزی آیت الله میرزا صادق آقا تبریزی بیاناتی دارند که اینچنین در تاریخ ثبت است:

"با دستِ رضاخان، شروع کردند به کوبیدن روحانیون؛ عمامه‌ها را برداشتند و مدرسه‌ها را جلویش را گرفتند، لباس‌ها را تغییر دادند با آن شدتی که انسان شرم می‌کند که چه کردند با این طائفه و این هم به اسم اینکه می‌خواهیم اصلاح بکنیم؛ با اسم اینکه همه ایران یکرنگ باشند؛ ملت ما کذا باشد و با این حرف‌های ناروا این قدرت را هم می‌خواستند بشکنند و شکستند در آن وقت و سخت هم شکستند و چند قیامی که در ایران از جانب روحانیون شد که یکی از آنها از اصفهان بود؛ این را هم با حیله و قدرت شکستند چنانچه قیام آذربایجان و علمای آذربایجان و قیام خراسان اینها را هم با قدرت شکستند ... و علمای تبریز را دو نفر شخصی که در رأس بود در آنجا گرفتند و بردند گمانم این است که در سقز آنجا مدتی تبعید بودند و بعد هم که اجازه رفتن را دادند و مرحوم حاج میرزا صادق آقا که شخص اول آن‌وقت روحانیت تبریز بود آمد و در قُم ماند و در همین جا هم ماندگار شد و دیگر نرفت."

او متولد شهر تبریز است. پدرش میرزا محمد آقا معروف به مجتهد کوچک، از علمای بزرگ تبریز در روزگار خود بود و میرزا صادق هم نخستین تعالیم اسلامی را از محضر پدرش آموخت.

او در 14 سالگی بر آن شد تا برای تکمیل تحصیلات به نجف اشرف عزیمت کند و در جوار بارگاه منوّر حضرت امیرالمومنین (ع) اقامت گزیند.

میرزا صادق آقا حدود ربع قرن در نجف ماند و از محضر استادانی مانند آیات شیخ حسین اردکانی، ملا محمد فاضل ایروانی، محمد فاضل شربیانی، محمدحسن مامقانی و شیخ‌هادی طهرانی بهره مند شد و پس از کسب درجه اجتهاد، به تبریز بازگشت و به تدریس و تربیت طلاب همت گمارد و پس از چندی، مرجعیت عامه مردم را هم بر عهده گرفت.

باید گفت در زندگی آیت الله تبریزی، دو ویژگی بسیار برجسته وجود دارد. یکی از این ویژگیها، سخت کوشی و استواری معظم له در اهداف دینی و ویژگی دوم، عشق و علاقه وی به مردم و به عبارتی وجهه مردمی اش بود.

همراهی مردم به این مرجع عالیقدر چنان بود که یکی از نویسندگان درباره جایگاه وی در بین مردم چنین می‌نویسد:

"حاج میرزا صادق آقا پس از رحلت حاجی میرزا حسن مجتهد، از حیث نفوذ و وجهه در درجه اول واقع شد؛ چنانچه در شب عید فطر، مردم از نیمه‌های شب به مسجد او می‌رفتند و برای اقامه نماز عید سعید فطر، جا می‌گرفتند تا حضور در نماز وی را از دست ندهند."

آیت الله آقا میرزا صادق تبریزی سرانجام در ایام تبعید در قم و در چنین روزهایی از اسفند ماه سال 1331 هجری شمسی به دیدار معبود شتافت تا پس از اقامه نماز بر پیکرش توسط آیت الله شیخ ابوالقاسم کبیر قمی، در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) در خاک آرام گیرد؛ رحمت الله علیه.

انتهای پیام/2258*