گزارش مکتوب؛ مديريت جامع مهار وکاهش خسارات سيل

سیل یک پدیده طبیعی است که در هنگام بروز مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیر قابل اجتناب است.

اگر بشر خود وسکونت گاه واموال خودرا بدون دفاع درمعرض هجوم سیل قرار نمی داد این پدیده طبیعی درخاطره بشرچنان تصویر هول انگیزی باقی نمی گذاشت که در صدر فهرست مخاطرات طبیعی تهدید کننده حیات جمعی قرارگیرد.

ایران به لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه ای و آب و هوای خشک و نیمه خشک، اگرچه در مقایسه با دیگر کشورها مقدار بارش در آن کم بوده و طی سال های نرمال، میزان بارشی حدود دویست و پنجاه میلی متر دارد اما بارش ها در برخی نقاط کشور با شدت بیشتری صورت گرفته و با در نظر گرفتن خشکی طبیعت، پس از یک بارش بلافاصله روان آب ها ایجاد شده و در صورت شدت بارش باعث می شود سیلاب پدید آمده و خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و مالی مردم برسد.

بیست وهفت مهرماه سال جاری بود که رسانه‌ها از دستور وزیر نیرو به نهادهای زیر مجموعه این وزارتخانه برای آمادگی مقابله با سرمای سخت و پدیده ال نینو خبر دادند و ستاد مدیریت بحران نیز به استانداری‌ها، شهرداری‌ها و سازمان‌های مختلف هشدار داد که در این خصوص پیش‌بینی‌های لازم برای وقوع زمستان بسیار سرد و سیل شدید، صورت گیرد.

این پدیده در روزهای اخیر دراستان قم خود را با ریزش باران‌ شدید نشان داد و علی رغم بارش های نه چندان زیاد نشان داد که شهر قم برای بروز سیلاب آسیب‌پذیراست و در صورت جدی بودن هشدار ال‌نینو نمی‌توان به این آسانی از کنار آن گذشت.

یحیی زارع، مدیرکل هواشناسی استان قم با اشاره به اینکه نگاه هواشناسی به مسئله ال نینو با وزارت نیرو قدری متفاوت است اما به هر حال رخ دادن این پدیده و رسیدنش به قم امری انکارناپذیر است گفت: بارش‌های رگباری، بارش‌های شدید، درجه حرارت پایین و تغییر سمت و سوی وزش باد و شدت آن از اثرات ال نینو در استان قم است.

وی با بیان اینکه اطلاعیه‌ها و اخطارهایی با فاصله هفتاد و دو ساعت از ایجاد مسئله روان‌آب‌ها در شهر قم از سوی هواشناسی صادر شده است.

آقای زارع گفت: نقش هواشناسی پیش بینی و هشدارهای لازم برای پیشگیری از بروز خسارت است که انجام شده و از این به بعد وظیفه دیگر مسئولان دستگاههای اجرایی است که موانع روان‌آب‌ها را از بین برده تا از بروز خسارت‌های احتمالی پیشگیری شود.

به طور کلی وقوع سیل در هنگام باران شدید یا برف در یک منطقه جغرافیایی خاص که باعث تغییر بستر رودخانه ها و تخریب سدها و آب بندها می شود به وجود می آید بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه خیزی، برخی مناطق آن ، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل کمتر از زلزله نبوده و پیشگیری نکردن از وقوع آن می تواند خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را بر جای گذارد.

میزان بارش‌ها طی چهل و پنج روز اخیر در استان قم و همچنین سیلاب ایجاد شده در منطقه پردیسان قم از جمله مواردی بود که در دهمین جلسه شورای حفاظت از آب استان قم به آن پرداخته شد.

احمد حاجی حسینی مسگر مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم در جلسه شورای حفاظت از آب استان قم با اشاره به افزایش صدو بیست درصدی میزان بارش طی چهل و پنج روز اخیر نسبت به مشابه آن در سال گذشته در قم گفت: استان قم از ابتدای مهرماه تاکنون بارش چهل میلی متری را تجربه کرده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم با بیان اینکه بارندگی‌های اخیر موجب شده تا حجم قابل‌توجهی از «سد کبار»قم پر شود گفت: بارندگی‌هایی که در راه است موجب سرریز شدن آب از این سد و آسیب‌پذیری‌های چند برابر می‌شود.

سد قدیمی کبار در دشت کبار در نزدیکی زنبورک از توابع جنت آباد قم قرار دارد.

دربسیاری موارد عوامل شناخته شده وبه نظر کم اهمیت ناشی از توجه نکردن به پاره ای ازمسایل ساده وآسان سبب بروز وتشدید سیلاب میگردد منطقه پردیسان قم به دلیل موقعیت مکانی و مشکلات ساخت ساز و نبود پیش بینی‌های لازم و موثر برای جمع آوری سیلاب و روان آب‌ها در خطر سیل قرار دارد.

در منطقه پردیسان که پیش بینی سکونت سیصد هزار نفر شده است متاسفانه تنها هنگامی که سیلابی جاری میشود توجه مسئولان مربوطه را به خودجلب می کند.

رضا سیار فرماندار قم با بیان اینکه پردیسان در سال های اخیر بارندگی های زیادی را تجربه کرده است، گفت: اگر بارندگی اخیر در این منطقه به صورت تگرگ نبود، به دلیل جاری شدن سیلاب به طور حتم مشکلات زیادتری در پردیسان به وجود می آمد.

وی با اشاره به اینکه هنوز جای اصلاح و انجام یک سری اقدام های قابل قبول برای بازگشایی مسیر آب وجود دارد گفت : کانال واقع در پردیسان نشان میدهدکه برای عبور آب با حجم بالا مناسب نیست.

فرماندار قم با اشاره به اینکه ساخت‌وساز هنوز در شهر پردیسان ادامه دارد، گفت: برای اصلاح و احداث نقاطی که بتواند سیلاب‌های این منطقه را جمع‌آوری کند دیر نشده است.

سیار با بیان اینکه در بارندگی اخیر سیلاب از مسیری متفاوت تر از مسیر قبلی که برای آن پیش بینی پل شده بود، به منطقه پردیسان ورود پیدا کردگفت: راه وشهرسازی باید پایش جدی کانال آب شهر پردیسان را انجام دهد.

پدیده سیل علیرغم همه پیچیدگی هایش قابل بررسی وشناخت شده بوده ومی توان برای مهار وکاهش خسارات آن راه حل های مناسبی ارائه کرد مطابق آمار سازمان ملل متحد در میان بلایای طبیعی، سیل و طوفان بیشترین تلفات و خسارات را به جوامع بشری وارد کرده است، در اغلب سال های گذشته در کشورمان حدود هفتاد درصد اعتبارات سالانه طرح کاهش اثرات بلایای طبیعی و ستاد حوادث غیر مترقبه صرف جبران خساران ناشی از سیل شده است.

سید حسن رضوی رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قم نیز در جلسه حفاظت از منابع آب قم با اشاره به اینکه استان قم به شدت در معرض سیل قرار دارد، گفت: با وجود تمام تهدیدها و تمام سیلاب‌هایی که درقم و به ویژه منطقه پردیسان اتفاق افتاده کار درست و کارشناسی در مقابله با آن انجام نمی‌شود.

رضوی با بیان اینکه مسیر آب‌راه‌های استان قم به‌گونه درستی مدیریت نشده‌اند، افزود: دو مانع بزرگ یکی راه آهن و دیگری جاده ورجان در مسیر آبراهه‌های بارندگی باعث شده تا حجم زیادی از سیلاب‌ها در پردیسان روان ‌شود.

وی با اشاره به اینکه سه رودخانه، قم‌رود، طغرود و کبار از رودخانه‌های خطرناک در وقوع سیل هستندگفت: اگر بارندگی ایلام در قم اتفاق می‌افتاد می‌توانست بحران جبران ناپذیری را به وجود بیاورد.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قم با انتقاد از عدم انجام اقدامات لازم توسط مجموعه‌هایی که باید در این زمینه نقش پررنگی ایفا کنند، گفت تجربه سیل در این شهر قبلاً تکرار شده است و مسئولانی که این حجم از ساخت‌وساز را در این شهر انجام داده‌اند باید برای این منطقه چاره‌اندیشی کنند.

وی با تصریح بر این مطلب که با توجه به‌پیش بینی‌های انجام‌ شده قم درگیر سیلاب خواهد شد، بر لزوم تدابیر خاص بخصوص در مناطق حادثه‌خیز استان که در معرض بحران هستند، تأکید کرد.

علی‌جان‌صادق‌پور مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان قم با اشاره به اینکه سیل گذشته وسیع‌ترین سیل در چندسال گذشته در استان قم بوده است، گفت: در این سیل یک هزارو سیصد متر از خطوط انتقال آب آسیب دیده است.

مدیرعامل شرکت آب‌ و فاضلاب روستایی استان قم با اشاره به اینکه در این سیلاب منطقه خورآباد بخش کهک قم محل تلاقی آب‌های روان قرار گرفت و بیشترین خسارت به این منطقه وارد شد. گفت:سیلاب اخیر همچنین به تجهیزات برقی برخی از مراکز آب و فاضلاب روستایی خسارت وارد کرده است.

محمدرضا قاضی کارشناس اداره کل هواشناسی استان قم با اشاره به بارندگی های پراکنده چند روز گذشته گفت: بارش باران از نیمه هفته جاری در این استان به ویژه بخش کهک قم شدت می گیرد.

عبدالحمید توکلی بینا مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم در جلسه مدیریت بحران این شرکت با اشاره به پیش‌بینی‌های صورت گرفته مبنی بر احتمال وقوع پدیده «ال‌نینو» گفت: باید تمهیدات لازم اندیشیده شود تا اگر این پدیده اتفاق افتاد بتوانیم مدیریت بحران مناسبی داشته باشیم.

وی اطلاع‌رسانی و بالابردن آگاهی مردم برای مقابله با سرما و یخبندان شدید را در این زمینه بسیار تأثیرگذارو ضروری دانست.

به هر حال سیل پدیده ای طبیعی است که جوامع بشری آنرا به عنوان یک واقعه اجتناب ناپذیر پذیرفته اند. دسته ای از حوادث طبیعی که انسان برآنها برچسب (بلایای طبیعی) زده است همواره و به خودی خود بلا نیستند و آنچه آنها را بلا گردانیده فعل و انفعالات اختراعی ماست.

بدیهی است مدیریت جامع مهار وکاهش خسارات سیل مجموعه ای از اقدامات سازه ای وغیرسازه ای ویا تلفیقی از آنهاست که برای جلوگیری ویاکاهش ایجادسیلاب درحوضه ها ، جلوگیری ویاکاهش بروز طغیان رودخانه ها ومسیل ها وکاهش تلفات وخسارات ناشی از سیلاب انجام می شود، بنابراین نیاز به یک برنامه ریزی جدی برای مدیریت کاهش خسارات سیل در سطح استان ضرورت می یابد و بدنام کردن سیل مارا از مسئولیت معاف نمی کند.

انتهای پیام/۱۳۷