توسعه گردشگری اسلامی در قم از رویا تا واقعیت

به گزارش قم نیوز، صنعت گردشگری امروز در سطح جهانی یکی از پردرآمدترین صنایع خدماتی محسوب می‌شود. سالانه میلیاردها دلار در این حوزه تبادلات مالی صورت می‌گیرد و از سوی دیگر توسعه گردشگری به رونق تبادلات فرهنگی و حتی سیاسی منتج شده است.

طبق آمارهای منتشر شده درآمد صنعت گردشگری در کل دنیا در سال ۲۰۱۴ به رقمی بالغ بر ۶ هزار میلیارد دلار رسیده است که واقعا عدد نجومی است. در این سال بالغ بر یک‌میلیارد و ۱۳۴ میلیون نفر به گردشگری بین‌المللی پرداخته‌اند و این صنعت در این سال توانسته از هر ۱۱ شغل در دنیا یک شغل را به خود اختصاص دهد.

کشور ما ایران نیز از نظر ظرفیت‌های گردشگری دارای وضعیت بسیار ویژه‌ای است و برخی از کارشناسان معتقدند ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری جزو ۱۰ کشور برتر دنیا محسوب می‌شود.

تاریخ دیرینه، تمدن باستانی، آب و هوای چهار فصل و فرهنگی دینی از جمله ویژگی‌هایی است که ایران را تبدیل به یکی از پرجاذبه‌ترین کشورها در زمینه جاذبه گردشگری کرده است. با این حال آمار و ارقام ورود گردشگران به ایران به هیچ جه متناسب با این حجم از ظرفیت‌های گردشگری نیست.

هرچند در سال‌های اخیر وضعیت گردشگری در ایران بهبود یافته است اما در سال ۹۳ میزان گردشگران ورودی به ایران به عدد ۵ میلیون نفر رسیده است و تا عدد ۲۰ میلیون گردشگری که در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله بدان اشاره شده است فاصله بسیاری وجود دارد.

در خصوص دلایل این سطح پایین ورود گردشگر به کشور ما دلایل زیادی مطرح می‌شود. برخی مدعی هستند که ساختارهای توسعه گردشگری در ایران فراهم نیست و برخی دیگر نیز بر این باورند که تنش‌های سیاسی مانع از توسعه این صنعت در ایران شده است. با این حال به نظر می‌رسد که یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم توسعه فراگیر در صنعت گردشگری در ایران عدم توجه به الگوهای توسعه درونی است.

باید به این مسئله توجه داشته باشیم که فرهنگ دینی و اسلامی ایران به هیچ وجه مدل‌های توسعه غربی گردشگری را نمی‌پذیرد. این یک واقعیت است که امروز بخش عمده‌ای از صنعت گردشگری با الگوی‌های غربی همراه شده و متاسفانه این الگوها در برخی از کشورهای منطقه و به اصطلاح اسلامی مانند ترکیه و امارات پیاده شده است. اما مطمئنا این الگوی توسعه‌ای به هیچ وجه در ایران قابلیت پیاده سازی را ندارد و لذا باید به دنبال یک مدل بومی بود که اتفاقا کارشناسان این حوزه معتقدند توجه به این ویژگی می‌تواند نقطه محرک صنعت گردشگری در ایران باشد.

الگوی گردشگری اسلامی یک الگوی نو در صنعت گردشگری است و مخاطبان بسیاری نیز در منطقه و جهان دارد.

امروز بیش از ۱.۵ میلیارد مسلمان در جهان شیفته فرهنگ و معماری اسلامی هستند و از سوی دیگر ایران در منطقه‌ای قرار گرفته است که چند صد میلیون مخاطب با زبان فارسی دارد.

در کشورهای افغانستان، تاجیکستان و حتی آذربایجان شیفتگان زیادی برای فرهنگ و تمدن ایران اسلامی وجود دارد که می‌تواند به عنوان هدف گردشگری اسلامی محسوب شوند.

اما برای تبیین ماهیت گردشگری اسلامی می‌توان شهر قم را مثال زد. شهری با ماهیت مذهبی و تاریخی که به دلیل وجود آستان مقدس حضرت معصومه (س) و حوزه‌های علمیه شهرتی جهانی پیدا کرده است. مطمئنا اگر زیرساخت‌های گردشگری متناسب با الگوی توسعه اسلامی در این شهر ورود و بروز پیدا کند می‌توان قم را تبدیل به پایلوت توسعه گردشگری اسلامی در کشور کرد.

اما رسیدن به این الگو مشخصا یک الزاماتی دارد. اگر قرار است شهر قم در واقع امر مدل توسعه گردشگری اسلامی شود باید به مقدمات آن توجه کرد اما متاسفانه در عمل آنچه که دیده می‌شود دوری از این الگو است. اگر قم قرار است تبدیل به این الگو شود باید در تمام زمینه‌ها زیرساخت‌های متناسب با گردشگری اسلامی در آن رعایت شود. اما هم اکنون طرح‌هایی در قم در حال اجراست که مغایر بافت بومی و سنتی این شهر است و به تدریج قم را تبدیل به یک شهر مدرن می‌کنند.

البته منظور ما از اینکه الگوی توسعه اسلامی در شهر قم باید اجرایی شود به این معنا نیست که همه دیوارهای این شهر باید از گل و خشت شود و همه سقف‌ها گنبدی، بلکه هدف آن است که روح معنوی و مذهبی شهر در همه حوزه‌های معماری، شهرسازی ، توسعه فرهنگی و ... لحاظ شود.

حجت الاسلام محمدمهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم در این زمینه به خبرنگار فارس می‌گوید: توسعه بر محور مدرنیته و بی توجهی به آرمان‌ها، مانع از دستیابی به مدل اسلامی است و اگر آرمان شهرسازی ما شهری مانند نیویورک باشد نمی‌توان از دل آن سجده و بندگی بیرون آورد.

وی می‌افزاید: اگر قرار است قم به قبله شهرسازی اسلامی در دنیا بدل شود باید در تمام حوزه‌ها و زیرساخت‌ها الزامات آن الگوی دینی لحاظ شود تا بتوان به افق الگوی شهر دینی دست پیدا کنیم.

باید گفت توسعه صنعت گردشگری در شهر قم مبتنی بر الگوی اسلامی نیازمند آن است که ما حداقل‌های لازم برای اسکان مناسب گردشگران را فراهم کنیم. از طرف دیگر دولت و رسانه‌ها نیز می‌توانند در معرفی ظرفیت‌های شهری همانند قم که امروز استقبال زائران از کشورهای اسلامی در آن روبه افزایش است را به جامعه هدف تلاش بیشتری داشته باشند.

حسن بختیاری نایب رئیس شورای اسلامی شهر قم نیز به خبرنگار فارس می‌گوید: قم نیازمند زیرساخت‌های گسترده گردشگری است تا بتوان مدت ماندگاری زائران را در این شهر افزایش داد.

وی اضافه می‌کند: ظرفیت هتل‌ها در استان ما بسیار محدود است و ابتدایی‌ترین زیرساخت‌های سیاحتی و گردشگری در این شهر تامین نمی‌شود و در چنین وضعیتی چگونه می‌توان به توسعه الگوی گردشگری اسلامی دست پیدا کرد.

علیرضا حجت پور که یکی از مدیران آژانس‌های مسافرتی که در امر سرویس‌دهی به زائران غیر ایرانی در قم فعال است در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چه راهکارهایی باید برای تحقق الگوی گردشگری اسلامی در شهر قم پیاده سازی کرد تا میزان حضور و ماندگاری زائران و مسافران در این شهر افزایش یابد اظهار می‌کند: واقعیت آن است که ما هنوز در بسیاری از زیرساخت‌های ابتدای صنعت گردشگری توفیق نداشته‌ایم و آنچه شما از الگوی گردشگری اسلامی مد نظرتان هست مسئله کلانی است که بعد از توسعه زیرساخت‌ها پدید می‌آید.

وی ادامه می‌دهد: همین الان تعداد زیادی از گردشگران به ویژه از کشورهای عربی وارد قم می‌شوند اما ما توان و ظرفیت مناسب برای استقبال خوب از این افراد را نداریم و این عدم استقبال مناسب مطمئنا در آینده نیز تاثیر زیادی بر روی جامعه مخاطب دارد.

این فعال عرصه گردشگری می‌افزاید: یکی از اصلی‌ترین سوغاتی که یک گردشگر از مقصد گردشگری با خود به خانه می‌برد خاطراتش هست و اگر این خاطرات جالب نباشند بدون شک این فرد نه تنها کسی را ترغیب به آمدن به قم نمی‌کند بلکه اگر کسی هم قصد آمدن داشته باشد سعی می‌کند تا وی را منصرف کند و ما در استان قم اگر جاذبه‌های مذهبی و معنوی را کنار بگذاریم حرف چندانی برای گفتن نداریم در حالی که بسیاری از زائران و گردشگران خواهان حضور در قم هستند ولی ماندگاری آنها به دلیل ضعف‌هایی که گفته شد پایین است.

هدف گذاری برای تقویت زیرساخت‌های گردشگری در بعد سخت افزاری و نرم افزاری از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به سرانجام برسد. اما هدف گذاری صرف راه چاره نیست و باید عزمی فراگیر در بین سرمایه گذاران، مردم شهر و مسئولان ایجاد شود تا این اهداف به سرانجام برسد.

سرمایه گذاران بخش خصوصی با تقویت زیرساخت‌ها، مسئولان با حمایت از بخش خصوصی و مهیا کردن بسترهای لازم و مردم با نهادینه کردن فرهنگ استقبال از زائران و گردشگران با روی گشاده می‌توانند در این مسیر به ایفای نقش بپردازند.

انتهای پیام/۱۳۲