امام حسن مجتبی (ع) اسوه مواسات

به گزارش قم نیوز «مواسات»‏ به معنای همراهى کردن و کمک کردن به برادر مؤمن در همه‏ى امور است؛ بطوری که انسان کمک فکرى، مالى، جسمانى و آبرویى را وظیفه بداند. (آیت الله خامنه‌ای، 31/06/1386)

بر اساس این معنا، یکی از بارزترین الگوهای مواسات که اتقان آن را پیامبر اکرم (ص) تأکید فرموده‌اند امام حسن مجتبی (ع) است؛ زیرا پیامبر (ص) در مورد ایشان فرموده اند: «این حسن از من خبر می‌دهد؛ آثار و دین مرا به مردم معرفی می‌نماید؛ سنت مرا زنده می‌کند؛ در رفتار خود متصدی امور من خواهد شد؛ خدا به وی نظر رحمت می‌افکند؛ پس خدا رحمت کند کسی را که این مقام را برای او بشناسد». (مجلسى، بحارالأنوار، ج 43، ص 334)

الگوی امام حسن (ع) در کمک فکری

تصحیح عقیده و کمک کردن به فهم صحیح انسان‌ها یکی از عرصه‌های مهم مواسات است که در سیره امام حسن مجتبی (ع) تبلور دارد.

روزی یکی از اهالی شام در راه به آن حضرت برخورد و چون تربیت شده معاویه بود و از جهت فکری به اشتباه افتاده بود، نسبت به امام مجتبی (ع) و پدر بزرگوارش کینه و بغض داشت، لذا شروع به بدگویی حضرت کرد؛ ولی امام چیزی در جوابش نگفتند.

هنگامی که آن شخص حرف‌هایش را زد، حضرت به او فرمود: «برادر شما از کجا آمده‌اید؟» گفت: «شام» فرمودند: «شما تقصیر ندارید؛ به شما اشتباه فهماندند. برویم منزل من میهمان باش؛ هر چند روزی که در این شهر هستید. اگر قرضی داری، پول می‌دهم تا قرضت را ادا کنی؛ اگر لباس می‌خواهی، لباس می‌دهم؛ اگر مرکب می‌خواهی، آن را در اختیارت می‌گذارم.»

مرد شامی وقتی به دلیل فکری مورد هدایت و راهنمایی آن حضرت قرار گرفت و از کمک فکری ایشان بهره‌مند شد و همچنین این بزرگواری و اخلاق را در مقابل زشت گویی‌های خود مشاهده کرد، بسیار شرمنده شد و عرض کرد: «یابن رسول الله! تاکنون روی زمین کسی دشمن تر از شما و پدرت نزد من نبود، ولی اکنون کسی محبوب تر از شما و پدرت نزد من نیست. حاضر بودم از خجالت زمین دهن باز کند و مرا در خود فرو برد». (شیخ عباس قمى، منتهى‏الامال، ج 1، ص 479)

الگوی امام حسن (ع) در کمک مالی

امام مجتبی (ع) در سخاوت و کمک مالی به مردم در مرتبه رفیعی قرار داشتند و به کریم اهل بیت (علیهم السلام) شهرت یافتند. ایشان سه یا دو بار کل ثروت خویش را با نیازمندان تقسیم کرد.( سفینة البحار، ج 2، ص 185)

عرب بادیه نشینی به خدمت آن حضرت آمد. حضرت پیش از آن که درخواستی کند فرمود: «هرآنچه در خزانه موجود است به او دهید!» پس بیست هزار درهم به او دادند. اعرابی گفت: «ای مولای من! چرا نگذاشتی مدح شما گویم و حاجت خود را اظهار کنم؟» حضرت چند بیت انشا فرمودند که مضمون بعضی از آن‌ها این است: «ما اهل بیت، عطا می‌کنیم بی آنکه کسی از ما امید و آرزو داشته باشد؛ و بخشش می‌نماییم پیش از آن که آبروی سائل ریخته شود. اگر دریا کثرت عطاهای ما را بداند، هرآینه در عرق خجالت خود غرق شود». (امین، أعیان الشیعه، ج 1، ص 578)

سیره آن حضرت در مواسات مالی و کمک به دیگران، تفسیر عینی کلام ایشان در بیان معنای جود و کرم است. حضرت در پاسخ به این سؤال که: «جود و کرم چیست؟» فرمودند: «الِابْتِدَاءُ بِالْعَطِیةِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ فِی الْمَحْل»؛ «بخشیدن قبل از درخواست و اطعام در هنگام تنگ دستی و سختی».(فیض کاشانى، الوافى، ج 26، ص 242)

همچنین نقل شده است که امام حسن (ع) هیچ گاه سائلی را رد نکرد و در برابر درخواست او «نه» نگفت. چون به آن حضرت عرض شد: «چگونه است که هیچ گاه سائلی را رد نمی کنید؟». آن حضرت پاسخ داد: «من سائل درگاه خدا و راغب در پیشگاه اویم؛ من شرم دارم که خود درخواست کننده باشم و سائلی را رد کنم؛ خداوند مرا به عادتی معتاد کرده؛ معتادم کرده که نعمت‌های خود را بر من فروریزد؛ من نیز در برابر او معتاد شده ام که نعمتش را به مردم بدهم. ترس آن دارم که اگر عادتم را ترک کنم، اصل آن نعمت را از من دریغ دارد».(مجلسى، بحارالانوار، ج 2، ص 335)

الگوی امام حسن (ع) در کمک جسمانی

یکی از عرصه‌های مواسات، کمک جسمانی است و یکی از نمودهای آن در عیادت و کمک افراد مریض است، که این توجه از حیث روحی و درونی به بهبود بیمار بسیار کمک می‌کند بنابر این در اسلام بسیار توصیه شده است. یکی از رهنمودهای اخلاقی- اجتماعی امام حسن (ع) رعایت همین دستور اکید اسلام بود، که حتی نسبت به دشمنانشان به این توصیه عمل میفرمودند؛ چنانکه وقتی ولیدبن عقبه، آن ناپاکی که آن همه به امام ستم کرده بود، بیمار شد. امام به عیادت او رفت. البته او درعین حال از بزرگواری امام شرمنده شده بود، به امام (ع) گفت: «آنچه درباره مردم انجام دادم توبه می‌کنم و اما آنچه درباره پدرت انجام داده‌ام و گفته ام پشیمان نیستم و توبه نمی کنم» و امام حرفی نزد.(کافى، تعالیم امام مجتبى( ع) به زبان دعا و حدیث، ص 293)

الگوی امام حسن (ع) در کمک آبرویی

گاهی انسان نمی تواند کمک مالی یا جسمانی داشته باشد اما می‌تواند از اعتبار خود استفاده کرده و کمک کند که آبروی افراد نرود. این نوع از کمک و مواسات در سیره امام حسن مجتبی (ع) متبلور است.

ابن عباس می‌گوید: همراه با امام حسن علیه السلام در مسجدالحرام بودم، آن بزرگوار معتکف بود و در همان حال دور خانه خدا طواف می‌کرد، یکی از شیعیانش نزد وی آمد و گفت: «فلانی از من طلبکار است، اگر ممکن است شما آن را بپردازید. حضرت فرمود: سوگند به خدای این خانه امروز چیزی نزدم نیست، وی گفت اگر مقدور است از او مهلت بخواهید، زیرا مرا به زندان تهدید می‌کند».

ابن عباس می‌گوید: امام طواف را قطع کرد و همراه وی حرکت کرد. گفتم: فرزند پیامبر! آیا فراموش کرده ای که در حال اعتکاف هستی؟ فرمود: آری می‌دانم ولی من از پدرم شنیدم که می‌فرمود: از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که هرکس حاجت برادر مؤمنش را برآورد، بسان کسی است که 9 هزار سال خدای را عبادت کرده است، عبادتی که روزها در حال روزه باشد و شبها در حال نماز.( مسندالامام المجتبی، ص 672)

------------------------------------------------

یادداشت: حجت الاسلام والسملمین محمدباقر ولدان

------------------------------------------------

انتهای پیام/111