تلاش برای تولید و قناعت در مصرف از بهترین فضائل اقتصادی است

به گزارش قم نیوز، حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی روز یکشنبه در جمع علما و روحانیان حوزه علمیه در مسجد اعظم قم به ادامه تفسیر سوره مبارکه قصص پرداخت و گفت: سوره قصص که در مکه نازل شده باید مشکلات مردم مکه را کاملا تبیین کند و راه حل آن را ارائه دهد؛ مشکل اصلی در مکه مربوط به وحی و نبوت و مشکلات توحیدی و بخش دیگر مربوط به امور اقتصادی و سرمایه داری، فاصله طبقاتی، تظاهر به ثروت، رنجاندن فقرا و تحمیل اغنیا بر فقرا و مانند آن بود.

این استاد تفسیر حوزه علمیه در تفسیر آیات مربوط به قصه قارون، گفت: خدای متعال بعد از نقل جریان موسی سلام الله علیه و مباحث کلامی، جریان قارون را نقل می کند که مربوط به مشکلات اجتماعی اقتصادی است، فرمود قارون از قوم موسی بود، به او مال فراوانی دادیم ولی با تظاهر به ثروت و امور دیگر مردم را می رنجاند، قوم او مطالبی را به عنوان نصیحت به او گفتند که این اموال از ناحیه اله است و خودت به تنهایی پیدا نکرده ای، خدا به تو احسان کرده تو هم به دیگران احسان کن، «وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّـهُ إِلَیْکَ»، این یک مسأله کلامی است که این نعمتی که در اختیار شماست خدا داده است، شما جزء ابزار کار هستید و فاعل و مالک حقیقی و واهب و معطی حقیقی خدا است، چون این مال را خدا به شما به عنوان احسان داد شما هم در راه خدا به عنوان احسان از آن استفاده کنید.

وی ادامه داد: به او نصیحت کردند که نصیب خود را هم فراموش نکن «وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا»، این عبارت می تواند به چند معنی باشد، اول اینکه تو یک حظّ خاص و بهره مخصوصی داری و بقیه امانت الهی است و خیال نکن همه مال توست، وجه دوم این است که بهره ای که انسان از دنیا می برد همان است که ره توشه و زاد راه او باشد و او را به مقصد برساند، وگرنه آنچه را که مصرف می کند و از بین می رود که بهره او نیست، زیرا با دست خالی و روی سیاه سفر کردن سخت است، اگر بخواهی از مالت بهره ببری باید به عنوان زاد راه چیزی تهیه کنی، او خیال می کرد چون مال فراوانی دارد می تواند از هر خطری مصون بماند، خدای سبحان می فرماید این مال را ما به او دادیم (یک)، این مال به عنوان آزمون است (دو)، هیچ کس را با مال از راه اکرام گرامی نداشتیم (سه)، او فاعل قریب را می بیند اما فاعل اساسی را نمی بیند، فاعل به منای (ما به) را می بیند ولی (ما منه) را نمی بیند، ابزار کار را می بیند ولی خود صاحب کار را نمی بیند و خیال می کند مال خود اوست.

مفسر برجسته قرآن کریم با اشاره به آیه شریفه «قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِی أَوَلَمْ یَعْلَمْ أَنَّ اللَّـهَ قَدْ أَهْلَکَ مِن قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَکْثَرُ جَمْعًا وَلَا یُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ» ابراز داشت: خدای سبحان می فرماید کسانی قبل از قارن بودند که ثروت و قدرتی بیش از قاون داشتند و ما آنها را به خاک سپردیم چه اینکه درباره زراندوزان مکه هم فرمود باید بدانند که قبل از اینها کسانی بودند که سرمایه داران مکه یک دهم سرمایه آنها را هم نداشتند «وَمَا بَلَغُوا مِعْشَارَ مَا آتَیْنَاهُمْ»، این خطرات آن روز مکه بود چه آنکه امروز هم در جهان فعلی هست، قرآن کریم کاملا اینها را تبیین کرد، تظاهر به ثروت و خوشحالی بیجا به ثروت را محکوم و مطرود کرد و تأسف و اندوه را هم روا ندانست و بندگی را در زندگی ما آورد.

این استاد عالی حوزه علمیه قم گفت: حرفی که قارون زده مشکل رسمی بسیاری از ما است، بسیاری از ما اسلامی حرف می زنیم و قارونی فکر می کنیم، حرف قارون که گفت «إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِی»؛ من خود علم اقتصاد بلد بودم و زحمت کشیدم، مشکل رسمی صاحبان ثروت امروز است، اینها خودشان را مالک می دانند، اگر بگویید باید وجوهات بدهید می گوید مال خودم است، بگویید این قدر تفاخر نکنید می گوید مال خودم است، اگر بگویید صاحب وسائل این روایت را در کتاب المسکن وسائل از معصوم علیه السلام نقل کرده که اگر کسی بیش از اندازه خود برج سازی کند فرشته ها می گویند «یا أفسق الفاسقین أین تُرید؟» گوش نمی دهد، یک وقت است که انسان برج می سازد برای این که مشکل مسکن جامعه را حل کند، ‌این یک خیر و رحمت و برکت است اما یک وقتی برای خودش بدون اینکه نیازی داشته باشد طبقا فوق طبق می سازد که این روایت تفاخر کردن به کاخ سازی، ‌ناظر به اوست.

حضرت آیت الله جوادی آملی خاطر نشان کرد: این حرف قارون در سوره مبارکه زمر به عنوان مشکل رسمی حوزه اسلامی مطرح است «فَإِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ ضُرٌّ دَعَانَا ثُمَّ إِذَا خَوَّلْنَاهُ نِعْمَةً مِّنَّا قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ»، اگر مشکلی پیش بیاید خدا را می خواند، ‌(تخویل همان اعطاء است)،‌ اما وقتی نعمتی دادیم و مشکل او را حل کردیم و مثلا شفا پیدا کرد،‌ می گوید من خودم به طبیب مراجعه کردم یا خودم طبیب بودم یا راه درمان را بلد بودم، اما اینجا چند سؤال هست که آن فکر و علم را چه کسی داد؟ کسی که نگذاشت طبیب در تشخیص بیماری و دارو اشتباه کند چه کسی بود؟ آن که نگذاشت داروهای تاریخ مصرف گذشته را به شما بدهند که بود؟ کسی که نگذاشت پرستار در کیفیت صرف دارو اشتباه کند که بود؟ کسی که نگذاشت دستگاه گوارش شما بی نظم باشد و دارو را به موقع بپذیرد چه کسی بود؟ خداوند فرمود وقتی ما همه این کارها را کردیم انسان می گوید خودم زحمت کشیدم، ‌این مشکل جدی همه ما است که می گوییم چند سال زحمت کشیدیم و عالم شدیم یا به فلان مقام رسیدیم،‌ معلوم می شود «إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ» نصیب همه نیست.

وی افزود: تلاش در تولید و قناعت در مصرف از بهترین برکات است، ‌چنین سرمایه داری محبوب جامعه است،‌ کسی که فکر اقتصادی خود را به کار بگیرد تا مشکل گرانی و تورم را حل کند و خود هم مثل افراد دیگر جامعه زندگی کند،‌ جمع بین تلاش در تولید و قناعت در مصرف از بهترین فضائل اقتصادی است، و انسان هم راحت زندگی می کند،‌ شما وقتی به یک مطب مراجعه می کنید می بینید ۸۰ درصد بیماری ها مربوط به پرخوری و بد خوری است، این بیماری های گوارشی همه مطب ها را شلوغ کرده است،‌ فرموده اند اگر می خواهی سالم و با عمرطولانی زندگی کنی وقتی احتیاج به غذا نداری نخور،‌ قبل از سیر شدن دست از غذا بکش، آیا صحیح است که انسان به قدری پرخوری کند که وقتی در مجلس نشسته است آروق بزند؟ این دین همه این حرف ها را به ما گفته است، تلاش در تولید و قناعت در مصرف انسان را پیش خدا، ‌فرشته ها، ‌اهل بیت علیهم السلام و جامعه محبوب می کند و از آن طرف هم تظاهر به ثروت انسان را مشمول خطاب «أفسق الفاسقین» فرشته ها می کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به «إِنَّ اللَّـهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ» بیان داشت: یک فرحی محمود و ممدوح است مثل فرح شهدا «فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّـهُ» یا انسان با عبادت خوشحال می شود مثل «قرّة عینی فی الصلاة» اما گاهی با تظاهر به برج سازی و امثال آن فرحناک است که «إِنَّ اللَّـهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ»، سوره مبارکه حدید بین افسوس و فرح جمع کرده است؛ «لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ وَاللَّـهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ»، یک وقتی فرح طبیعی نصیب انسان می شود که مذموم نیست بالاخره یک تفاوت حالی در انسان پیدا می شود مگر اوحدی از انسانها که چنین چیزی نداشته باشند،‌ اما یک تظاهر به ثروت و نشاط است، ‌لا یحب الفرحین نشان می دهد که اگر کسی در اثر زراندوزی فرح کاذب داشته باشد مختال است،‌ یعنی خیال زده و خیال باف بوده و در حد خیال زنگی می کند در برابر عاقل که با عقل زندگی می کند، ‌خیال باید به وسیله عقل عقال شود همان طور که پای شتر را می بندند و عقال می کنند،‌ انسانی که هر حرفی را می زند و هر جایی می رود مختال است و چون مختال است به جای بندگی فخرفروشی دارد، بعد خدای متعال، مختال فخور را توضیح می دهد که «الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّـهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ»، امام سجاد علیه السلام در دعای عرفه عرض می کند «رب زدنی إلیک الفقر والفاقة»؛‌ خدایا نیاز و حاجتم را زیاد کن که من بفهمم به تو محتاجم.

حضرت آیت الله جوادی آملی با اشاره به «هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ» گفت: اگر کسی به ما احسان کرد و ما معادل آن را انجام دادیم عدل است نه احسان، ‌احسان مقابل ندارد،‌ اگر کسی نسبت به ما که مشکلی داشتیم احسان کرد و مشکل ما را حل کرد و ما هم وقتی همین مشکل برای او پیش بیاید مشکل او را حل کنیم احسان نکرده ایم بلکه اگر دوباره همان مشکل برای او پیش آمد و ما برای او مشکلش را حل کردیم احسان کرده ایم چون احسان آن است که در مقابل چیزی نباشد و عدل جزای احسان نیست.

انتهای پیام/113