محوطه باستانی تپه قلی درویش نماد تمدن هفت هزار ساله قم

به گزارش قم نیوز، یکی از مهترین دلایل اثبات این مدعا کاوش‌ها و بررسی‌های انجام شده در محوطه باستانی تپه قلی درویش واقع در حاشیه جنوبی شهر قم و در مسیر بلوار قم جمکران است که بر اساس اسناد و مدارک موجود هسته اولیه شهر قم باستانی در این منطقه بوده است.

کاوش‌ها و بررسی‌های باستان شناختی که در سه دهه اخیر در مناطق مختلف استان قم انجام شد به وضوح نشان داد که منطقه قم، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری در مسیر شاهراه های اصلی ارتباطات فرهنگی، بازرگانی شرق باستان، از ادوار پیش از تاریخ تا کنون حلقه ارتباط و تعامل بین مراکز و حوزه های مختلف فرهنگی ایران به شمار می آمده است.

نتایج کاوش‌ها و بررسی‌ها در منطقه قم‌رود، تپه صرم کهک، زار بلاغ، وشنوه، شمشیرگاه،گنبد سبز، دیرگچین، تپه شاد قلی‌خان و محوطه قلی درویش جمکران به روشنی غنای فرهنگی و بعد تاریخی منطقه و شهر قم را نشان می‌دهد.

این کاوش‌ها نشان داد منطقه قم در طول هزاره ششم تا چهارم پیش از میلاد، یکی از مراکز مهم فرهنگی ده نشینی و عصر کالکولتیک حاشیه کویر مرکزی ایران به شمار می‌آمده است. مدارک به دست آمده از لایه نگاری تپه شاد قلی خان واقع در بافت تاریخی شهر قم در محله چهارمردان نشان داد که حیات اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی شهر قم از هزاره چهارم پیش از میلاد تاکنون بطور مستمر جریان داشته اشت.

نتایج بدست آمده از کاوش‌های گورستان عصر آهن تپه صرم و محوطه استقراری شمشیرگاه مبین آن است که منطقه قم ، بویژه در طول عصر آهن یکی از مراکز عمده فرهنگی در حاشیه کویر مرکزی ایران محسوب می شده است.

کاوش های زارع بلاغ هم نشان داد که این منطقه از دوره ماد تا اشکانی و ساسانی، از اهمیت سیاسی ، بازرگانی و مذهبی برخوردار بوده است و در نهایت مدارک و شواهد به دست آمده از کاوش های محوطه قلی درویش واقع در حاشیه جنوبی شهر قم، فرهنگ هفت هزار ساله قم باستانی را تبیین نمود.

کاوش‌های باستان شناختی در محوطه قلی درویش از سال ۱۳۸۱ آغاز شد
کاوش‌های باستان شناختی در محوطه قلی درویش جمکران از سال ۱۳۸۱ آغاز و تاکنون ادامه داشته و تا پیش از انجام کاوش های علمی باستان شناختی در محدوده شهر قم ، کلیه مدارک و منابع موجود پیرامون پیشینه تاریخی شهر قم بنیان این شهر را نهایتا به دوره ساسانی و سده های نخستین اسلامی منسوب می کرد ، گرچه مدارک عینی و مشهودی در این رابطه در دست نبوده و صرفا محدود به منابع تاریخی سده سوم هجری به بعد می شد.

لایه نگاری و کاوش‌های محوطه باستانی قلی درویش واقع در حاشیه جنوبی شهر قم و متعاقب آن تپه شادقلی خان واقع در بافت تاریخی شهر قم، غنای تاریخی، فرهنگی این شهر را به هزاره پنجم و چهارم پیش از میلاد به عقب برد.

یکی از دستاوردهای مهم کاوش های باستان شناختی شهر قم درک نقش و جایگاه تاریخی ، فرهنگی جوامع مستقر در این منطقه در ایجاد تعاملات فرهنگی بین مراکز ، کانون ها و حوزه های مختلف فرهنگی مناطق مختلف فلات ایران از ادوار پیش از تاریخ تا کنون است.

با اتکا به نتایج کاوش های قلی درویش، شاید بدون اغراق گفت سرزمین قم از ادوار پیش از تاریخ تاکنون، سرزمینی مقدس و همواره یکی ازکانون ها و مرازک اصلی مذهبی ، فرهنگی فلات ایران به شمار می آمده است.

کشف بقایای یک نیایشگاه که از عصر برنز جدید تا پایان عصر آهن در حدود ۳۸۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش بدون تغییر در پلان اصلی بنا و کاربرد آئینی ـ مذهبی به حیات خود ادامه داده است، به روشنی مبین این نظر است.

کاوش های قلی درویش به وضوح نشان داد که منطقه قم در پایان عصر برنز و آغاز عصر آهن در حدود ۳۵۰۰ سال پیش یکی از مراکز مهم فرهنگی استقرارهای این دوره در حوزه فرهنگی فلات مرکزی ایران محسوب می شده است.

تا پیش از کاوش های قلی درویش مدارک موجود پیرامون درک روند تحولات فرهنگی جوامع عصر آهن حاشیه کویر مرکزی ایران عمدتا محصول کاوش در محوطه صرفا گورستانی این دوره بوده و اطلاعات موجود در رابطه با شناخت بنیان‌های اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و مذهبی جوامع استقراری این دوره به خصوص در عصر آهن اول بسیار اندک و محدود بود لیکن کاوش های قلی درویش نشان داد که بر خلاف فرضیات رایج باستان شناختی ، فرهنگ های عصر آهن ، از همان ابتدای ورود به فلات ایران از ساختارهای بسیار پیشرفته اجتماعی،اقتصادی و صنعتی بر خوردار بوده اند.

جامعه عصر آهن مستقر در شهر قم باستانی جامعه پیچیده با ساختار طبقاتی بود و فعالیت های اجتماعی شهر قم باستانی تحت نظارت مدیریت های متخصص در زمینه بازرگانی ، اقتصادی ، سیاسی، نظامی و مذهبی انجام می شده است.

در کاوش‌های این محوطه در لایه های عصر آهن اول ، بسیاری از شاخصه‌های یک جامعه شهری اعم از تفکیک منازل مسکونی از واحد های صنعتی ، وجود بناهای یادمانی آئینی ، مدارک مهم دال بر وجود مدیریت بازرگانی سازمان یافته برون منطقه ای ، وجود صنایع حرفه ای اعم از فلز گری، سفال گری و همچنین وجود مدیریت نظامی مشخص شد.

کاوش های قلی درویش بخشی از مهمترین چالش ها و ابهامات باستانی هزاره دوم پیش از میلاد ایران را روشن و تصویر قابل قبولی از روند تحول و تطور فرهنگی جوامع مستقر در دشت قم را از حدود ۴۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش را ارائه کرد.

وسعت محوطه باستانی قلی درویش قم بالغ بر ۱۰۰ هکتار است
سیامک سرلک سرپرست کاوش‌های تپه قلی درویش در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص کاوش‌های انجام شده در این منطقه عنوان کرد: محوطه باستانی قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر قم واقع شده است که تا پیش از گسترش سطح وسیع و کم سابقه تخریب و تسطیح محوطه قلی درویش در دهه های اخیر وسعت محوطه بالغ بر ۱۰۰ هکتار و ارتفاع آن حدود ۲۰ متر بوده است.

وی افزود: امروز حدود ۳۰ هکتار از وسعت محوطه به شکل تسطیح شده بر جای مانده است و علی رغم سطح وسیع تخریب ها در این محوطه نتایج حاصل از کاوش‌ها و لایه نگاری قلی درویش بویِژه در تبیین روند تحولات فرهنگی جوامع مستقر در منطقه قم و حوزه فرهنگی حاشیه کویر مرکزی ایران به خصوص در طول عصر برنز و عصر آهن از اهمیت زیادی برخوردار است.

سرلک با بیان اینکه محوطه قلی درویش از معدود محوطه های کاوش شده حاشیه کویر مرکزی ایران است اظهار داشت: این محوطه در برگیرنده سطح وسیعی از لایه های استقراری فرهنگ‌های عصر برنز جدید، دوره گذار از عصر برنز جدید به عصر آهن و همچنین استقرارهای عصر آهن اول است.

محوطه قلی درویش قم یکی از محوطه های کلیدی فلات مرکزی ایران است
وی افزود: تا پیش از کاوش های قلی درویش اطلاعات موجود در رابطه با درک و شناخت ابعاد مختلف فرهنگی ساختارهای اجتماعی اقتصادی صنعتی و مذهبی جوامع عصر آهن حاشیه فلات مرکزی عمدتا محدود به داده های حاصل از قبور و گورستان های این دوره بود.

سرپرست کاوش‌های تپه قلی درویش، محوطه قلی درویش را یکی از محوطه‌های کلیدی فلات مرکزی ایران دانست و افزود: مدارک حاصل از کاوش ها و لایه نگاری این محوطه می‌تواند برخی از ابهامات سئوالات و چالش های باستانی هزاره سوم و دوم حوزه فرهنگی حاشیه کویر مرکزی ایران را پاسخ داده و تبیین کند.

قدمت سکونت در قم بیش از ۷ هزار سال است
وی به نتایج حاصل از از این کاوش‌ها اشاره و عنوان کرد: در بررسی گمانه زنی لایه نگاری و کاوش‌های قلی درویش، مدارکی دال بر وجود استقرارهای هزاره پنجم پیش از میلاد در حدود ۷ هزار سال ،هزاره چهارم ، سوم ،دوم و اول پیش از میلاد ، دوره ساسامانی و سلجوقی به دست آمد.

وی ادامه داد: در لایه نگاری تپه شاد قلی خان آثار مهمی از استقرار های هزاره چهارم پیش از میلاد ، دوره ساسانی ، سده های نخستین اسلانی ، دوره سلجوقی ، ایلخانی، صفوی و قاجار مشخص شد.
سرلک گفت: با این وصف کاوش های شهر قم در تپه قلی درویش و شادقلی خان نشان داد که قم باستانی ، از غنای تاریخی - فرهنگی ۷۰۰۰ ساله برخوردار است و جنبه مذهبی این شهر ریشه در اعماق تاریخ این سرزمین دارد.

بررسی بقایای انسانی در محوطه باستانی قلی درویش
سرپرست کاوش‌های تپه قلی درویش با اشاره به بررسی بقایای انسانی در محوطه باستانی قلی درویش گفت: کشف یک گور خمره‌ای در این مکان و در کف یک اطاقک از جمله شواهدی است که آثار تدفین در محل سکونت را در طول عصر برنز قدیم این محوطه اثبات می‌کند .

سرلک اضافه کرد: این تدفین که در یک گور خمره سفالین صورت گرفته، از شواهد مستند تدفین‌های خمره‌ای در حاشیه فلات مرکزی محسوب می‌شود.

وی اظهار داشت: علاوه بر گستردگی و توسعه استقرارها در طول عصر برنز قدیم در محدوده قم ، کاشان شواهد استمرار فرهنگی از اواخر هزاره چهارم تا دوره های تاریخی اسلامی در محوطه قلی درویش قابل مشاهده و بررسی است.

سرپرست کاوش‌های تپه قلی درویش اظهار امیدواری کرد: با ادامه کاوش ها اطلاعات بسیار ارزشمندی در ارتباط با انسان شناسی این محوطه و به خصوص تدفین های خمره ای در فلات مرکزی بدست خواهد آمد.

انتهای پیام/۱۱۶/