توسعه اقتصادی گردشگری قم در سایه کاروانسرای دیرگچین

به گزارش قم نگار، اگر گذرتان به جاده قم - گرمسار افتاده باشد جلوه‌های زیبای یک بنای تاریخی کهن نظرتان را جلب خود می‌کند، بنایی که امروزه از دیدگان دور مانده و پرنده هم در آن پر نمی‌زند، این بنا که از دیرباز با عنوان مادر کاروانسراهای کشور شناخته می‌شد به سبب ملات گچی‌اش نام دیرگچین بر آن نهاده شد و پس از آن در سال ۸۲ به ثبت آثار ملی کشور رسید.

سابقه تاریخی این بنا که در بخش مرکزی استان و در ۶۰ کیلومتری جاده گرمسار استقرار یافته طبق کتب تاریخی معاصر به ۱۷۵۰ سال پیش باز می‌گردد یعنی دوران حکومت اردشیر ساسانی که رونق اقتصادی فزونی را برایشان به همراه می‌آورده است.

طبق گفته مورخین و نوشته‌های به جای مانده این کاروانسرا در آن دوران مقر نیروهای سلطنتی و ایستگاه میان راهی بوده است.

به دلیل اهمیت والایی که این کاروانسرا در میان سایر کاروانسراهای ایران داشت پس از دوره اردشیر ساسانی هر چند سال یک بار مورد مرمت و بازسازی قرار می‌گرفته و به نوعی نقش تأمین اقتصاد قم را برعهده داشت اما اگر امروزه نیم نگاهی به نمای ظاهری و درون این اثر تاریخی بیندازید متوجه می‌شوید که خیلی سال است دستی به سر و صورت آن کشیده نشده و یا شاید این میراث تاریخی هم قرار است به حیطه فراموشی برود.

اهمیت بالای این بنا در میان سایر کاروانسراها عزم ما را جزم کرد و راهی این بنای تاریخی شدیم. بخش اصلی این مکان دارای پلان مربع شکل است که در چهار گوشه آن چهار طاق خودنمایی می‌کند و ورودی آن مستطیل شکل و گنبدی بر بالای آن قرار گرفته است.

این بنا از جمله بناهای چهار ایوانی است که بر خلاف بسیاری از کاروانسرا‌ها، علاوه بر اتاق‏‌ها، حجره‏‌ها، ایوان‌ها، شترخوان‏‌ها و فضاهای اقامتی ویژه، حیاطی وسیع، حمام عمومی، سرویس‏‌های بهداشتی عمومی، آسیاب، حوض خانه، مسجد، دکان‌های خرید و فروش کالا، حیاط خلوت و در خارج بنا، آتشکده، کوره آجرپزی، آب انبار و قبرستان را در خود جای داده است.

در این مکان که پرنده هم پر نمی‌زند، اینطور که نمایان است تنها حضور یکی دو نفر باستان شناس جانی به این کاروانسرا بخشیده و آن را زنده نگه داشته است.

محمدرضا فرقدان یک کارشناس باستان شناسی درباره این بنای تاریخی گفت： پس از کاوش‌هایی که در این بخش انجام دادیم متوجه وجود مصالحی شدیم که مختص زمان ساسانیان بود و پس از آن سلجوقیان و صفویان هم در مرمت آن کوتاهی نکردند و با رونق گرفتن جاده قم ساوه به ورامین اقدام به بازسازی بخش‌های تخریب شده کردند اما آنچه تاریخ می‌گوید این است که این کاروانسرا در دوره قاجاریه اینگونه وسعت گرفته است.

وی ادامه داد: مانند همین مسجد ۳۰۰ متری که در ضلع جنوب شرقی کاروانسرا واقع است. قبرستان وسیع و حمامش یا برج‌های قطوری که در چهار گوشه دیرگچین نمای ظاهری زیبایی به آن بخشیده، از جمله اقدامات دوره قاجار است که مساحت این بنا را به ۱۹ هکتار وسعت داده است.

وی در خصوص فلسفه وجودی این مجموعه خشتی قاجاری اضافه کرد: آنچه از ظاهر این بنا نمایان است اینکه با توجه به ایجاد فضاهای مستقل و حصارکشی شده، این مجموعه هتل مانند، به افرادی خاص که معمولاً با همراهانشان و با اسب سفر می‌‏کردند یا کسانی که در این منطقه به شکار می‌‏پرداختند، متعلق بوده است.

این باستان شناس در خصوص حال و روز کنونی این بنای تاریخی گفت: اگرچه پس از دوره قاجار اقدامات موثری در نوسازی این بنا صورت نگرفته است اما امروزه استقرار جاده قم-گرمسار در مجاورت این کاروانسرا می تواند در توسعه گردشگری استان نقش بسزایی ایفا کند و با بهره‌مندی از این کاروانسرا رونق اقتصادی خوبی شامل حال استان شود.

وی اظهار کرد: در صورتی که از ظرفیت‌های ویژه این کاروانسرا بهره کافی برده شود علاوه بر توسعه اقتصادی که برای استان فراهم می‌آید با اختصاص بخش‌هایی به کاروانسرا زمینه اشتغالزایی هم برای جوانان فراهم می‌شود.

مژده آبادانی کاروانسرای دیرگچین
به منظور بهره مندی از این موقعیت مطلوب از حدود سال ۸۰ به بعد سازمان میراث فرهنگی بر حسب تخصیص اعتبارات سالیانه دست به راهکارهای جدی در بازسازی این قبیل ابنیه تاریخی زده است. این خبر را از عمار کاووسی،معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان شنیدیم.

کاووسی اظهار کرد: با اختصاص بودجه‌ای به این بخش همه ساله در این مکان نوسازی‌هایی از قبیل سبک سازی پشت بام‌ها، کف فرش شدن اتاق‌ها، مرمت حصارها، بازسازی ناودان‌های سنگی و... صورت می‌گیرد و از کهنه شدن آن تا حد امکان جلوگیری می‌شود.

وی ضمن اشاره به اینکه کاروانسراهای ایران در سه گروه کوهستانی، فلات مرکزی و سواحل خلیج فارس جای می‌گیرند بیان کرد: کاروانسراهایی که در فلات مرکزی استقرار یافته‌اند خود ۶ شش گروه هستند از جمله چهار ایوانی، هشت ضلعی، مدور با تالار ستون دار و طرح‌های متفرقه دیگر که دیرگچین از نوع چهار ایوانی است.

اما در کنار نبود اعتبارات کافی در بازسازی و مرمت این بنای تاریخی از گفته‌های مدیر کل میراث فرهنگی استان نمایان است که عوامل دیگری در کندی این روند نقش دارند.

عیسی رضایی ضمن اشاره به اینکه این منطقه می‌تواند نقش موثری در توسعه گردشگری استان داشته باشد، گفت: متأسفانه سرمایه‌گذار این بخش در تملک و اجرای این طرح حدود چهارسال است که با اداره کل محیط زیست قم، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی و آبخیزداری استان با مشکل روبه‌رو شده است.

وی ادامه داد: البته این سرمایه گذار برای اجرایی کردن طرح خود تنها پنج درصد اراضی مورد نظر را به ساخت و ساز خود اختصاص داده و این میزان ضرری به محیط زیست وارد نمی‌کند.

مدیرکل میراث فرهنگی استان خاطرنشان کرد: تمام مشکلات از قبیل تملک اراضی، درختان کویری محدوده کاروانسرا، کمبود اعتبارات و... قابل حل خواهد بود و با اختصاص فضایی معادل ۱۰۰ هکتار به این کاروانسرا قابلیت بهره برداری در تمام زمینه‌ها را فراهم می‌آوریم.

لزوم حفاظت از ابنیه تاریخی
واضح است که حفاظت از تمام آثار تاریخی وظیفه تک تک افراد جامعه است اما در این امر نهادهایی که وظیفه قانونی حفاظت را به عهده دارند باید به این نکته توجه بیشتری داشته باشند که کاروانسرای دیر گچین نیز به موجب قدمت و جایگاه ویژه خود می‌تواند محل گردشگری و درآمدزایی خوبی برای استان قم باشد.

از آنجا که بخش میراث فرهنگی استان قم تاکنون گردشگران بسیاری را به سمت خود جلب کرده است و یکی از نقاط استثنایی در این استان منطقه دیرگچین است اگر خوب بر روی آثار باستانی متمرکز شده و برنامه‌ریزی کنیم، اقتصاد استان نیز متحول می‌شود.

امید آن می‌رود که با شناسایی هرچه بیشتر جایگاه واقعی این گونه بناها در استان با اهتمام هرچه فزونتر مسئولین در این امر شاهد رشد و شکوفایی اقتصادی کشور باشیم.

انتهای پیام/۱۳۲