شاعر گنج خود را زیر خاکی از استعاره و موسیقی و الفاظ پنهان می‌کند تا خواننده آن را کشف کند

به گزارش قم نیوز، شهر کتاب قم در ادامه برنامه‌های فرهنگی و هنری خود، میزبان گروس عبدالملکیان شاعر پرآوازه معاصر بود. این برنامه که نخستین برنامه شهر کتاب قم پس از مدتی وقفه بود، با استقبال زیاد علاقمندان ادبیات و شعر همراه شد و قبل از شروع، سالن محل برگزاری پر شد.

عبدالملکیان پس از دعوت عباس غفاری که اجرای این برنامه را بر عهده داشت، در مقابل علاقمندان حاضر شد و ابراز خوشحالی از حضور در جمع علاقمندان شعر و ادبیات در قم، با پاسخ به این سؤال که که کار اصلی شاعر چیست، سخنان خود را آغاز کرد.

خواننده باید گنج شاعر را از زیر خاکی از استعاره و موسیقی و الفاظ کشف کند
عبدالملکیان شعر را به گنج تشبیه کرد و افزود: شاعر گنجی را پیدا می‌کند و زیر خاکی از استعاره‌ها و موسیقی و الفاظ آن را پنهان می‌کند. کار خواننده هم این است که گنج شاعر را از زیر این خاک پیدا کرده و آن را کشف کند و بسیاری از موارد، کشف خواننده از آنچه که شاعر پنهان کرده است، بیشتر است. با همین نگاه است که می‌توان گفت اگر حافظ شیرازی امروز در جمع خوانندگان و شارحان آثارش حاضر می‌شد، از میزان نکاتی که از اشعارش کشف شده بود، شگفت زده می‌شد.

این شاعر معاصر به نسبت میان فلسفه و شعر اشاره کرد و گفت: اگر فلسفه در زیر نور خورشید نوشته می‌شود، شعر در سایه‌ها به وجود می‌آید و این وجه تمایز میان شعر و فلسفه است.

عبدالملکیان با اشاره به خصوصیات شاعر و ویژگی‌های شعر تصریح کرد: نوشتن شعر مانند دیگر آثار هنری، نیاز به خلاقیت دارد اما در عین حال شعر بیشتر از این است. یکی از شعرای فرانسوی می‌گوید مصرع ابتدایی شعر، هدیه‌ای از سوی آسمان است و بقیه آن کار شاعر است. از این رو، شعر در برخورد بین خودآگاه و ناخودآگاه شاعر پدید می‌آید.

شعرهایم را برای قیصر امین پور می‌خواندم
وی در پاسخ به سؤال دیگری درباره سیر ورودش به جهان شعر و شاعری، تأثیر پدر شاعر و فضای ادبی خانه را مؤثر دانست و گفت: وقتی به روی ادبیات چشم باز کردم، مهم‌ترین دوست من، یک کتابخانه چند هزار جلدی بود. پدرم شاعر بود و این فرصتی بود تا اگر استعدادی که در من وجود داشت، بارور شود. البته تأثیر این مسئله در من زیاد نبود و در کنار مواهب، مشکلاتی هم داشت زیرا تا از زیر سایه آن دوران بیرون بیاید زمان برد.

عبدالملکیان افزود: از همان دوران کودکی، شعرهایم را مادر می‌نوشت تا اینکه خودم شعرهایم را نوشتم و با مجلاتی مانند سروش نوجوان و کیهان بچه‌ها همکاری کردم. دوستان پدر مانند مرحوم قیصر امین پور در این میان مؤثر بودند و هر چه می‌نوشتم، برای دوستان پدر می‌خواندم. نخستین کتاب من در همین سیر در سال 1381 منتشر شد که برنده جایزه شعر کارنامه شد.

این شاعر معاصر به تفاوت بین شعر سپید و شعر نیمایی اشاره و خاطرنشان کرد: فرق میان شعر نیمایی و سپید، موسیقی موجود در شعر نیمایی است. شاملو در این زمینه می‌گوید که برای نشان دادن این موسیقی، به انتظار شاعر برای معشوق بنگرید که در شعر نیمایی، این انتظار با یک ریتم پیش می‌رود که همان شعر نیمایی است. در شعر سپید اما این موسیقی بدین شکل نیست. البته نظر من این نیست که نباید شعر نیمایی گفت بلکه نباید شاعر به شعر نیمایی بسنده کند زیرا هر شعری، نیازمند فضای خود است.

اگر همه شاعران یک شکل شعر بسرایند، فاجعه است
وی با اشاره به اینکه پس از اوج شعر سپید در دهه 80، اکنون باید دید با چه وضعیتی روبه‌رو هستیم اظهار کرد: این سوالی است که در بسیاری از جلسات می‌پرسند و در پاسخ باید گفت که در شعر نیازمند حضور همه هستیم. به قول آدونیس شاعر معروف عرب، اگر روزی همه سیاستمداران جهان یک حرف را بزنند، جهان بهشت می‌شود اما اگر همه شعرا یک شکل شعر بگویند، فاجعه است. بر این اساس شاعران روی پله‌های شعر شعرای گذشته می‌ایستند و از فضای آنها تنفس می‌کنند و شعر خود را می‌گویند.

شعرای تقلبی سازنده نیستند
عبدالملکیان خاطرنشان کرد: اگر بگوییم نیما ساختمان جهان شاعران را می‌سازد، دیگر شعرا هم در و پیکر آن را می‌سازند و اتاق‌های آن را تزیین می‌کنند یا گاهی از این ساختمان بیرون می‌روند و جهان خود را می‌سازند. در مقابل این شعرا، شعرای تقلبی وجود دارند که تولیدی ندارند و چیزی نمی‌سازند.

شاعر «رنگ‌های رفته دنیا» افزود: در گذشته نیز این شعرای سطحی وجود داشتند اما امروز با گسترش فضای مجازی، این سطوح بیشتر به چشم می‌آیند. وقتی ما می‌خواهیم به سراغ بخش‌های مورد علاقه خود در فضای مجازی برویم، مجبوریم بسیاری از صفحات آزاردهنده دیگر را هم ببینیم اما لزومی برای این کار نیست و این اجبار با گسترش فضای مجازی ایجاد شده است.

وی سپس به قرائت یکی از اشعار خود از کتاب سطرها در تاریکی جا عوض می‌کنند پرداخت که با استقبال حضار روبه‌رو شد.

فضای مجازی حواس‌ را پرت می‌کند
دبیر بخش شعر نشر چشمه تصریح کرد: در این دوره این قدر فضاهای مجازی و غیر مجازی برای پرت کردن حواس وجود دارد و از این رو اسطوره شدن، سخت‌تر شده است. البته فرقی میان شعر و ادبیات با دیگر عرصه‌های هنر مانند سینما وجود دارد و آن این است که ارتباط میان مخاطب شعر و شاعر، بسیار عمیق‌تر است و از این رو به سختی به دست می‌آید و به سختی از دست می‌رود، البته برخی از هنرمندان عرصه سینما هم چنین هستند.

وی تصریح کرد: شاعر تنها با شعر خواندن، شاعر نمی‌شود بلکه باید از هنرهای دیگر نیز مطلع باشد، فیلم ببیند، کتاب بخواند، با جامعه ارتباط داشته باشد، از فلسفه اطلاع داشته باشد و حتی مثل شعرای قدیم ، جهان را ببیند و حتی حکیم باشد. از این رو نمی‌توان کسی را با یک کتاب شعر، شاعر دانست بلکه شاعر باید به طور جدی به شعر گفتن بپردازد و هر کس با استعدادی متوسط و تلاش می‌تواند به این کار مبادرت ورزد.

این شاعر معاصر به ویژگی‌های شاعر اشاره کرد و گفت: شاعری دو استعداد می‌خواهد، یکی اینکه بتواند شعر بگوید و دیگر اینکه بتواند زیست شخصی دیگران را از آن خود کند. از این رو شاعر باید بسیار بخواند و بسیار ببیند تا بتواند زیست شخصی دیگران از آن خود کند و دلیل دیگر نیز اینکه وقتی شاعر این مطالعت را انجام می‌دهد، تعادلش را از دست می‌دهد و می‌تواند شعر بگوید.

ترکیب غزل نیمایی غلط است
عبدالملکیان ترکیب غزل نیمایی را غلط دانست و تصریح کرد: اگر کسی واقعاً تئوری نیما را اجرا کند، به محض اجرا شعر نو می‌نویسد زیرا این تئوری، به همین شکل است. مولفه‌های شعر مدرن و شعر کلاسیک تفاوت دارد و ترکیب غزل نیمایی، صحیح نیست. اگر کسی از چند مؤلفه نیمای در غزل خود استفاده کند، اینجا غزل نیمایی پدید نمی‌آید، بلکه غزل نو پدید آمده است.

وی خاطرنشان کرد: پس از مدتی من دریافتم که مسئله شعر مدرن این است که شاعر درون خودش را بنویسد. بسیاری هستند که اکنون شعر مدرن می‌نویسند اما من می‌خواهم به آنها بگویم که شما باید شعر کلاسیک بنویسید، نه اینکه این بد باشد بلکه این شخص بهتر شعر کلاسیک می‌نویسد.

در ادامه این برنامه شاعران جوان قمی به شعرخوانی پرداختند و شعرشان توسط عبدالملکیان نقد شد. سپس برنامه امضای کتاب‌های شعر توسط گروس عبدالملکیان انجام شد و علاقمندان ادبیات و شعر، کتاب‌های این شاعر را با امضای وی، خریداری کردند.

منظومه فرهنگی شهر کتاب قم همچنین این هفته در ادامه برنامه‌های فرهنگی خود میزبان افشین احمدی، هنرمند سینما و تلویزیون است.

انتهای پیام/